به گزارش یولن، پس از تحولات اخیر در منطقه و به‌ویژه بعد از تجاوزهای متعدد رژیم صهیونیستی به خاک و حریم هوایی سوریه، زمزمه‌هایی در ترکیه مبنی بر لزوم آماده بودن این کشور برای برخورد با اسرائیل شنیده می‌شود.
به گزارش ایرنا، در سرزمین‌های اشغالی نیز صهیونیست‌ها به این مسئله اشاره می‌کنند که ترکیه از یک رقیب منطقه‌ای در حال تبدیل شدن به یک دشمن و تهدیدی جدی برای این رژیم است و از این رو، دو طرف در حال تغییر ارزیابی‌های خود نسبت به یکدیگر هستند.
در همین رابطه، وب سایت عبری زبان نتصیو طی گزارشی به این مسئله پرداخته است:
تصمیم ترکیه برای قطع کامل روابط، نشان می‌دهد که آنکارا اکنون اسرائیل را نه تنها به عنوان یک رقیب منطقه‌ای، بلکه به عنوان یک تهدید مستقیم برای امنیت و منافع استراتژیک خود می‌بیند.
در یک تغییر چشمگیر در روابط ترکیه و اسرائیل، آنکارا در اواخر ماه اوت تعلیق کامل تجارت با اسرائیل، بستن بنادر خود به روی کشتی‌های اسرائیلی و محدود کردن حریم هوایی خود به پروازهای اسرائیلی را اعلام کرد.
در حالی که این اقدام به صورت رسمی به عنوان اعتراضی به نسل‌کشی اسرائیل در غزه طراحی شده بود، تحلیلگران می‌گویند که این اقدام فراتر از یک واکنش اخلاقی است.
این اقدام نشان دهنده فشارهای داخلی فزاینده بر رهبری ترکیه در سوریه، محاسبات سیاسی پیچیده و نگرانی‌های امنیتی مربوط به آن و نقش اسرائیل در آنجا است.
این تصمیم پس از جلسه اضطراری پارلمان ترکیه که برای بحث در مورد حمله اسرائیل به غزه، جایی که غیرنظامیان از ویرانی گسترده و گرسنگی سیستماتیک رنج می‌برند، تشکیل شد، اتخاذ شد.
در این جلسه اضطراری، هاکان فیدان، وزیر امور خارجه ترکیه، گفت که تعلیق تجارت و بستن بندر، اعتراض به نسل‌کشی و سیاست گرسنگی اسرائیل در غزه است.
او اعلام کرد: «نسل‌کشی اسرائیل یکی از تاریک‌ترین فصل‌های تاریخ بشر را نشان می‌دهد» و افزود که این جنایت‌ها «در مقابل دیدگان جهانیان، با بی‌توجهی آشکار به ارزش‌های انسانی و قوانین بین‌المللی» صورت می‌گیرد.
این اعلام همزمان با بیانیه بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل، مبنی بر به رسمیت شناختن نسل‌کشی ارامنه در سال ۱۹۱۵ صورت گرفت؛ اقدامی که در آنکارا به عنوان یک اقدام تحریک‌آمیز حساب‌شده با هدف عصبانی کردن ترکیه تلقی می‌شود.
در حالی که بسیاری از کشورها این وقایع را به عنوان نسل‌کشی می‌شناسند، ترکیه این موضوع را رد می‌کند، جنایات را می‌پذیرد اما نابودی سیستماتیک را انکار می‌کند.
فرقان هایوغلو، کارشناس امنیت بین‌الملل در موسسه خاورمیانه، به روزنامه نیو عرب گفت: «تصمیم آنکارا نشان دهنده تعادل دقیق بین ملاحظات بشردوستانه و منافع سیاسی است. از نظر تاریخی، ترکیه مواضع محکمی در حمایت از اهداف بشردوستانه، چه در فلسطین و چه در مکان‌های کمتر مرتبط جغرافیایی، مانند وضعیت مسلمانان اویغور در چین، اتخاذ کرده است.»
ترکیه نفوذ منطقه‌ای رو به رشد اسرائیل را یک تهدید مستقیم برای ثبات خاورمیانه و منافع استراتژیک خود در سوریه و شرق مدیترانه می‌داند.
