شفابخش مثل «آنغوزه»/ بازار چند هزار میلیاردی «طلای کویر» در دست هندی‌ها

خبرگزاری یولن- خراسان‌جنوبی؛ در استانی زندگی می‌کنیم که به لحاظ بارش باران جزو فقیرترین استان‌های کشور است. جایی که از شمال و جنوب و غرب با بیابان و کویر محاصره شده و مردمانش به رغم همه محدودیت‌ها همتی بلند دارند و با حفر کیلومترها از اعماق زمین، آب را خارج کرده و امورات زندگی و کشاورزی خود را با همین اندک آب می‌گذرانند.

خراسان‌جنوبی استان کویری است اما سرزمینی است که در دل خود ثروت‌های نهفته زیادی دارد، از معادن و طلای سرخش بگیر تا گیاهان دارویی که چند سالی است مورد استقبال مردم  و البته سرمایه‌گذاران و کارآفرینان قرار گرفته است.

وجود بیش از ۱۳۰۰ گونه گیاه دارویی ظرفیت خوبی را برای استان فراهم کرده است و در سال‌های اخیر بسیاری از مردم به سمت درمان از طریق گیاهان دارویی و طب سنتی روی آورده‌اند و کارگاه‌های خانگی و فرآوری محصولات گیاهان دارویی و عرقیجات افزایش یافته است.

صادرات‌فله‌ای و دستان خالی از بازار جهانی

با وجود این همه تنوع گیاهان دارویی در خراسان‌جنوبی اما این محصولات هنوز نتوانسته‌اند جایگاه خود را در اقتصاد استان پیدا کنند و بیشتر این محصولات به صورت فله و خام به خارج استان و کشور فرستاده می‌شود و پولی که در قبال آن دریافت می‌شود حتی یک صدم و یا یک دهم ارزش محصول هم نیست.

خراسان‌جنوبی بهشت گیاهان دارویی نام گرفته طوری که عطر این گیاهان با قدم گذاشتن در هر کوه و دشتی مشام را نوازش می‌دهد و  با فرارسیدن بهار هم عده زیادی به کوه ودشت رفته و به جمع‌آوری این گیاهان می‌پردازند و صاحبان عطاری‌ها هم این گیاهان را خریداری کرده و در مغازه‌هایشان به‌صورت فله‌ای به فروش می‌رسانند.

از سوی دیگر برداشت بی‌رویه گیاهان دارویی منجر به آسیب دیدن پوشش گیاهی منطقه و کمیاب شدن برخی گونه‌ها از این گیاهان ارزشمند شده است که درصورت مدیریت نه تنها این پوشش حفظ خواهد شد بلکه فرصتی برای ایجاد ارزش افزوده و اشتغال می‌شود.

این در حالی است که کارشناسان براین باورند که بی توجهی به برداشت بی‌رویه گیاهان دارویی مثل زیره، آنغوزه و آویشن می‌تواند به دلیل تکثیر کند آن‌ها در نهایت منجر به حذف این نوع گیاهان ارزشمند از منطقه شده و به جای خلق ثروت جابجایی معنادار روستاها را دامن بزند.

از «طلای کویر» چه می‌دانید؟

گیاه «آنغوزه» یا همان طلای کویر یکی از این محصولات ارزشمند است که با بیش از ۶۰۰ خواص دارویی و درمانی، گنجینه‌ای با ارزش در دل کویر محسوب می‌شود و سالانه بیش از ۶۰ تن آنغوزه در خراسان‌جنوبی برداشت می‌شود.

گیاه آنغوزه به نام‌های یولنی خوراکما، آنگوزاکما و کورن کما، بوته‌ای بزرگ، علفی و چند ساله است که ارتفاع آن گاهی به ۲.۵ متر می‌رسد، ساقه آن نسبتاً محکم و ضخیم با سطحی خشن است، برگ‌های بزرگ و ضخیم دارد به‌طوری که طول آن‌ها تا ۶۰ سانتی‌متر می‌رسد.

این گیاه افزون بر خواص دارویی گوناگون دارای کاربردهای اقتصادی چشمگیری در صنعت داروسازی است و با وجود این که در سال‌های گذشته برداشت بی‌رویه آنغوزه این گیاه مفید را در معرض خطر نابودی قرار داده اما همه ساله در مراتع استان بذرپاشی و کشت می‌شود.

