الهه جعفرزاده: در دوره‌های بحران آب و خشکسالی، جامعه معمولاً به‌دنبال توضیح‌های ساده و فوری برای پدیده‌های پیچیده اقلیمی می‌گردد. همین امر باعث می‌شود باورهایی شکل بگیرند که از نظر علمی پایه‌ای ندارند اما در ذهن مردم جا می‌افتند؛ از نسبت دادن نقش پارازیت‌های رادیویی به کاهش بارندگی گرفته تا طرح‌های پیشنهادی مانند تبخیر آب خلیج فارس برای بارش باران. این قبیل شبهات، به‌ویژه در شرایطی که کم‌آبی به دغدغه روزمره شهروندان تبدیل شده، می‌توانند به سرعت گسترش یابند و حتی به اعتراضات اجتماعی منجر شوند.
احد وظیفه، رئیس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی سازمان هواشناسی کشور، در پاسخ به این پرسش که آیا واقعاً پارازیت‌ها می‌توانند بر باروری ابرها و کاهش بارندگی در تهران اثر بگذارند یا خیر، به یولن می‌گوید: «امواج رادیویی و مایکروویو در شدت و انرژی‌ای که برای ارتباطات مخابراتی تولید می‌شوند، هیچ واکنشی با ذرات ابر ندارند. بارش باران فرآیندی پیچیده است که به دما، رطوبت، فشار هوا و دینامیک جو وابسته است.»
وظیفه تأکید می‌کند که موضوع پارازیت اساساً ارتباطی با هواشناسی ندارد و از نظر علمی هم جایگاهی در بحث بارش ندارد. او می‌گوید: «وقتی یک شایعه یا نظر بی‌اساس در یک اجتماع شکل می‌گیرد، مردم عادی جامعه چون اصطلاحاً فنی نیستند و از ماهیت دقیق موضوع اطلاع ندارند، ممکن است ابرِ شایعه در باورشان شکل بگیرد و آنها را دچار شک و تردید کند؛ در چنین شرایطی، افرادی هم پیدا می‌شوند که با مطالعه ناکافی یا اظهار نظرات غیرکارشناسانه به این باور غلط دامن می‌زنند. به عبارتی، این افراد غیرمتخصص هستند که با طرح ادعاهای غیرعلمی، زمینه‌ساز شکل‌گیری باورهای عمومی می‌شوند.»
رئیس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی، به‌طور مستقیم به ماهیت امواج و ابرها اشاره می‌کند و توضیح می‌دهد چرا پارازیت‌ها هیچ تأثیری بر بارش ندارند: «پارازیت‌ها می‌توانند بر سلامت افراد اثر داشته باشند، در این‌باره بحثی نیست، ولی در مورد اثرگذاری بر میزان بارش یا عقیم‌سازی ابرها باید گفت چنین چیزی اصلاً معنا ندارد؛ چون ذرات ابر واکنشی با این امواج ندارند.
وقتی هیچ واکنشی بین موجی که در نظر می‌گیریم، با ذرات ابر وجود ندارد، چطور می‌تواند نتیجه‌ای حاصل شود مبنی بر اینکه امواج منجر به کم‌بارشی شوند؟ پارازیت ممکن است بر محدوده‌ای خاص اثر بگذارد؛ که آن محدوده خاص در لایه‌های پایین‌تر است و هیچ ارتباطی به جو ندارد. از طرفی، توان آنها به‌هیچ‌وجه قابل مقایسه با انرژی طبیعی موجود در سامانه‌های جوی نیست.»
او تصریح می‌کند: «برداشت من این است که امواج و پارازیت‌ها هیچگونه نقشی در بحران مدنظر ندارند؛ زیرا هم غلظت و چگالی آن امواج و هم میزان انرژی حامل به قدری نیست که منجر به واکنشی قابل توجه شود. در نتیجه امواج الکترومغناطیسی از نظر فیزیکی تأثیر منفی بر باروری ابرها ندارند و از نظر علمی هیچ سنخیتی میان این امواج و فرآیند بارش وجود ندارد. اگر هم فرض را بر این بگیریم که این امواج در شرایطی خاص قادر به اثرگذاری بر ابرها باشند، آن اثر ممکن است مثبت باشد، نه منفی.»
وظیفه در ادامه با اشاره به رواج ادعاهای غیرعلمی در مواقع بحرانی اضافه می‌کند: «بعضی افراد خود را کارشناس قلمداد می‌کنند یا به دلایل مختلف، اعم از مطرح‌کردن خود، گاه نظراتی را عنوان می‌کنند که ریشه علمی یا منطقی ندارند و صرفاً در حد یک فرضیه است. در صورتی که لازمه‌ی طرح مسئله‌ای با چنین ابعادی این است که فیزیک مسئله را هم طرح کنند؛ تحت این شرایط، راحت‌تر می‌شود قضاوت کرد که چگونه این امر صورت می‌گیرد. مثل همین طرح تبخیر آب خلیج فارس؛ که یک کارشناس اخیراً پیشنهاد داد “آب خلیج فارس را تبخیر کنید تا باران ببارد”؛ که این مورد بیشتر شبیه یک شوخی است. موارد مشابه، خصوصاً در شرایط بحرانی، کم نیستند؛ که بدون توجه به اصول علمی و اقلیمی مطرح می‌شوند.»
رئیس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی سازمان هواشناسی کشور این ادعاها را رد می‌کند و بر اهمیت بررسی فیزیک مسئله تأکید دارد. چنین طرح‌هایی نه‌تنها غیرعملی‌اند، بلکه می‌توانند افکار عمومی را از راه‌حل‌های واقعی منحرف کنند.
۴۷۲۳۲
