امیرمسعود عابدین: به دلیل شرایط و اتفاقات اخیر، سامانه GPS (سامانه موقعیت‌یاب جهانی) دچار اختلال شدیدی شده و همچنان بسیاری از مردم با این مشکل دست و پنجه نرم می‌کنند. علاوه‌بر مشکل ایجاد شده در سامانه GPS گوشی‌های هوشمند، خودروهایی که از این فناوری هم بهره می‌بردند دچار مشکل شده‌اند.
فناوری GPS یکی از ارکان اصلی سیستم‌های اطلاعات و سرگرمی خودروهای مدرن به‌شمار می‌رود. اما آنچه به‌طور عمومی به نام GPS خودرو شناخته می‌شود، در واقع یک مفهوم یکپارچه نیست، بلکه ترکیبی از فناوری‌های مختلف و سامانه‌های متنوع است که بر اساس سطح تجهیز خودرو، سال ساخت و بازار هدف، تفاوت‌های اساسی با یکدیگر دارند.
انواع GPS در خودروها
در ابتدایی‌ترین شکل، بسیاری از خودروها به گیرنده GPS داخلی مجهز هستند که سیگنال‌های ماهواره‌ای را از منظومه GPS دریافت و موقعیت جغرافیایی خودرو را محاسبه می‌کند. این سامانه‌ها که اغلب در خودروهای میان‌رده و بالاتر دیده می‌شوند، همراه با یک نقشه آفلاین در حافظه داخلی یا کارت SD عمل می‌کنند. عملکرد آنها مستقل از اینترنت است، اما در صورت بروز اختلال در سیگنال GPS یا در صورت عدم به‌روزرسانی نقشه، دقت و کارایی آنها به شدت افت می‌کند.
نوع دوم، سیستم‌های مکان‌یابی متصل یا Connected GPS است. این فناوری معمولاً در خودروهایی با قابلیت اتصال به اینترنت، چه از طریق سیم‌کارت داخلی (eSIM) و چه از طریق گوشی همراه، به‌کار می‌رود. نقشه‌ها در این سیستم‌ها اغلب از طریق سرورهای ابری به‌روز می‌شوند و اطلاعات زنده‌ای مانند وضعیت ترافیک، تصادفات یا مسیرهای جایگزین را نیز نمایش می‌دهند، اما در هسته خود همچنان متکی به سیگنال‌های GPS هستند؛ یعنی بدون وجود موقعیت دقیق ماهواره‌ای، حتی پیشرفته‌ترین قابلیت‌های ابری نیز نمی‌توانند مسیر را به‌درستی نمایش دهند.
گروه دیگری از سیستم‌های GPS در خودروها، به فناوری‌هایی چون Apple CarPlay و Android Auto متکی هستند. در این حالت، گوشی هوشمند کاربر با اتصال به خودرو، نقش تأمین‌کننده موقعیت‌یابی را ایفا می‌کند. این سیستم‌ها از گیرنده GPS گوشی استفاده می‌کنند و در عین حال از اینترنت موبایل برای به‌روزرسانی نقشه و اطلاعات ترافیکی بهره می‌برند. مزیت اصلی آنها، انعطاف‌پذیری بالا و دسترسی به نقشه‌های به‌روز و چندپلتفرمی (مثل Google Maps یا Waze) است. با این حال، اگر گوشی به هر دلیل دچار اختلال در دریافت سیگنال GPS شود (چه به دلیل اختلال عمومی و چه به علت spoofing یا مسدودسازی محلی)، این سامانه‌ها نیز ناکارآمد می‌شوند.
در خودروهای پیشرفته‌تر، به‌ویژه مدل‌های لوکس یا ناوگانی، سیستم‌های تله‌ماتیک نیز حضور دارند که وابستگی بیشتری به موقعیت‌یابی دقیق دارند. این سیستم‌ها برای مدیریت ناوگان، ردیابی خودرو در صورت سرقت یا ارسال داده‌های فنی و امنیتی به سرور مرکزی، به اطلاعات دقیق مکانی نیاز دارند. در اینجا، GPS نه‌فقط برای نمایش مسیر بلکه برای ارتباط مستمر بین خودرو و زیرساخت ابری عمل می‌کند. در چنین مواردی، اختلال در GPS می‌تواند باعث از دست رفتن ارتباط، تاخیر در ارسال اطلاعات، یا خطا در عملکرد سیستم‌های وابسته شود.
در نهایت، برخی از خودروسازان در تلاش هستند با ترکیب GPS با دیگر فناوری‌های موقعیت‌یابی، مانند سیستم‌های مبتنی بر اینرسی (IMU) یا داده‌های شبکه سلولی و Wi-Fi، تا حدودی وابستگی به سیگنال ماهواره‌ای را کاهش دهند. این فناوری‌ها هنوز در مرحله توسعه یا در خودروهای خاص (مانند خودروهای خودران) در حال آزمایش‌اند و در ناوبری مصرفی روزمره فراگیر نشده‌اند.
مزایای GPS
امروزه از GPS برای موارد زیر استفاده می‌شود:
-
ناوبری (Navigation)
-
نمایش ترافیک زنده
-
خدمات متصل به اینترنت (Connected Services)
-
ثبت موقعیت در گزارش‌های فنی یا امنیتی
-
هماهنگی با سرویس‌های موبایلی یا مدیریت ناوگان (در خودروهای سازمانی)
بنابراین، اگر سیگنال GPS مختل شود:
-
موقعیت اشتباه نشان داده می‌شود یا موقعیت قفل نمی‌شود.
-
سیستم مسیریابی ناکارآمد یا غیرقابل استفاده می‌شود.
-
سیستم‌های وابسته به GPS مانند هشدارهای امنیتی یا کمک اضطراری دچار مشکل می‌شوند.
به‌طور خلاصه، آنچه تحت عنوان GPS در خودرو شناخته می‌شود، طیفی از فناوری‌ها را شامل می‌شود که سطح وابستگی آنها به سیگنال‌های موقعیت‌یاب متفاوت است؛ اما در تمام اشکال موجود، اختلال در دریافت سیگنال GPS که در ماه‌های اخیر در برخی مناطق ایران گزارش شده، به‌صورت مستقیم عملکرد این سامانه‌ها را با اختلال یا توقف مواجه کرده است.
۳۲۲
