زهره نوروزپور: ایران و آژانس هفته گذشته با میانجیگری مصر به توافق رسیدند. این توافق با حملات تند جناح‌هایی در داخل مواجه شد.
در شرایط فعلی که ضرب‌الاجل اروپا در حال اتمام است و هنوز مشخص نیست که آیا توافق ایران با آژانس در قاهره می تواند ایران را از این وضعیت فعلی نجات دهد یا خیر؟
این مساله را از جاوید قربان‌اوغلی دیپلمات بازنشسته و سفیر ایران در آفریقای جنوبی پرسیده‌ایم. قربان اوغلی به یولن گفت: «با فرض قبول تعویق ۶ ماهه مکانیسم اسنپ‌بک توسط سه کشور اروپایی باید به این سوال پاسخ داد که بعد از پایان این مهلت تکلیف کشور چیست و سیاستگذاران کشور چه تدبیری برای برون رفت از این شرایط اندیشیده اند؟ به زبان صریح‌تر مردم منتظر تصمیمی خارق العاده‌ای هستند.»
قربان‌اوغلی در خصوص اینکه برخی می‌گویند مکانیسم ماشه یا همان اسنپ بک را بزرگنمایی نکنید گفت: «هیچ برزگنمایی در کار نیست. به نظرم آنانی که این حرفها را می‌زنند، درک درست و واقع بینانه‌ای از محیط و شرایط بین‌المللی ندارند. کشور نیازمند خروج از وضعیت تنهایی است.»
مشروح گفتگوی خبرگزاری «یولن» را با جاوید قربان‌اوغلی، سفیر پیشین ایران در آفریقای جنوبی در ادامه مطالعه می‌کنید.
بهتر است از سیاستگذاران بپرسیم که چه تدبیری برای برون رفت از این شرایط اندیشیده‌اند؟
*** تحلیل شما از توافق قاهره چیست و تا چه اندازه راه‌گشاست؟
همکاری با آژانس یکی از سه شرط دول اروپا برای عدم استفاده از مکانیسم ماشه مندرج در بند ۱۱ و ۱۲ قطعنامه ۲۲۳۱ بود.
اگرچه توافق جدید با آژانس می تواند امید به برون رفت از فعال سازی مکانیسم ماشه را افزایش دهد ولی در حال حاضر نمی‌توان با قطعیت از عبور از این شرایط سخن گفت. با فرض قبول تعویق ۶ ماهه مکانیسم اسنپ‌بک توسط سه کشور اروپایی باید به این سوال پاسخ داد که بعد از پایان این مهلت تکلیف کشور چیست و سیاست گذاران کشور چه تدبیری برای برون رفت از این شرایط اندیشیده اند؟ به زبان صریح‌تر مردم منتظر تصمیمی خارق العاده‌ای هستند که کشور را برای همیشه از حالت تعلیق خارج کرده و افق‌های روشن را برای توسعه و رفاه ایران را در مقابل دیدگان آنان بگذارد. امید به آینده را شکوفا کرده و جوانان را به ساختن ایرانی سرفراز تشویق و تحریض نماید.
کسانی که حتی از دور دستی در آتش ندارند بی‌هیچ واهمه‌ای از پاسخگو بودن برای کشور هزینه می‌تراشند
*** مخالفان داخلی دقیقا برچه اساس با این توافق که مورد تایید شعام هم است مخالفت می کنند؟ دلیل تندروی ها درباره این توافق و حتی مذاکره را در چه می بینید؟
شعارهای بی‌فایده و هزینه‌ساز تندروران داخلی بیشتر معطوف به رقابت‌های داخلی و کسب قدرت است. متاسفانه کسانی که حتی دستی از دور نیز بر آتش ندارند و بی‌اعتنا به شرایط خطیر کشور سخن می‌گویند، تهدید می‌کنند، قانون تصویب می‌کنند و دست و پای مذاکره کنندگان را می بندند و بی‌هیچ واهمه‌ای از پاسخگو بودن برای کشور هزینه می‌تراشند. دستیابی به سازو کار جدید (مدالیته) همکاری با آژانس ضرورتی انکار ناپذیر بود و همانطور که ملاحظه کردیم شورای عالی امنیت ملی (شعام) با صدور اطلاعیه ای توافق را تایید کرد.