عدم بهره‌برداری از گنجینه‌های نهفته

«محسن پویان» مدیر مجتمع تحقیقات گیاهان دارویی جهاد دانشگاهی خراسان‌جنوبی در گفت‌وگو با یولن، گفت: بیش از یک هزار و ۳۰۰ گیاه خودرو در این استان وجود دارد که ۶۰ درصد آن‌ها پتانسیل تولید داروی گیاهی را دارند اما متأسفانه از این پتانسیل هیچ بهره‌برداری نمی‌شود.

وی بیان داشت: گیاهان دارویی در این استان هنوز به شکل ۲۰۰ سال قبل توسط افرادی از روستاها جمع‌آوری می‌شود و کم کم به بازار تزریق می‌شود که نه چیزی عاید جمع‌آوری کننده و نه چیزی عاید اقتصاد استان می‌شود.

مدیر مجتمع تحقیقات گیاهان دارویی جهاد دانشگاهی خراسان‌جنوبی ادامه داد: خراسان‌جنوبی جزو پنج استان برتر کشور در زمینه تولید گیاهان دارویی است اما هیچ سرمایه‌گذاری در زمینه مطالعات گیاهان دارویی آن انجام نشده که این موضوع ضعف محسوب می‌شود، به علاوه امروز بازارهای عربی طالب محصولات گیاهان دارویی هستند اما باید عرضه و صادرات آن به روش بین‌المللی و با برندسازی مناسب باشد.

پویان اضافه کرد: در ایران از صنعت گیاهان دارویی آن‌طور که شاید و باید استفاده نمی‌شود این درحالی است که تجارت گیاهان دارویی در سال ۲۰۵۰ به پنج تریلیون دلار خواهد رسید که در این میان سهم ایران به‌عنوان کشوری که در گیاهان دارویی قدمت آن بسیار زیاد است، چقدر خواهد بود.

صنعت گیاهان دارویی؛ ظرفیتی درآمدزا

وی با تأکید بر اینکه تا زمانی که مطالعات گیاهان دارویی فقط در قالب کتاب ارائه شود هیچ سود اقتصادی از آن‌ها به‌دست نمی‌آیند و تنها عملیاتی شدن این مطالعات می‌تواند سودآور و مفید واقع شود، عنوان کرد: توجه به صنعت گیاهان دارویی یکی از راه‌های تکیه به اقتصادی غیر وابسته به نفت است.

مدیر مجتمع تحقیقات گیاهان دارویی جهاد دانشگاهی خراسان‌جنوبی با اشاره به اینکه از گیاه کما صمغ زرینی به دست می‌آید که در طب گیاهی، آنغوزه نام دارد، عنوان کرد: این گیاه که به نام‌های آنغوزه، انگژد، حلتیت، صمغ‌الانجدان، انگدان و کمات نیز شناخته می‌شود، طبیعتی گرم و نسبتا خشک دارد.

خواص آنغوزه

پویان با بیان اینکه برای درمان بیماری هیستری از آنغوزه استفاده می‌شود، اضافه کرد: آنغوزه ضد کرم‌های انگلی بوده و ملین است، این گیاه در درمان جوش و دمل کاربرد دارد و برای تسکین درد کمر و رفع تشنج مفید است.

وی با اشاره به این‌که آنغوزه محرک تنفس و برطرف‌کننده ناراحتی‌های تنفسی است، اظهار داشت: این گیاه برای درمان ناخنک چشم کاربرد داشته و برای درمان صرع و اختلالات عصبی مفید است.

این پژوهشگر گیاهان دارویی عنوان کرد: براساس تحقیقات آزمایشگاهی تمام خواص آنغوزه احصا شده است اما تاکنون در زمینه فرآوری و کابرد آن در صنعت داروسازی اقدامی نشده است.

پویان با تأکید بر اینکه نیاز است با حمایت دولت، سرمایه‌گذار برای فرآوری آنغوزه ورود پیدا کند تا از خام‌فروشی آن جلوگیری شود، مطرح کرد: با فرآوری این گیاه دارویی می‌توان ارزش اقتصادی چند برابری را از این محصول داشته باشیم.

درآمدزایی ۷۰ میلیاردی

«علیرضا نصرآبادی» مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان‌جنوبی در گفت‌وگو با یولن، اظهار داشت: رویشگاه اصلی آنغوزه متعلق به شرق کشور است و در استان‌های کرمان، اصفهان و یزد نیز رویشگاه‌هایی از این محصول وجود دارد.

