زینب کامرانی: صحنه‌ای که تعجب والدین و شاید نگرانی آنها را برمی‌انگیزد: چطور کسی که آنلاین زندگی می‌کند از ساده‌ترین شکل ارتباط امتناع میورزد؟ اما در پس این رفتار، تغییرات عمیقی در نحوه تفکر و ارتباط این نسل با جهان وجود دارد.
زبان جدید ارتباط
نسل Z (متولدین ۱۹۹۵ تا ۲۰۱۰ میلادی) به اندازه بزرگسالان از تلفن‌های همراه خود استفاده نمی‌کنند. در حالی که دستگاه‌ها همیشه در دست آنها هستند، اما تماس‌های صوتی دیگر ابزار اصلی ارتباط نیستند. بلکه استثنایی است که فقط در موارد اضطراری یا ضروری استفاده می‌شود.
در مورد ارتباطات روزانه، جایگاه طبیعی آن پیام‌های متنی، ضبط مکالمات کوتاه در اسنپ‌چت، واتس‌اپ و اینستاگرام است. دلیل این امر، آنطور که بعضی‌ها فکر می‌کنند تنبلی یا بی‌تفاوتی نیست، بلکه میل به کنترل است. یک تماس تلفنی نیاز به حضور فوری، پاسخ آنی و مکالمه‌ای خودجوش و غیرقابل برگشت دارد. در دنیایی که نوجوانان تحت فشار تصویر، مقایسه و ترس از قضاوت شدن زندگی می‌کنند، گفتار مستقیم به یک بار روانی تبدیل شده است.
اگر لکنت زبان داشته باشم چه؟ اگر حرف نابجایی بگویم چه؟
از سوی دیگر، پیام متنی فضای امنی را برای آنها فراهم می‌کند که می‌توانند در آن پاسخ خود را تایپ، ویرایش و حذف کنند یا تا زمانی که آماده باشند پاسخ را به تعویق بیندازند. این راهی است که در دنیای پرشتاب و پرزحمت امروز، به آنها حس کنترل و اطمینان خاطر می‌دهد.
فوبیای تلفن نسل Z
دکتر سحر طلعت، عضو شورای روان‌درمانی بریتانیا و متخصص درمان تروما، می‌گوید: پدیده ترس از تماس‌های صوتی یا آنچه که به عنوان فوبیای تلفن شناخته می‌شود، اساساً نوعی هراس اجتماعی است. فرد مبتلا احساس می‌کند که قرار گرفتن در موقعیت ارتباط مستقیم، او را در معرض قضاوت یا انتقاد دیگران قرار می‌دهد، بنابراین تمایل دارد خود را منزوی کند و ارتباطاتش را به حداقل برساند.
او می‌افزاید: با انقلاب دیجیتالی که زندگی ما را تغییر می‌دهد، این فوبیا محیطی ایده‌آل برای رشد پیدا کرده است. رسانه‌های اجتماعی به افراد فرصت داده‌اند بدون حضور فیزیکی یا صوتی، از طریق متونی که می‌توانند قبل از ارسال، بررسی و ویرایش شوند، با خیال راحت ارتباط برقرار کنند، برخلاف کلمات گفته شده که قابل برگشت نیستند. بنابراین افراد مبتلا به هراس اجتماعی، نوشتن را به صحبت کردن ترجیح می‌دهند، زیرا از اشتباه کردن یا نامناسب به نظر رسیدن می‌ترسند.
میان مسلط شدن بر اوضاع یا ترس از خودانگیختگی
دکتر سحر معتقد است نسل Z در یک محیط دیجیتال بزرگ شده‌اند که آنها را نسبت به تصویر خود در مقابل دیگران حساس‌تر کرده است. رسانه‌های اجتماعی واقعیتی از مقایسه مداوم در ظاهر، لباس، سبک گفتار و جایگاه اجتماعی ایجاد کرده‌اند که باعث ایجاد احساس ناکافی بودن و اضطراب مداوم شده و بسیاری را به پنهان شدن پشت صفحه نمایش سوق داده است.
او اضافه می‌کند تماس تلفنی نیاز به تعامل فوری میان دو طرف دارد، در حالی که پیام متنی به نوجوان حس کنترل می‌دهد، زیرا می‌تواند زمان مناسب برای پاسخ دادن را انتخاب کرده و کلمات را با دقت بیان کند. این حس کنترل به نوجوانان در جهانی که پر از خطر و فشار روانی است، حس امنیت می‌دهد.
این پزشک توضیح می‌دهد: مشاهده شده است که تعداد فزاینده‌ای از مردم با شنیدن زنگ تلفن خود دچار وحشت یا اضطراب می‌شوند. آنها می‌ترسند این تماس، اخبار غافلگیرکننده یا موقعیت غیرمنتظره‌ای را به همراه داشته باشد که باعث می‌شود از پاسخ دادن فوری خودداری کنند و ترجیح می‌دهند بعداً از طریق پیام متنی ارتباط برقرار کنند.