فرقان هایوغلو به اقدامات نظامی اسرائیل در سوریه از زمان سقوط بشار اسد، بمباران لبنان و تلاش آن برای الحاق کرانه باختری اشاره کرد که در حال تبدیل شدن به یک تهدید مستقیم برای منافع ترکیه است.
این تنش در مسائل اقتصادی به شکل آشکاری خود را نشان می‌دهد. طبق گزارش وزارت تجارت ترکیه، تجارت دوجانبه با اسرائیل بین ۷ اکتبر ۲۰۲۳ و ۲ مه ۲۰۲۴ در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته ۳۲ درصد کاهش یافته است.
صادرات ترکیه ۳۰ درصد کاهش یافته است، در حالی که واردات از اسرائیل ۴۳.۴ درصد کاهش یافته است.
در دسامبر ۲۰۲۳، عمر بولوت، وزیر تجارت ترکیه فاش کرد که حجم تجارت بیش از نصف کاهش یافته است، که نشان می‌دهد این کاهش نتیجه یک روند تدریجی و نه یک حرکت ناگهانی بوده است.
جاهد توز، مشاور سابق کابینه ترکیه گفت که اسرائیل بیشترین ضرر را از این اختلاف خواهد دید.
او در این رابطه گفت: «تجارت سالانه ۶ تا ۷ میلیارد دلاری برای اسرائیل بسیار بیشتر از ترکیه سود داشته است. واردات از اسرائیل بر تجهیزات نظامی و فناوری متمرکز شده است، بخش‌هایی که ترکیه اکنون به صورت محلی با کیفیت بالاتر تولید می‌کند و وابستگی خود را به کالاهای اسرائیلی کاهش می‌دهد.»
توز افزود که اسرائیل بیشتر به محصولات ترکیه وابسته است و نگرانی‌هایی را در مورد افزایش قیمت‌ها، به ویژه برای مواد غذایی، ایجاد کرده است: «هنوز تأثیر کامل این موضوع مشخص نیست، اما نشانه‌های اولیه نشان می‌دهد که ترکیه بر ظرفیت تولید و بازارهای جایگزین خود حساب باز کرده است، در حالی که اسرائیل با چالش‌های قابل توجهی در زنجیره‌های تأمین کالاهای مورد نیاز خود برای بازار داخلی خود روبرو است. این امر، قطع روابط را به یک تصمیم استراتژیک با پیامدهای اقتصادی فراتر از تجارت تبدیل می‌کند.»
در نگاه کارشناسان ترک، تشدید پیشگیرانه تنش‌ها توسط ترکیه دیگر صرفاً مبتنی بر دلایل بشردوستانه یا اخلاقی نیست، بلکه مبتنی بر تغییرات استراتژیک عمیق‌تری است که به امنیت ملی ترکیه و تشدید منازعات منطقه‌ای، به ویژه در سوریه و شرق مدیترانه، مربوط می‌شود.
فیدان، وزیر امور خارجه، هشدار داد که اجازه دادن به اسرائیل برای ادامه «حملات بی‌ملاحظه به فلسطین، به ویژه غزه»، نه تنها به فلسطینی‌ها آسیب می‌رساند، بلکه «خطر به آتش کشیدن کل منطقه را به همراه دارد.»
جاهد توز با این نظر موافق بود و گفت که آنکارا اکنون اسرائیل را نه تنها به عنوان یک رقیب سیاسی، بلکه به عنوان «تهدیدی مستقیم برای امنیت منطقه‌ای خود» می‌بیند.
او به تلاش‌های اسرائیل برای تجزیه سوریه، از جمله توسل به گروه‌های اقلیتی مانند دروزی‌ها اشاره کرد، در حالی که ترکیه بر حفظ وحدت ارضی سوریه و تأمین امنیت مرز جنوبی خود در برابر گروه‌های کرد و تغییرات جمعیتی اصرار دارد.
توز گفت: «ترکیه به این نتیجه رسیده است که اسرائیل نه تنها منطقه را بی‌ثبات می‌کند، بلکه خود ترکیه را هدف قرار می‌دهد. این یک تهدید گذرا نیست، بلکه یک تهدید وجودی است.»
