مرجان احمدی: محیط زیست و تأثیر افزایش تولید سوخت‌های فسیلی دهه‌هاست به چالش جدی میان طبیعت‌دوستان، مردم، صنعت‌گران و سیاستمداران تبدیل شده است. در این بین هر کدام به فکر منفعت خودشان هستند، اما آنچه جهان را حفظ می‌کند و نفعی عمومی برای همه کشورها با هر رویکرد سیاسی و اقتصادی دارد، کاهش تولید آلاینده‌هاست.
اما کدام کشورها بیشترین حجم دی‌اکسید کربن (CO2) را در جهان منتشر می‌کنند؟
طبق جدیدترین داده‌های اطلس جهانی کربن، چین، ایالات متحده، هند، روسیه و ژاپن، پنج کشور نخست در تولید دی‌اکسید کربن هستند. در این میان، چین با اختلاف زیاد بدترین آلاینده جهان محسوب می‌شود.
طبق گفته بخش علوم اقلیمی ناسا، حجم تولیدی دی‌اکسید کربن در جو زمین حدود ۲۰۰سالی که از آغاز انقلاب صنعتی می‌گذرد، تقریبا ۵۰ درصد افزایش یافته است که سبب گرم‌ترشدن زمین و تغییرات اقلیمی شده؛ از سویی حدود ۹۰ درصد از انتشار دی‌اکسید کربن ناشی از استفاده از سوخت‌های فسیلی است.
۱. بزرگترین آلاینده دنیا
«چین»، بزرگترین تولیدکننده گاز دی‌اکسید کربن در جهان است. در سال ۲۰۲۳ حدود ۱۱,۹۰۳ میلیون تن متریک دی‌اکسید کربن منتشر کرده است. منبع اصلی انتشار CO2 در چین سوخت‌های فسیلی هستند، به‌ویژه سوخت‌هایی که از زغال‌سنگ استفاده می‌کنند.
از طرفی، حدود ۵۸ درصد از کل انرژی تولیدی چین تنها از زغال‌سنگ تأمین می‌شود، و از آنجایی که زغال‌سنگ سرشار از کربن است، سوزاندن آن در نیروگاه‌ها، کارخانه‌های صنعتی و دیگ‌های بخار این کشور، حجم زیادی دی‌اکسید کربن وارد جو می‌کند.
چین همچنین یکی از بزرگترین واردکنندگان نفت در جهان است که این موضوع با مصرف گسترده وسایل نقلیه موتوری در کشور، به افزایش انتشار دی‌اکسید کربن کمک می‌کند.
هرچند، این کشور بزرگ صنعتی قصد دارد در آینده با تولید بیشتر برق از طریق انرژی هسته‌ای، منابع تجدیدپذیر و گاز طبیعی، وابستگی خود به زغال‌سنگ را بکاهد و حجم آلودگی در شهرهای بزرگش را کاهش دهد.
۲. تولیدکننده بزرگ نفتی
آمریکا، دومین تولیدکننده بزرگ دی‌اکسید کربن در جهان است و در سال ۲۰۲۳ حدود ۴,۹۱۱میلیون تن متریک دی‌اکسید کربن منتشر کرده است. بزرگترین منابع انتشار CO2 در آمریکا شامل بخش‌های حمل‌ونقل، تولید برق و صنعت می‌شوند.
دولت ایالات متحده در سال‌های پیش تلاش‌هایی برای کاهش وابستگی به زغال‌سنگ در تولید برق انجام داده، اما این کشور همچنان یکی از تولیدکنندگان بزرگ نفت خام در جهان به شمار می‌رود و با روی کار آمدن دوباره دونالد ترامپ و نداشتن علاقه‌مندی به افزایش تولید و سرمایه‌گذاری سوخت سبز، مشخص نیست این کشور به کدام سمت‌وسو برود.
از سویی، اقتصاد آمریکا به شدت به بخش حمل‌ونقل وابسته است؛ بخشی که برای کامیون‌ها، کشتی‌ها، قطارها و هواپیماها از فرآورده‌های نفتی استفاده می‌کند. همچنین بیشتر مردم آمریکا برای جابه‌جایی‌های روزمره به خودروهای شخصی وابسته‌اند، که این موضوع با مصرف بنزین و گازوئیل، سهم زیادی در ردپای کربنی این کشور دارد.
یکی دیگر از عوامل اصلی انتشار دی‌اکسید کربن در ایالات متحده، بخش صنعت است که برای تأمین انرژی خود از سوخت‌های فسیلی استفاده می‌کند. همچنین، بخش صنایع شیمیایی آمریکا از واکنش‌های شیمیایی مختلفی برای تبدیل مواد خام به محصولات استفاده می‌کند که این فرایندها نیز سبب انتشار دی‌اکسید کربن می‌شوند.
۳. آلوده با زغال‌سنگ
هند، سومین تولیدکننده بزرگ دی‌اکسید کربن در جهان است و در سال ۲۰۲۳ حدود ۳,۰۶۲میلیون تن متریک CO2 منتشر کرده است.