با این حال، او هشدار می‌دهد که این رفتار، اگرچه تسکین موقتی ایجاد می‌کند، اما انزوا را ترویج می‌دهد، پیوندهای انسانی را تضعیف کرده و برداشت‌های ما از دیگران را تحریف شده و غیرواقعی می‌سازد.
او همچنین معتقد است اتکای بیش از حد به پیام متنی در موقعیت‌های انسانی مانند تسلیت یا تبریک، ما را از گرمای صدای انسان و تعامل واقعی که ایموجی‌ها نمی‌توانند جایگزین آن شوند، محروم می‌کند.
به سوی ارتباطی آرام‌تر و آگاهانه‌تر
دکتر سحر اضافه می‌کند که پیام‌های متنی، علیرغم سادگی‌شان، مستعد سوءتفاهم هستند، زیرا ما آنها را بر اساس احساسات خودمان می‌نویسیم، نه بر اساس احساسات گیرنده آن. اما تماس صوتی امکان وضوح لحن، تبادل احساسات و اصلاح فوری را فراهم می‌کند.
او به والدین توصیه می‌کند: اگر فرزندانتان از پاسخ دادن به تماس‌های تلفنی اجتناب می‌کنند، نیازی به استرس یا نگرانی نیست. این بازتاب طبیعی یک دوره به سرعت در حال تغییر است، نه ضعف شخصیتی. نکته مهم این است که به آنها کمک کنید تا تعادل پیدا کنند و به تدریج ارتباطات انسانی را احیا کنند.
او به افرادی که از ترس از تماس‌های تلفنی رنج می‌برند توصیه می‌کند با مراحل ساده شروع کنند: یک تماس کوتاه با کسی که با او احساس راحتی می‌کنید برقرار کنید، در حالی که تمرینات تنفسی انجام می‌دهید، آرام می‌شوید. قبل از پاسخ دادن به بدن خود توجه کنید، زیرا حس بدن، ثبات روانی را در لحظات استرس فراهم می‌کند.
او نتیجه می‌گیرد: صدای انسان در عصر سرعت و پرمشغله به ما یادآوری می‌کند که انسان هستیم، قبل از اینکه کاربر اپلیکیشن‌ها باشیم. حضور انسان را نمی‌توان با یک اعلان یا پیامک جایگزین کرد.
حق سکوت در عصر ارتباطات
در دنیایی که همه همیشه در دسترس هستند، سکوت به نوعی مقاومت تبدیل شده است. بسیاری از نوجوانان پاسخ ندادن به تماس‌ها را انتخابی آگاهانه و حقی برای حفظ حریم خصوصی خود می‌دانند.
زهرا شلبی،۱۶ ساله، می‌گوید: بعضی وقت‌ها گوشی‌ام را سایلنت می‌کنم تا کمی آرامش پیدا کنم.
نادیده گرفتن تماس، دیگر مانند گذشته بی‌ادبی تلقی نمی‌شود، بلکه به ابزاری برای تعیین مرزهای شخصی در روزگاری تبدیل شده که مرز میان استراحت و مشغله در حال محو شدن است. تلفن که در ابتدا برای برقراری ارتباط ساخته شده بود، در عصر کنونی به ابزاری برای مدیریت فاصله میان خود و دیگران تبدیل شده است.
قوانین و آداب جدید دیجیتال
آنچه ممکن است برای بزرگسالان سردی یا بی‌علاقگی به نظر برسد، برای نوجوانان، آداب معاشرت دیجیتال جدید به شمار می‌آید. اکنون تماس غافلگیرکننده، تجاوز به حریم خصوصی تلقی می‌شود، در حالی که ارسال پیام قبل از تماس، نشانه احترام است.
این قوانین نانوشته هستند، اما به روشنی قابل درک هستند:
– فردی قبل از تماس پیام می‌فرستد «وقت دارید تماس بگیرم؟» و اگر پاسخی دریافت نکند، تماس را به تعویق می‌اندازد.
– معنای ادب و علاقه تغییر کرده است؛ به جای پافشاری برای تماس تلفنی، صبر و احترام به حریم شخصی، به شکل جدیدی از مهربانی و آگاهی تبدیل شده است.
-آنچه این نسل می‌خواهد کمتر صحبت کردن نیست، بلکه برقراری ارتباط صادقانه‌تر و آرام‌تر است.
– در جهانی که مملو از اعلان‌ها، هشدارها و تماس‌های بی‌پایان است، شاید فاصله، سکوت و انتخاب آگاهانه، زبان جدید نسل Z برای حفظ منزلت و کرامت انسانی‌شان باشد.
منبع: الجزیره
۴۷۲۳۲
