ابراهیم متقی: اروپایی ها آتش بیار معرکه شده اند و نمی خواهند مشکلات شان با ایران را از طریق دیپلماسی حل کنند/ الان دیگر فقط زبان دیپلماتیک کافی نیست

به گزارش یولن دکتر ابراهیم متقی استاد دانشگاه تهران در روزنامه اعتماد نوشت: بدون درک الگوی کنش رفتاری و تاکتیکی بازیگران تهدیدکننده امکان امنیت‌سازی برای هیچ کشوری ازجمله ایران کار بسیار دشواری خواهد بود. شناخت نشانه‌های تهدید و الگوی کنش رفتاری بازیگران همواره می‌تواند زمینه بازدارندگی شناختی را به وجود آورد.

از آنجایی که بسیاری از تهدیدات فراروی امنیت ملی ایران ناشی از عدم شناخت دقیق سوژه‌ها، فرآیندها و ابزارهای تهدیدکننده بوده است، بنابراین می‌توان غافلگیری را به عنوان مهم‌ترین چالش امنیتی جمهوری اسلامی ایران در دوره‌های مختلف تاریخی دانست.

عبور از تهدیدات صرفا در شرایطی امکان‌پذیر است که شناخت دقیقی نسبت به ابزارهای نوظهور، تکنولوژی‌های در دسترس، ائتلاف‌ها و تاکتیک‌های امنیتی بازیگران وجود داشته باشد. در غیر این صورت، نه تنها غافلگیری باز تولید می‌شود بلکه مخاطرات امنیتی حاصل از آن آینده سیاسی و هویت ملی یک کشور را تحت‌الشعاع خود قرار خواهد داد.

ایران در سال ۱۴۰۴ همواره تلاش داشته تا از طریق ساز و کارهای کنش دیپلماتیک و الگوی تعامل چندجانبه نقش موثری در فضای ارتباطی و راهبردی کشورها عهده‌دار شود. صلح‌سازی را می‌توان اصلی‌ترین هدف ایران در فضای کنش دیپلماتیک و رقابت‌های منطقه‌ای در سال ۱۴۰۴ دانست. علی‌رغم چنین روندی بسیاری از واقعیت‌ها بیانگر آن است که بیشترین حجم تهدیدات امنیت ملی ایران در سال ۱۴۰۴ شکل گرفته است.

به این ترتیب نمی‌توان انتظار داشت که دیپلماسی به عنوان اصلی‌ترین ابزار کنش تعاملی سازنده، نقش موثری در امنیت سازی داشته باشد. اگرچه دیپلماسی به عنوان ابزار موثر و تعیین‌کننده‌ای برای به حداقل رساندن تهدیدات یا نیل به فضای کنش تعاملی مورد استفاده قرار می‌گیرد، اما در این شرایط لازم است که شناخت دقیقی نسبت به الگوی رفتار کنش راهبردی کشورها به وجود آید.

در این ارتباط همچنین لازم است تا آینده فرآیندهای امنیتی براساس موازنه قدرت مورد توجه قرار گیرد. بسیاری از روندهای موجود بیانگر آن است که تهدیدات امنیت ملی به گونه مرحله‌ای در حال افزایش بوده و زیرساخت‌های چالش راهبردی را برای ایران باز تولید می‌کند. در این ارتباط می‌توان به چند دور مذاکره ناموفق ایران و تروییکای اروپایی توجه داشت.

ادبیات و درخواست‌های به کار گرفته شده ازسوی اتحادیه اروپا به هیچ‌وجه قالب‌های مفهومی دیپلماسی سازنده را منعکس نمی‌سازد. بسیاری از نشانه‌ها بیانگر این واقعیت است که اروپا در فضای سیاسی موجود به عنوان بازیگری است که نقش ملی و راهبردی آن معطوف به آتش بیاری معرکه می‌باشد.

بسیاری از کشورهای اروپایی در سال ۲۰۱۸ هیچ‌گونه اقدام موثری برای محدود کردن تهدیدات اقتصادی و راهبردی امریکا علیه ایران به انجام نرساندند. آنچه به عنوان ابتکار اینستکس از آن یاد می‌شد، صرفا ماهیت تبیینی و آیینی داشته و هیچ‌گونه فرآیند اجرایی برای بهبود قابلیت‌های اقتصادی ایران را به وجود نیاورد. طبیعی بود که در چنین شرایطی ایران نیز بخشی از تعهدات خود در برجام را در وضعیت تعلیق قرار دهد. کشورهای اروپایی که نسبت به قواعد حقوق بین‌الملل وقوف دارند، باید به این موضوع توجه نمایند که نادیده گرفتن حقوق سیاسی و اقتصادی بازیگرانی