از این منظر دلواپسان دیروز که این روزها علم مخالفت برداشته‌اند حداقل باید به حرف نهاد حاکمیتی شعام را بپذیرند و به جای تشنج آفرینی شهامت قدردانی از دستگاه دیپلماسی کشور را داشته باشند.
***با این احولات داخلی و فشار خارجی ضرورت مذاکره در شرایط فعلی را چه طور ارزیابی می کنید ایا هنوز می توانیم به دیپلماسی به عنوان بهترین گزینه نگاه کنیم؟
باید اذعان کرد که شرایط جهان در دوره جدید ریاست ترامپ و جنگ افروزی رژیم صهیونیستی به گونه‌ای بنیادین تغییر یافته و در این شرایط جدید نمی‌توان با پیش‌فرض‌های قدیم سیاست‌گذاری و امنیت کشور را حفظ کرد. ملاحظه می‌کنیم که اسراییل در ارتکاب جنایت و تجاوز با هیچ مانع و رادعی روبرو نیست.
تهاجم به قطر ، کشوری که دارای مناسبات اقتصادی گسترده ای با رژیم صهیونیستی ، میزبان بزرگترین پایگاه نظامی امریکا در منطقه و واسطه‌ای فعال برای پایان دادن به نسل کشی فلسطینی‌ها در غزه است، عملا نشان داد رژیم صهیونیستی با اطمینان از حمایت امریکا برای قوانین بین‌المللی و اصول اخلاقی پشیزی ارزش قائل نیست و برای تحقق اهداف خود هر جنایت و تجاوزی را که رژیم صلاح می‌داند و می‌تواند، انجام خواهد داد.
نتانیاهو از سوی دیوان بین المللی کیفری به عنوان جنایتکار جنگی معرفی و برای او حکم جلب صادر شده ولی امریکا به جای تمکین در برابر این نهاد قضایی سازمان ملل ، قضات دیوان را تحریم می‌کند. اینها واقعیت‌های بین‌المللی بر جهان و مناسبات بین‌المللی است.
در چنین شرایطی که بعد از جنگ دوم جهانی کاملا بی‌سابقه است نباید بی گدار به آب زد. ضمن حفظ آمادگی‌های دفاعی که ضرورتی انکار ناپذیر است، باید از دیپلماسی به عنوان مهمترین سازو کار حل و فصل اختلافات و عبور از بحران ها بهره جست.
برخورد شعاری با اسنپ‌بک نتیجه‌ای جز خسران و قرار دادن کشور در معرض تجاوزی جدید در پی نخواهد داشت
***خیلی‌ها در داخل عنوان می کنند درباره مکانیسم ماشه برزگنمایی شد. برخی از تحلیلگران اقتصادی نیز می گویند روز سیاه ایران با بازگشت تحریم‌ها در راه است. شما چه طور خطرات بازگشت تحریم‌ها را تحلیل می‌کنید؟ با آغاز اسنپ بک ما شاهد چه چیز هستیم؟
هیچ برزگنمایی در کار نیست .به نظرم آنانی که این حرفها را می‌زنند، درک درست و واقع بینانه‌ای از محیط و شرایط بین‌المللی ندارند. ساز و کار و نتیجه مکانیسم ماشه یعنی بازگشت شش قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل متحد و قرار گرفتن ایران ذیل بند ۴۱ فصل هفت منشور ملل متحد. خطر این مساله به قدری بزرگ است که اگر کشور همه توان دیپلماتیک خود را مصروف جلوگیری از آن بکند کاری در جهت مصالح و منافع کشور و جلوگیری از اجماع مجدد جهانی علیه ایران کرده است.