زغال‌سنگ، اصلی‌ترین منبع انرژی در هند است و حدود ۴۴ درصد از انرژی این کشور را تأمین می‌کند. فرآورده‌های نفتی و دیگر مایعات نیز حدود ۲۴ درصد از انرژی هند را تأمین می‌کنند.
گاز طبیعی تنها ۶ درصد از مصرف انرژی هند را تشکیل می‌دهد. با این حال، این کشور برنامه دارد تا سهم گاز طبیعی را تا سال ۲۰۳۰ به ۱۵ درصد برساند تا آلودگی هوا را کاهش دهد و از سوخت‌های پاک‌تری استفاده کند.
۴. بزرگترین دارنده ذخایر گاز طبیعی اما رتبه چهارم آلوده‌ترین‌ها
چهارمین تولیدکننده بزرگ دی‌اکسید کربن در جهان، روسیه است و در سال ۲۰۲۳ حدود ۱,۸۱۶ میلیون تن متریک CO2 منتشر کرده است.
این کشور، یکی از بزرگترین ذخایر گاز طبیعی جهان را در اختیار دارد و گاز طبیعی منبع اصلی انرژی و تولید برق در این کشور به شمار می‌رود. با این حال، زغال‌سنگ نیز که به‌طور گسترده‌ای در صنایع شیمیایی و دیگر صنایع مواد پایه، همچنین در تولید برق استفاده می‌شود، یکی دیگر از عوامل اصلی انتشار دی‌اکسید کربن در روسیه است.
این کشور یکی از بزرگترین تأمین‌کنندگان گاز طبیعی برای کشورهای دیگر، به‌ویژه در اروپا، بوده است. با این حال، کشورهای اروپایی به دلیل حمله روسیه به اوکراین در سال ۲۰۲۲، در حال کاهش واردات گاز طبیعی از روسیه هستند و خود روسیه نیز عرضه گاز به اروپا را کاهش داده است.
۵. مصرف‌کننده فراوان نفت
ژاپن، پنجمین تولیدکننده بزرگ دی‌اکسید کربن است و در سال ۲۰۲۳ حدود ۹۸۹ میلیون تن متریک CO2 منتشر کرده است.
ترکیب سوخت انرژی ژاپن پس از حمله هسته‌ای فوکوشیما در سال ۲۰۱۱ تغییر کرد. نفت، بزرگترین منبع انرژی در ژاپن است و سهم آن از مصرف انرژی در سال ۲۰۲۱، که جدیدترین آمار موجود است، حدود ۳۸ درصد بوده است.
زغال‌سنگ همچنان سهم قابل توجهی در مصرف انرژی ژاپن دارد و حدود ۲۵ درصد را تشکیل می‌دهد. انرژی هسته‌ای نیز در سال ۲۰۲۱حدود ۲۳ درصد از مصرف انرژی را شامل می‌شود.
البته برنامه انرژی این کشور در سال ۲۰۱۸هدفگذاری کرده که تولید برق از نیروگاه‌های هسته‌ای را تا سال ۲۰۳۰ افزایش دهد تا وابستگی به واردات سوخت‌های هیدروکربنی کاهش یابد.
**ردپای کربن در کشورهای حاشیه خلیج فارس
جمعیت زیاد و فعالیت‌های صنعتی این پنج کشور دلیل اصلی تولید فراوان مواد آلاینده آنهاست. با این حال، این فهرست به‌طور قابل توجهی تغییر می‌کند وقتی که انتشار CO2 به ازای هر نفر بررسی شود!
زمانی‌که انتشار دی‌اکسید کربن به ازای هر نفر بررسی شود، کشورهایی کوچک‌تر مانند پالائو و قطر به دلیل جمعیت کم اما استفاده گسترده از سوخت‌های فسیلی در صنایع و تولید انرژی، اعداد بسیار بالایی ثبت می‌کنند.
البته با بررسی چالش‌های هر کشور، می‌توانیم درک بهتری از انتشار جهانی که دلیل اصلی تغییرات اقلیمی است به دست آورد.
این پنج کشور بالاترین حجم انتشار دی‌اکسید کربن به ازای هر نفر را در سال ۲۰۲۴ کسب کردند:
۱. پالائو: این کشوربا ۵۹ تن CO2 به ازای هر نفر، در صدر این فهرست قرار دارد. این رقم بالا به‌طور عمده به‌دلیل وابستگی کشور به نیروگاه‌های دیزلی و حمل‌ونقل بین جزایر متعدد آن است.
۲. قطر: با ۳۵.۵۲ تن به ازای هر نفر، انتشار کربن قطر بیشتر ناشی از صنعت بزرگ نفت و گاز آن است.
۳. کویت: با انتشار ۲۴.۹۰ تن به ازای هر نفر، ردپای کربنی کویت نیز به اقتصاد غنی از نفت آن مرتبط است.
۴. امارات متحده عربی: با ۲۱.۷۵ تن به ازای هر نفر، حجم انتشار کربن این کشور نشان‌دهنده جایگاه آن به‌عنوان یک مرکز تجاری جهانی و صادرکننده نفت است.
۵. بحرین: انتشار کربن بحرین ۲۱.۳۱ تن به ازای هر نفر است که به‌طور نزدیکی با بخش صنعتی این کشور مرتبط است.
۲۲۳۲۲۳
