به گزارش خبرگزاری یولن، محسن پاک‌نژاد، وزیر نفت، روز سه‌شنبه ۲۰ آبان، در صحن علنی مجلس با اعلام اینکه با وجود محدودیت منابع مالی، اهداف کمی سال نخست برنامه هفتم توسعه به‌طور کامل محقق شده است، گفت: « اجرای ماده قانون برنامه هفتم توسعه که دستیابی به رشد سالانه ۹ درصدی را برای بخش نفت در نظر گرفته است، با وجود محقق شدن تنها ۲۲ درصد منابع مالی در سال ۱۴۰۳، رشد ارزش افزوده استخراج نفت و گاز کشور بر اساس اعلام مرکز آمار در این سال ۶.۲ درصد بود که فراتر از رشد اقتصادی ۳ درصدی کل کشور بوده است، همچنین در ۶ ماهه نخست سال ۱۴۰۴، کمّیت و مقدار صادرات نفت خام و میعانات گازی کشور، رشد معناداری نسبت به مدت مشابه پارسال (۱۴۰۳) داشته است.»
تجارت نیوز نوشت: وزیر نفت با بیان اینکه ظرفیت تولید نفت خام سال گذشته به‌طور میانگین حدود چهار میلیون و ۱۵۲ هزار بشکه در روز، توان تولید نفت خام ۳ میلیون و ۹۵۴ هزار بشکه و توان تولید میعانات گازی نیز حدود ۷۵۰ هزار بشکه بوده است، افزود: «همچنین توان تولید گاز خام کشور بر اساس رکورد پایدار تولید، یک میلیارد و ۹۷ میلیون مترمکعب در روز برآورد می‌شود.»
همچنین مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی به‌تازگی در سلسله گزارش‌هایی، عملکرد دستگاه‌های مختلف در زمینه اجرای قانون برنامه هفتم توسعه را ارزیابی کرده است. مروری بر گزارش این مرکز پژوهشی در حوزه تکالیف مربوط به بخش انرژی نشان می‌دهد که به ادعای مجلس، وزارت نفت در سال نخست اجرای این برنامه پنج ساله، کارنامه‌ای مثبت و تحسین‌برانگیز از خود بر جای گذاشته است.
مطابق گزارش مجلس، ظرفیت تولید صیانتی نفت خام کشور در سال ۱۴۰۲، چیزی حدود ۴ میلیون و ۶۰ هزار بشکه بوده که این رقم در سال ۱۴۰۳ به ۴ میلیون و ۱۵۲ هزار بشکه رسیده است، در حالی که طبق هدف‌گذاری برنامه هفتم، رقم ۴ میلیون و ۱۰۰ هزار بشکه برای این بخش در نظر گرفته شده بود. به عبارت دیگر درصد تحقق این هدف ۱۲۹ درصد بوده است. در حوزه توان تولید نفت خام نیز هدف برنامه در سال ۱۴۰۳، رسیدن به رقم ۳ میلیون و ۹۰۰ هزار بشکه بوده که با تحقق ۱۰۷ درصدی به بیش از ۳ میلیون و ۹۵۴ هزار بشکه رسیده است.
در نگاه نخست، این آمارها دستاوردی چشمگیر محسوب می‌شود، اما آیا واقعا می‌توان پذیرفت که با تامین کمتر از یک‌چهارم منابع مالی مورد نیاز، چنین رشد و ظرفیتی حاصل شده باشد؟ آیا واقعا توان تولید نفت ایران به نزدیک چهار میلیون بشکه در روز رسیده است؟ در اقتصادی که سرمایه‌گذاری خارجی به‌دلیل تحریم‌ها متوقف مانده و منابع داخلی نیز محدود است، تحقق ۱۰۰ درصد اهداف کمی درست است؟
گزارشات اوپک ادعای تولید ۳.۹ میلیون بشکه‌ای در سال ۱۴۰۳ را تایید نمی‌کند
گزارش منابع ثانویه اوپک نشان می‌دهد که ایران در ماه ژوئن (خرداد – تیر) سه میلیون و ۲۵۱ هزار بشکه نفت خام تولید کرده است.
همچنین مطابق گزارش اوپک در اکتبر ۲۰۲۵، میانگین تولید نفت ایران در ماه سپتامبر به ۳.۲۵ میلیون بشکه در روز افزایش یافت که نسبت به ماه اوت ۴۴۰۰۰ بشکه افزایش داشته است. میانگین تولید این کشور در سال ۲۰۲۴، ۳.۲۶ میلیون بشکه در روز بود، در حالی که این رقم در سال ۲۰۲۳، ۲.۸۸ میلیون بشکه در روز بود.
با توجه به این تناقض این پرسش مطرح می‌شود که آیا وزارت نفت ظرفیت اسمی و بالقوه را به‌جای تولید واقعی گزارش می‌کند؟ یا این اختلاف نشان‌دهنده وجود مشکلاتی در شفافیت داده‌ها و روش محاسبه ظرفیت تولید است؟
آیا واقعا ۳.۹ میلیون بشکه نفت در روز تولید می‌شود؟
ابهام دیگر به رابطه میان تولید، مصرف داخلی و صادرات بازمی‌گردد. اگر فرض شود که ایران در سال ۱۴۰۳ توان تولید روزانه نزدیک به ۳.۹ میلیون بشکه نفت خام و میعانات داشته است، پس این ارقام در سال ۱۴۰۴ افزایش یافته‌اند. گفته می‌شود که ایران در ماه‌های سپتامبر و اکتبر امسال حدود ۱.۹ میلیون تا ۲.۳ میلیون بشکه در روز صادرات داشته است. از سوی دیگر عنوان می‌شود که نیاز مصرف داخلی و نیاز پالایشی کشور حدود دو میلیون بشکه در روز است.
محمدعلی دادور، معاون مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران، در خرداد ۱۴۰۴ با اشاره به دستاوردهای دولت چهاردهم در حوزه پالایش نفت‌خام گفت: «در آغاز به‌کار دولت چهاردهم، ظرفیت پالایشی کشور حدود دو میلیون و ۲۴۰ هزار بشکه در روز بود که این رقم اکنون حدود ۱۶۰ هزار بشکه افزایش یافته است.»
این تناقض ناشی از چیست؟ اگر واقعا نزدیک ۳.۹ میلیون بشکه در روز و چه بسا بیشتر از آن تولید می‌شود، چطور در اکتبر و سپتامبر میزان صادرات نفت ایران به ترتیب ۱.۹ میلیون و ۲.۳ میلیون بشکه بوده است؟ اگر در نظر گرفته شود که کل ظرفیت پالایشی کشور بالفعل نمی‌شود، باید پرسید مگر نیاز پالایشی کشور در روز حداقل حدود دو میلیون نیست؟
تکیه بر اعداد غیرقابل‌راستی‌آزمایی شاید در کوتاه‌مدت تصویر مثبتی از عملکرد ارائه دهد، اما در بلندمدت همه‌چیز مشخص می‌شود. صنعت نفت ایران بدون تردید ظرفیت بالقوه بالایی دارد، اما تا زمانی که داده‌ها به‌صورت شفاف و قابل سنجش منتشر نشود، همچنان می‌توان به آمار ارائه‌شده شک کرد. پرسش اصلی همچنان آن است که آیا واقعا ۱۰۰ درصد اهداف محقق شده است، یا تنها در آمارها چنین به نظر می‌رسد؟
۲۲۳۲۲۳
