غزال زیاری: اخیراً در Sotheby نیویورک، یک شهاب‌سنگ مریخی به حراج گذاشته شد و با مبلغ رکوردشکن ۵.۳ میلیون دلار به فروش رسید. کمی بعد از آن بود که سؤالات متعددی درباره منشأ آن مطرح شد و درعین‌حال بحث جدیدی درباره اینکه چه کسی حق مالکیت سنگ‌های سقوط کرده از آسمان را دارد، ایجاد شد.
این سنگ ۲۵ کیلوگرمی که طبق فهرست ساتبیز بزرگ‌ترین شهاب‌سنگ مریخی کشف‌شده روی زمین است، در نوامبر سال ۲۰۲۳ میلادی در صحرای وسیع نیجر کشف شد.
پس از برگزاری این حراج بود که دولت نیجر اعلام کرد که تحقیقات رسمی را در این رابطه آغاز خواهد کرد و به این نکته اشاره کرد که شواهد موجود حکایت از آن دارد که این پرونده تمام ویژگی‌های “قاچاق غیرقانونی بین‌المللی” را داراست. دولت نیجر در ادامه صادرات سنگ‌های قیمتی و شهاب‌سنگ‌ها را تا اطلاع ثانوی به حالت تعلیق درآورد.
اتهامی که رد شد
از سوی دیگر ساتبیز این اتهامات را نپذیرفته و تأکید کرده که این شهاب‌سنگ مطابق تمامی رویه‌های بین‌المللی مرتبط از نیجر صادر و منتقل شده است.
درعین‌حال سخنگوی ساتبیز به خبرگزاری فرانسه اعلام کرده که بررسی مجدد پرونده در حال انجام است. طبق اعلام ساتبیز، این سنگ صدها میلیون کیلومتر در فضا سفر کرده و با عبور از جو زمین، در صحرای نیجر سقوط کرده است.
دست‌به‌دست شدن شهاب‌سنگ
این شهاب‌سنگ ناهموار و اُخرایی‌رنگ پس از کشف، در ابتدا به یک دلال بین‌المللی فروخته شد؛ سپس برای مدت کوتاهی در ایتالیا به نمایش درآمد و درنهایت در کاتالوگ حراج نیویورک قرار گرفت.
طبق گفته پل سرِنو، دیرین‌شناس آمریکایی که سال‌ها با مقامات نیجر همکاری داشته، تمام شواهد حکایت از آن دارد که این شهاب‌سنگ به‌طور غیرقانونی از نیجر خارج شده است: «همه در این ماجرا ناشناس‌اند؛ از فردی که آن را پیدا کرده تا دلال‌ها و خریدار. اگر در هنگام ورود این شهاب‌سنگ به جو زمین، کسی با دستکش بیس‌بال آن را گرفته بود، شاید می‌توانست ادعای مالکیت کند؛ اما متأسفانه این سنگ در نیجر فرود آمده و متعلق به کشور نیجر است.»
قوانین متفاوت مالکیت شهاب‌سنگ‌ها
قوانین مالکیت شهاب‌سنگ‌ها بسته به محل سقوط آن‌ها متفاوت است. اگر در آمریکا شهاب‌سنگی روی زمین خصوصی سقوط کند، مالک زمین حق مالکیت دارد. اما در نیجر، قانونی تحت عنوان “میراث فرهنگی ملی” وجود دارد که شامل نمونه‌های معدنی نادر نیز می‌شود.
متیو گونل، استاد موزه تاریخ طبیعی فرانسه و پدرش مکس گونل، استاد دانشگاه در فرانسه که هر دو متخصص مقررات مربوط به گردآوری و فروش شهاب‌سنگ هستند، دراین‌باره گفته‌اند: «به نظر ما هیچ شکی نیست که شهاب‌سنگ‌ها باید جزو نمونه‌های معدنی نادر تحت حفاظت قانون نیجر محسوب شوند.»
ارزش علمی و اخلاقی
فراتر از جدال‌های حقوقی و احتمالی شبکه‌های قاچاق، فروش این شهاب‌سنگ پرسش‌های جدی اخلاقی‌ای را در حوزه علم مطرح کرده است.
این سنگ با نام NWA ۱۶۷۸۸ خیلی بزرگ‌تر از سایر شهاب‌سنگ‌های مریخی ثبت‌شده تا به امروز است و ارزش علمی منحصربه‌فردی برای پژوهش‌های زمین‌شناسی سیاره مریخ دارد. باور بر این است که این شهاب‌سنگ هم مثل سایر شهاب‌سنگ‌های مریخی، درنتیجه برخورد یک سیارک به مریخ از سطح آن به فضا پرتاب‌شده است.
سرنو در بخش پایانی صحبت‌هایش گفت: «این بخشی از میراث طبیعت است. در واقع میراثی جهانی است که اطلاعات بی‌نظیری درباره کیهان به ما می‌دهد. باید به آن احترام گذاشت. این شیء به‌هیچ‌وجه نباید در حراجی فروخته شود تا در نهایت از طاقچه خانه‌ای سر دربیاورد.»
منبع: sciencealert
227227
