فاخره بهبهانی: دکتر فرزاد روشن ضمیر، متخصص تغذیه و رژیم درمانی در گفت‌وگو با یولن می‌گوید: بیماری کبد چرب مرتبط با اختلالات متابولیک، نوعی بیماری مزمن کبدی است که با تجمع چربی در سلول‌های کبد در غیاب مصرف الکل مشخص می‌شود و اغلب با چاقی، دیابت نوع ۲، مقاومت به انسولین و سایر اختلالات متابولیک همراه است. از آنجا که برای این بیماری، درمان دارویی مشخصی وجود ندارد، اصلاح سبک زندگی از جمله تغییر رژیم غذایی به عنوان موثرترین روش در مدیریت این بیماری مطرح است.
در سال‌های اخیر یکی از الگوهای غذایی مورد توجه برای کنترل بیماری کبد چرب، رژیم گیاهخواری است که ادعا می‌شود با حذف یا محدود کردن محصولات حیوانی، تاثیرات قابل توجهی بر سلامت متابولیک، کاهش وزن و التهاب دارد. اما آیا این رژیم برای افراد مبتلا به این بیماری مناسب است؟ در مقاله‌ای منتشر شده در مجله نوترینت در سال ۲۰۲۴ به بررسی دقیق این موضوع پرداخته است.
مزایای بالقوه رژیم گیاهخواری برای مبتلایان به کبد چرب
مطالعات متعدد نشان داده اند، افراد گیاهخوار معمولاً وزن بدن، BMI و درصد چربی پایین‌تری نسبت به گوشتخواران دارند و کاهش وزن از طریق رژیم گیاهخواری می‌تواند مستقیماً به بهبود وضعیت کبد چرب منجر شود.
در رژیم گیاهخواری به میزان زیادی فیبرهای غذایی، ویتامین‌ها، پلی فنول‌ها و ترکیبات آنتی اکسیدانی دریافت می‌شود. فیبرها می‌توانند از طریق کاهش جذب چربی و بهبود حساسیت به انسولین سطح چربی در کبد را کاهش دهند و آنتی اکسیدان‌ها در کاهش التهاب مزمن نقش کلیدی دارند.
این رژیم تاثیر مثبت بر میکروبیوم روده دارد و افزایش مصرف فیبر در رژیم گیاهخواری موجب افزایش تنوع سلامت فلور میکروبی روده شده و سلامت روده می‌تواند اثرات مثبتی بر کبد داشته باشد.
رژیم‌های گیاهخواری موجب کاهش کلسترول بد خون LDL، تری گلیسیرید و فشار خون سیستولیک می‌شوند که این عوامل در پیشگیری از بیماری‌های قلبی و عروقی و کبد چرب نقش حیاتی دارند.
محدودیت‌ها و چالش‌های رژیم گیاهخواری در بیماران کبد چرب
کمبود ریز مغذی‌های حیاتی در رژیم‌های گیاهخواری ممکن است باعث کاهش دریافت ویتامین ب ۱۲، آهن روی، کلسیم و امگا ۳ شود. این کمبودها می‌توانند به خستگی، کم خونی، اختلال عملکرد ایمنی و حتی در طولانی مدت منجر به آسیب کبدی شوند که مکمل یاری و غنی سازی غذایی برای پیشگیری از این مشکلات ضروری است.
رژیم‌های گیاهخواری اگر مبتنی بر غذاهای فرآوری شده گیاهی مانند فست فودهای گیاهی، گوشت‌های گیاهی با چربی اشباع بالا یا میان وعده‌های قندی باشد، می‌تواند تاثیرات معکوس داشته و موجب افزایش دریافت قند و چربی‌های ناسالم و تشدید این بیماری شود.
اگر منابع پروتئین گیاهی، تنوع و کیفیت بالایی نداشته باشند، مثلا فقط بر پایه حبوبات باشند، احتمال دریافت ناکافی آمینواسیدهای ضروری وجود دارد. پروتئین ناکامل می‌تواند در افراد مبتلا به این بیماری که نیاز به محافظت از بافت‌های عضلانی دارند خطراتی به همراه داشته باشد.
در مجموع، رژیم‌های گیاهخواری اگر با اصول علمی و در نظر گرفتن نیازهای تغذیه‌ای بیمار زیر نظر متخصص تغذیه طراحی شوند، می‌توانند ابزار موثری در مدیریت این بیماری باشند. این رژیم‌ها با کاهش التهاب، بهبود وزن و اصلاح پارامترهای متابولیک، مسیر پیشرفت بیماری را کند یا حتی متوقف می‌کنند. اما لازم است که برنامه غذایی شامل منابع غنی از ویتامین ب ۱۲، آهن، روی، امگا ۳ و پروتئین کامل باشد یا در صورت نیاز مکمل یاری انجام و بیماران از مصرف چربی و قندهای ساده پرهیز کنند.
۴۷۲۳۲
