آهنگ کوثر و رویکرد نجات بخش آبخوان داری

او را در دوره مسئولیتم در دولت رئیس جمهور خاتمی شناختم؛ استادی توانا و با انگیزه که نظرات و دیدگاههای بسیار ارزنده علمی در حوزه مدیریت منابع آب، آبخوان و ضرورت توجه به آبخیزداری و آبخوان داری داشت. نکته مهم اینکه او علاوه بر اینکه این بحث را در عرصه دانشگاه ارایه می‌کرد، از طریق ارتباط خوبی که با سیاست گزاران و مدیران برقرار می‌کرد، آن را در سطح سیاست‌های ملی مطرح می‌کرد. همچنین چندین طرح آبخوان داری و پخش سیلاب را در کشور اجرا کرد که از جمله آنها طرح گریبایگان فسا بود. 

سال ۱۳۸۰ توفیق بازدید از طرح گریبایگان را با حضور دکتر کوثر داشتم و از نزدیک وضعیت را در منطقه‌ای که سالی یک یا دو بار سیلاب داشت و قبلا همه این آب‌ها از دست می‌رفت، دیدم؛ منطقه‌ای خشک که با پخش سیلاب و اقداماتی برای ارتقای کیفیت خاک و بهره‌گیری از تنوع زیستی و حشرات، زنده و سرسبز شده بود. با اجرای طرح، مقدار زیادی از سیلاب جذب زمین و آبخوان شده و به همین دلیل کیلومترها در شعاع منطقه وضعیت چاه‌های آب بهبود پیدا کرده بود. کشاورزان اعلام کرده بودند برخلاف سایر مناطق استان که بخاطر برداشت‌های بی‌رویه شاهد افت شدید آب‌های زیرزمینی است، در این منطقه شاهد افزایش سطح آب چاه‌ها هستیم.

تلاش علمی و عملی دکتر کوثر کاری بود که سازمان حفاظت محیط زیست آن را به عنوان الگویی موفق ثبت، حمایت و پیگیری می‌کرد. چراکه تقویت آن آینده بهتری را از اعمال سیاست‌های مربوط به سدسازی و نگهداری آب درمخازنی با تبخیر زیاد که به هدر رفت آب منجر می شد، رقم می‌زد.

به همین منظور هم جایزه ملی محیط زیست سال ۷۹ به دکتر آهنگ کوثر تعلق گرفت و همچنین  جوایز بین المللی متعددی به ایشان تعلق گرفت که حاکی از نقش آفرینی آن مرد بزرگ هم در سطح ملی و هم در سطح جهانی در موضوع حفاظت از منابع آبخوان بوده است.
 
امید این بود که با تغییر دولت ها چنین موضوعات مهمی دچار ضعف و کُندی نشود، اما به هر حال اینک در چالش تغییر اقلیم غرب آسیا که در کشور ما با تغییر الگو و کاهش بارندگی، کاهش میزان برف و افزایش دما در بسیاری از روزهای سال ملموس و غیرقابل انکار شده است، باید بازنگری اساسی نسبت به سیاست ها صورت گیرد. 

ادامه رویکرد کنونی در برداشت بی رویه از آب های زیرزمینی و استفاده از سدسازی به عنوان روش اصلی برای ذخایر آب، باید مورد تجدید نظر واقع شود. به طور کلی در الگوی کشت و محصولات کشاورزی و تجارت آب نیز باید دقت بیشتری شود. تجربیات موفق دکتر کوثر باید در این حوزه بیش از پیش مد نظر و راهنمای مسیر پر پر پیچ و خم کشور باشد. اختصاص بودجه کافی همانطور که در سیاست های کلی محیط زیست برای آبخوان داری و آبخیزداری تاکید شده و نیز با توجه به آنچه در برنامه هفتم در این مورد آمده، لازم است. 

انتظار می رود در سال ۱۴۰۴ دولت با همکاری مردم و به خصوص کشاورزان و تشکل های محلی، توسعه آبخوان داری را به عنوان یکی از روش های پایدار و اصولی برای حفظ منابع آب و زمینه سازی برای کشاورزی پایدار و سازگار با اقلیم و پیشگیری از فرونشست زمین اجرا کنند. 

امیدوارم همچنان که زندگی مرحوم دکتر کوثر خیر بزرگی برای زمین بود، فقدانش تلنگر بزرگی باشد تا برای جبران آن شاهد بازنگری جدی در سیاست های ملی مدیریت منابع آب باشیم؛ که او “آهنگ کوثر” به معنای “نوای چشمه” بود.

رئیس اسبق سازمان حفاظت محیط زیست

۲۳۳۲۳۳