خطر این مساله به قدری بزرگ است که اگر کشور همه توان دیپلماتیک خور را مصروف جلوگیری از آن بکند کاری در جهت مصالح و منافع کشور و جلوگیری از اجماع مجدد جهانی علیه ایران کرده‌است. کلید خوردن مکانیسم ماشه توسط سه دولت اروپایی زنگ خطری است که نیازمند تدبیری هوشمندانه است و هرگونه برخورد شعاری با این وضعیت نتیجه ای جز خسران و قرار دادن کشور در معرض تجاوزی جدید در پی نخواهد داشت.
*** مخاطرات عدم همکاری با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را چه طور ارزیابی می کنید؟
ببینید از قدیم گفته اند شتر سواری دولا دولا نمیشه.ما اگر عضوی از اعضای آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای هستیم باید الزامات آن را رعایت کنیم و البته از منافع آن بهره ببریم. عدم اشاعه از اصولی‌ترین برنامه‌های آژانس است. اگر آن را نمی پسندیم ( آنطور که تندروهای داخل می گویند) کشور می توانیم تصمیم به خروج از NPT بگیرید. ولی باید آنانی که این شعار را سر می دهند مسولیت ها و عواقب آن را هم بپذیرند.
عدم همکاری با آژانس یعنی: پذیرش اتهامات بی‌پایه رژیم صهیونیستی درباره ساخت بمب هسته‌ای، دامن زدن به تردید جهانی علیه نیت ایران در برنامه هسته‌ای صلح‌آمیز خود، باز گذاشتن دست امریکا و اسرائیل برای اجماع جهانی علیه ایران و با توجه به قطعنامه‌های شش گانه اعطای فرصت به امریکا برای اقدام نظامی علیه کشور.
پیشنهاد می کنم در کنار گزاره “ایران به دنبال سلاح هسته ای نیست و آن را شرعا حرام می داند” که هر چند لازم و ضروری است ولی به “گفتار درمانی” تکراری تبدیل شده ، به صورت رسمی و کاملا شفاف
آمادگی خود برای “مذاکرات جامع با آمریکا” اعلام کنیم.*** با توجه به تحلیل شما از وضعیت موجود حالا پیشنهاد شما به سیاستگذاران نظام و دستگاه دیپلماسی چیست؟
کشور نیازمند خروج از وضعیت تنهایی است. در جریان حمله اسرائیل و آمریکا به کشورمان تعداد انگشت شماری از کشورهای جهان زبان به اعتراض گشوده و این تجاوز را محکوم کردند.در حالی تنها ساعت و یا حتی دقایقی بعد از حمله به قطر تقریبا تمام کشورهای کوچک و بزرگ جهان این تجاوز را محکوم کردند. این امر نمایانگر واقعیت های تلخی است که نمی توان به راحتی از آن عبور کرد.
برای همین ما نیازمند ریل گذاری جدید در سیاست خارجی هستیم .کرارا گفته شده و گزاره کاملا صحیحی است که حتی برون رفت از وضعیت غیر قابل قبول اقتصادی کشور نیست در گرو تصحیح راهبردهای سیاست خارجی است.
قبلا در جایی نوشته‌ام ولی بنا بر اهمیت آن اینجا تکرار آن را مفید می دانم.
پیشنهاد می کنم در کنار گزاره «ایران به دنبال سلاح هسته ای نیست و آن را شرعا حرام می داند» که هر چند لازم و ضروری است ولی به «گفتار درمانی» تکراری تبدیل شده ، به صورت رسمی و کاملا شفاف آمادگی خود برای «مذاکرات جامع با آمریکا» اعلام کنیم. روشن است سطح لازم برای چنین مذاکراتی متناسب با شرایط خواهد بود. هدف مذاکره حل مشکلات دو کشور در حد امکان که می تواند در صورت جدی بودن طرفین منتج به عادی سازی روابط منجر گردد.
۳۱۵/۴۲
