بر اساس مطالعات انجام شده در کشور، فاضلاب اثر قابل توجهی بر میزان تجمع فلزات سرب و کادمیوم در خاک و سبزیجات دارد بطوری که میانگین غلظت این فلزات در خاک و سبزیجات مناطق آبیاری شده با فاضلاب بیشتر از مناطق آبیاری شده با آب چاه بود.
کارشناسان بهداشتی نیز معتقدند که فاضلاب‌های شهری حاوی مقادیر زیادی فلزات سنگین و سمی است و می‌توانند شامل مخلوطی از آلودگی‌های بیولوژیکی و شیمیایی باشند. درواقع بیشترین و خطرناک‌ترین آثار مسمومیت به وسیله فلزات سنگین، درمراحل رشد و نمو انسان رخ می‌دهد و باعث کندذهنی و اختلال در یادگیری، اختلال در حافظه، آسیب دیدن سیستم عصبی و اختلالات حرکتی نظیر تشنج یا بیش‌فعالی در کودکان می‌شود.
جیوه و سرب، احتمال ابتلا به سندرم خود ایمنی را افزایش می‌دهند و عوارضی همچون روماتیسم قلبی، امراض کلیوی، ناراحتی‌های عصبی و اختلال در سیستم گردش خون را باعث می‌شود. فلز سرب می‌تواند مانند کلسیم در استخوان‌ها رسوب کند که این امر باعث ایجاد تومورهای کلیوی و سرطان‌های مختلف می‌شود. همچنین کادمیوم موجود در کودهای کشاورزی عوارض مختلفی از قبیل کم‌خونی، بیماری استخوانی، کبدی و کلیوی ایجاد می‌کند. ایجاد این مشکلات در نتیجه استفاده از محصولات کشاورزی کم اهمیت نیست و باید دستگاه‌های مختلف در این زمینه مسایلی را اتخاذ کنند.
بهترین راهکار تامین آب کشاورزی برای مزارع با وجود کم‌آبی در کشور، تصفیه و بازچرخانی آب فاضلاب‌های شهری و پساب‌های کشاورزی است، راهکاری که باید از سوی مردم و مسئولان مدنظر قرار گیرد.
محسن فرهادی در گفت و گو با خبرنگار حوزه سلامت یولن افزود: بر اساس مصوبات هیات وزیران، آبیاری زمین های زراعی کشت سبزیجات و صیفی جات با فاضلاب خام غیر قانونی است و ستادی در این زمینه تشکیل شده و با متخلفان برخورد می شود.
وی اظهار داشت: تامین آب سالم کشاورزی با شرایط خشکی آب و هوا در کشور سخت است ولی اگر این آب سالم برای آبیاری سبزیجات و صیفی جات در دسترس نباشد باید تغییر سطح کشت را مد نظر قرار دهیم، البته موارد غیرقانونی آبیاری این مزارع با آب فاضلاب رو به کاهش بوده و در مناطقی مانند شهریار و شهرری با متخلفان برخورد اساسی شده است.
تامین آب سالم کشاورزی با شرایط خشکی آب و هوا در کشور سخت است اگر این آب سالم برای آبیاری سبزیجات و صیفی جات در دسترس نباشد باید تغییر سطح کشت را مد نظر قرار دهیم
فرهادی ادامه داد: بازرسان بهداشت محیط وزارت بهداشت بطور روزانه موارد آبیاری سبزیجات و صیفی جات با آب فاضلاب را رصد کرده و متخلفان به مراجع قضایی معرفی و بر اساس دستورات مقامات دستگاه قضا، این محصولات امحاء می شوند.
این مقام مسوول در وزارت بهداشت تاکید کرد: آب فاضلاب حاوی نیترات و فسفات است که حاصلخیزی محصولات را منجر می شود، اما آلودگی های میکروبی، انگلی، بیولوژیکی و شیمیایی و فلزات سنگین و سمی است و خطرات بهداشتی زیادی را به همراه دارد، این آلودگی ها توسط گیاهان و سبزیجات جذب شده و سپس به بدن ما می رسد و اثرات نامطلوب زیادی را بر سلامت ما به جا می گذارد.
به گفته فرهادی، محصولاتی که با آبیاری فاضلاب انجام می شود، نوع کشت آنها به ذرت دامی و موارد مشابه تغییر کرده و روزانه توسط بازرسان بهداشتی رصد می شود.
محمدرضا وثیقی کارشناس بهداشت دانشگاه علوم پزشکی ایران نیز در این زمینه به خبرنگار یولن گفت: بحث آبیاری سبزیجات و صیفی جات با فاضلاب خام نه تنها در ایران بلکه در دنیا یک معضل بزرگ بهداشتی است که همچنان برطرف نشده است.
وی با بیان اینکه مواد شیمیایی و صنعتی در مزارع در بافت های سبزیجات و صیفی جات تجمع می یابد، افزود: وقتی که این محصولات با فاضلاب خام آبیاری می شود حتی انگل ها و میکروب های موجود در آنها با پخت از بین نمی رود و مشکلاتی را برای سلامت مردم بویژه زنان باردار ایجاد می کند.
مواد شیمیایی و صنعتی در مزارع در بافت های سبزیجات و صیفی جات تجمع می یابد که برای سلامت مردم بویژه زنان باردار مضر است
وثیقی اظهارداشت: الزاما بسیاری از ما از نوع آبیاری محصولات کشاورزی از جمله سبزیجات اطمینان نداریم به همین دلیل باید برای مصرف آن سالم سازی را در چهار مرحله انجام دهیم تا هیچ نوع آلودگی وارد بدن نشود.
به گفته وی، ابتدا سبزیجات را به خوبی پاک کرده و با آب تمیز شستشو می دهیم تا مواد زائد و گل و لای آن برطرف شود، بعد از پاکسازی سبزیجات، یک ظرف ۵ لیتری را پر از آب کنید و بعد به ازای هر لیتر آب ۳ قطره مایع ظرفشویی داخل آن بریزید و هم بزنید، سپس سبزیجات را داخل کفاب قرار دهید و بعد از ۵ دقیقه سبزی را از داخل کفاب خارج کرده و با آب سالم کاملا شستشو دهید تا تخم انگل ها و باقیمانده مایع ظرفشویی از آنها جدا شوند.
این کارشناس بهداشت تصریح کرد: برای ضدعفونی و از بین بردن میکروب ها، نصف قاشق چایخوری پودر پرکلرین ۷۰ درصد را در ظرف ۵ لیتری پر از آب ریخته، حل کرده تا محلول گندزدایی کننده بدست آید، سپس سبزی انگل زدایی شده را برای ۵ دقیقه در این محلول قرار دهید تا میکروب های آن از بین بروند.
وثیقی ادامه داد: سبزی ضدعفونی شده را مجددا با آب سالم بشویید تا باقیمانده کلر از آن جدا شود و سپس مصرف کنید.