او افزود که مانورهای اسرائیل در شرق مدیترانه برای کنار گذاشتن ترکیه از پروژه‌های گاز منطقه‌ای، همراه با حمایت آن از یک «دولت تروریستی» کردی در شمال شرقی سوریه، تأکید می‌کند که اصطکاک از مسئله سیاسی به موضوع امنیت محض تغییر یافته است.
ترکیه مدت‌هاست که به دنبال قرار دادن خود به عنوان یک قطب انرژی منطقه‌ای است و پروژه‌های خط لوله را برای انتقال گاز خلیج فارس از طریق خاک خود به اروپا و کاهش وابستگی اروپا به روسیه را پیش می‌برد.
اما اسرائیل که اغلب توسط واشنگتن حمایت می‌شود، با حمایت از خودمختاری و فدرالیسم کردها در سوریه و عراق با این جاه‌طلبی‌ها مقابله کرده است، اقداماتی که تداوم ارضی مورد نیاز برای خطوط لوله گاز را تضعیف می‌کند و جدایی‌طلبی کردها در مرزهای ترکیه، برای این کشور تهدید ایجاد می‌کند.
آنکارا این را تلاشی برای ایجاد یک منطقه خصمانه در همسایگی خود می‌داند. تشدید اختلافات میان دو طرف، به حریم هوایی ترکیه نیز گسترش یافت. در نوامبر ۲۰۲۴، اجازه پرواز به نخست وزیر اسرائیل داده نشد و او مجبور شد شرکت خود در اجلاس COP در آذربایجان را لغو کند.
همین اتفاق در مه ۲۰۲۵ نیز رخ داد، زمانی که از ورود یک هواپیمای دیگر نتانیاهو به باکو جلوگیری شد.
یوسف اوغلو، عضو حزب عدالت و توسعه و مفسر، گفت که آخرین اقدام شامل همه هواپیماها و کشتی‌های مرتبط با اسرائیل، از جمله هواپیماهای تجاری، می‌شود.
به گفته وی، این ادامه شکاف اقتصادی است که منعکس کننده یک موضع سیاسی و اخلاقی جامع است.
یوسف اوغلو گفت، آنچه این تشدید تنش را منحصر به فرد می‌کند، نه تنها شدت آن، بلکه زمینه سیاسی و مردمی آن نیز هست: «با تشدید قتل عام در غزه، فشار در داخل ترکیه برای اقدام واقعی فراتر از لفاظی افزایش یافته و دولت را به اتخاذ مواضع سخت‌تر و واضح‌تر در برابر اسرائیل، در برابر مخاطبان داخلی خود سوق داد.»
او استدلال کرد که تغییرات در پویایی‌های منطقه‌ای نیز نقش حیاتی ایفا کرده‌اند: «افزایش تنش در سوریه و اقدامات اسرائیل برای گسترش نفوذ خود در سراسر منطقه پس از ۷ اکتبر، ترکیه را مجبور کرده است تا نقش خود را دوباره ارزیابی کند و با اسرائیل به عنوان یک عامل بی‌ثبات‌کننده که دیگر نمی‌توان آن را نادیده گرفت، رفتار کند.»
درنگاه یوسف یوغلو، این لحظه نشان‌دهنده‌ی گسست کامل با رویه‌های گذشته است: «ما با چشم‌اندازی متفاوت از سوریه، اتحادهای منطقه‌ای جدید و رئیس‌جمهوری کم‌توجه‌تر در آمریکا روبرو هستیم، در حالی که نتانیاهو جنگ را تنها راه برای بقای سیاسی می‌داند. این امر چشم‌انداز کاهش تنش را پیچیده می‌کند و تشدید بی‌سابقه‌ی تنش از سوی ترکیه را اجتناب‌ناپذیر می‌سازد.»
او افزود که موضع آنکارا نباید یکجانبه باقی بماند: «این موضع باید به فشار جمعی از سوی نهادهای بین‌المللی و منطقه‌ای مانند سازمان همکاری اسلامی، شورای همکاری خلیج فارس و کشورهای بریکس تبدیل شود تا آتش‌بس برقرار شود و تعادل در منطقه برقرار گردد.»
۳۱۰۳۱۰
