آیا توافق امنیتی آمریکا و عربستان شرایط خاورمیانه را سخت‌تر می‌کند؟ /محبعلی: حساسیت اعراب به مساله فلسطین کمتر شده است

مهسا مژدهی: پیمان دفاعی که رسانه‌های غربی حرف آن را می‌زنند، شامل توافقی میان عربستان و امریکاست که در پی آن ریاض مایل است تا به عنوان قدرتی هسته‌ای در خاورمیانه ظهور کرده و در عین‌حال برای استفاده از تکنولوژی‌های در حال ظهور از حمایت واشنگتن بهره ببرد.این اتفاق در حالی می‌افتد که عربستان در ماه‌های گذشته، تلاش کرد تا ماجرای غزه و جنایت علیه فلسطینی‌ها را چندان جدی پیگیری نکرده و خودش را داخل جنگ میان حماس و اسراییل نکند. بلینکن که به تازگی ریاض را ترک کرده در مورد توافق امنیتی با عربستان گفته است که این توافق در مراحل پایانی خود به سر می‌برد. ایده پیمانی جدی میان امریکا و عربستان وقتی مطرح شد که حرف‌های درگوشی درمورد احتمال به رسمیت شناختن رژیم صهیونیستی از سوی ریاض به میان آمد. برای ایالات متحده چنین پیمانی می‌تواند یک برد بزرگ باشد و احتمالا تصور عربستان هم این است که با چنین قراردادی برگ برنده را در دست دارد.

در یولن با قاسم محبعلی کارشناس مسائل خاورمیانه و کشورهای عربی در خصوص توافق امنیتی میان عربستان و امریکا و تهدیدهایی که در مقابل خاورمیانه قرار دارد، به گفتگو نشسته‌ایم:

قاسم محبعلی معتقد است آن چیزی که درمورد توافق بین عربستان و امریکا گفته می‌شود که امریکایی‌ها پوشش دفاعی کامل به عربستان بدهند و امکانات لازم را جهت یک برنامه هسته‌ای پیشرفته در اختیار عربستان بگذارند، در مقابلش ریاض رابطه با اسراییل را پس از اینکه موضوع دو دولت پیش رفت و شناسایی دولت فلسطین پیش آمد؛ انجام دهند تحولی جدید در خاورمیانه است. البته عربستان همه اینها را موکول به آتش‌بس در غزه و سپس تشکیل یک دولت فلسطینی کرده است. این توافق باعث می‌شود عربستان از امکانات پیشرفته از نظر نظامی و هسته‌ای برخوردار شوند.

او در مورد مساله هسته‌ای شدن عربستان می‌گوید: شرط ریاض این است که عربستان به شرطی روابط خود را با اسراییل عادی‌سازی می‌کند که تلاویو و کنگره امریکا و … مخالفت خود را در مقابل هسته‌ای شدن عربستان بردارند. اگر عربستان روابط خود را با اسراییل عادی‌سازی کند، باقی کشورهای عربی با تعداد قابل توجهی از کشورهای اسلامی به ریاض می‌پیوندند و روابط خود را با رژیم صهیونیستی عادی سازی خواهند کرد. واضح است که عربستانی‌ها دنبال بلندپروازی‌هایی هستند که از نظر اقتصادی و نظامی و … به قدرت اول منطقه تبدیل شوند و این توافق می‌تواند به آنها در این بلندپروازی‌ها کمک کند.

اما مشکلات داخلی در عربستان بحثی جداست و بالاخره در داخل عربستان مخالفت‌هایی با عادی‌سازی وجود دارد. در داخل ساختار قدرت هم می‌تواند مخالفت‌هایی وجود داشته باشد. یعنی در بین نیروهای مذهبی یا سیاسی عربستان مخالفت‌هایی امکان پذیر است.

محبعلی در ادامه توضیح می‌دهد: در این جریان اخیر غزه مشخص شد که در جهان عرب واکنش‌های جدی به سبک قدیم در مورد مساله فلسطین وجود ندارد. تفاوت‌هایی در جامعه عربی در مقایسه با گذشته اتفاق افتاده است. در مقایسه با دو سه دهه قبل که جامعه عربی به شدت به مساله فلسطین حساس بود، الان چنین حساسیت‌هایی کمتر شده است اما به هرحال عربستان باید نگران واکنش‌ها پس از این قرارداد باشد.

این کارشناس مسائل خاورمیانه در مورد اینکه ایران و ترکیه در مقابل چنین تصمیماتی در مقایسه با دیگر کشورها حساسیت بیشتری دارند و ممکن است تنش با عربستان از سوی این دو کشور بالا بگیرد می‌گوید: ترکیه خیر. آنها روابط خود را با اسرائیل دارند و درست است که به زبان از حماس و فلسطینی‌ها حمایت می‌کند اما وضعیت متفاوتی دارد. اما در مورد ایران احتمال دارد اجماعی از امریکا و عربستان و اسراییل در مقابل ایران شکل بگیرد.

او ادامه می‌دهد: کشورهای متفاوتی البته با اسراییلی‌ها روابطی دارند یا روابط را عادی‌سازی کرده‌اند اما روابط ایران با آنها مشکلی ندارد. عربستان هم ممکن است به این لیست اضافه شود و بعید است این موضوع تاثیرعمده ای روی روابط تهران و ریاض بگذارد. اما دو کشور با توجه به فرازونشیب‌هایی که در دهه‌های گذشته داشته‌اند، ممکن است دچار مشکلاتی شوند.

قاسم محبعلی در مورد اینکه عربستان روابط خود را با امریکا ترمیم کرده است می‌گوید: من فکر می‌کنم آمریکایی‌ها از اختلافاتی که بر سر کشته شدن خاشقچی به‌وجود آمده بود عبور کرده‌اند. ظاهرا عربستانی‌ها با دولت بایدن به نتیجه رسیده‌اند تا روابط خود را بازسازی کنند. اما در رابطه با کشورهای اروپایی مساله حقوق بشر در عربستان می‌تواند به‌عنوان یک چالش تبدیل شود.

او تاکید می‌کند: عربستان با توجه به امکانات اقتصادی که دارد، در صورتی که به چنین توافقی دست پیدا کند؛ ممکن است خود را به‌عنوان قدرتی مهم در منطقه به شمار آورده و تبدیل به تهدیدی برای کشورهای دیگر، حتی ایران و به ویژه برای کشورهای عربی کوچک همسایه شود.

۳۱۱۳۱۲