وی بیان داشت: اما به لحاظ سطح زیر کشت در خراسان‌جنوبی با توجه به ۲۲ رویشگاه که عمدتاً در شهرستان‌های طبس، فردوس قاین و نهبندان است می‌توان گفت بیشترین سطح را در خراسان‌جنوبی با ۱۰۰ هزار هکتار داریم.

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان‌جنوبی از فعالیت ۳ هزار نفر در زمینه جمع‌آوری محصول آنغوزه در استان خبر داد و عنوان کرد: برداشت آنغوزه برای بهره‌برداران حدود ۷۰ میلیارد تومان درآمدزایی دارد.

صادرات فله‌ای در حلب‌های روغن!

نصرآبادی مطرح کرد: سالانه به طور متوسط ۳۶ تن شیرابه آنغوزه از مراتع استان برداشت می‌شود که ۹۹ درصد آن به صورت فله‌ای و با قیمت بسیار ارزان در بشکه‌های فلزی و حلب‌های روغن ۳۰ تا ۷۵ کیلویی به کشور هندوستان صادر می‌شود.

وی گفت: سال گذشته حدود ۷۰ تن انواع محصولات دارویی و صنعتی در سطحی معادل ۱۰۰ هزار هکتار از جمله، آنغوزه، آویشن و غیره در استان برداشت و به خارج از کشور و یا سایر استان‌ها صادر شده که اشتغال حاصل از اینگونه فعالیت‌ها حدود یک هزار خانوار است.

غفلت از بازار ثروت‌آفرین آنغوزه

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان‌جنوبی با اشاره به اینکه برای فرآوری آنغوزه نه تنها در استان ما بلکه در کشور نیز هنوز هیچ برنامه‌ریزی وجود ندارد، عنوان کرد: این محصول به کشورهای هند و آلمان صادر می‌شود و در آنجا به دارو و ادویه و حتی آفت‌کُش تبدیل می‌شود.

نصرآبادی به کاهش ۵۰ درصدی بارندگی نسبت به سال گذشته و تأثیرات آن بر تولید آنغوزه اشاره و تبیین کرد: بهره‌برداری از انواع گیاهان دارویی از قبیل آنغوزه شیرین و آویشن طی سال ۱۴۰۰ به علت خشکسالی ممنوع است.

وی گفت: آنغوزه خراسان جنوبی به دلیل خاص بودن رویشگاهش و شرایط آب و هوایی نسبت به دیگر نقاط کشور شیرین‌تر و با کیفیت‌تر است و امسال به دلیل شرایط خاص خشکسالی برداشت این محصول ممنوع شده است و تنها راه حفظ و ماندگاری این محصول عدم برداشت آن است.

و اما…

در حال حاضر کشور ایران به عنوان کشوری چهار فصل دارای بیش از ۸ هزار گونه گیاه دارویی است و در این بین استان خراسان‌جنوبی با دارا بودن بیش از ۱۳۰۰ گونه گیاه دارویی از استان‌های غنی در زمینه گیاهان دارویی است.

طبق آمار، تنها کمتر از نیم درصد تجارت جهانی گیاهان دارویی در اختیار ایران است و فرصت‌های موجود در این حوزه با وجود توصیه‌های فراوانی که به اقتصاد مقاومتی و فاصله گرفتن از اقتصاد نفتی می‌شود، مورد استفاده و توجه کشاورزان و سایر مردم قرار نمی‌گیرند.

از آنجایی که خام‌فروشی یکی از مشکلات اصلی در عرصه صادرات گیاهان دارویی است لذا گیاه شفادهنده آنغوزه نیازمند نسخه شفابخش است چراکه کشورهایی نظیر هندوستان که آنغوزه ایران به آن صادر می‌شود با اندکی فرآوری، ارزش افزوده‌ای بیش از ۵۰ برابر قیمت خرید دارند و سود بسیار زیادی از آن می‌برند.

براساس نظر کارشناسان گیاهان دارویی با فرآوری، می‌توان ارزش اقتصادی چند برابری را از این محصول داشته باشیم اما تاکنون هیچ‌گونه طرحی برای فرآوری این محصول در استان ارائه نشده است و انتظار می‌رود مسئولان با پژوهش‌های علمی، خواص گوناگون آن را استخراج و برای فرآوری این محصول چاره‌اندیشی کنند.

انتهای پیام/۳۴۰۳/ح/ی