زهرا اکرمی: مدتی قبل محمد بطحایی، معاون وزیر کشور و رییس سازمان امور اجتماعی کشور در نشستی با موضوع برگزاری همایش رویداد مشارکت ملی و سرمایهگذاری اجتماعی گفته بود که «متاسفانه به دلیل اینکه بانوان نسبت به آقایان آسیبپذیری بیشتری دارند، نرخ خودکشی در بانوان بیش از آقایان است. هرچند این تفاوت رو به کاهش است اما همچنان بانوان در بعضی از آسیبها درصد بالاتری دارند».
او همچنین تاکید کرده بود که این عدد در سطح دنیا اینگونه است و فقط مربوط به ایران نیست.
همچنین در اظهار نظری مشابه حمید یعقوبی، روانشناس بالینی و رئیس انجمن پیشگیری از خودکشی ایران در چهاردهمین همایش سلامت روان و رسانه با عنوان «آرزومندی، نابرابری و سلامت روان» گفته بود که در سال ۱۴۰۱ زنان خانهدار، رتبه چهارم مرگ ناشی از خودکشی را داشتند، اما در اقدام با ۳۲/۸ درصد اول بودند.
تاثیر فشار نقشهای مختلف بر زنان
شبنم مقتدری، روان درمانگر، پژوهشگر حوزه سلامت روان و مدرس دانشگاه، درباره دلایل، زمینهها و راهکارهای مقابله با خودکشی زنان در گفتوگو با یولن، اظهار کرد: خودکشی دلایل متعددی در زنان و مردان دارد، از جمله میتوان به مبتلا بودن به برخی از اختلالهای مرتبط با سلامت روان و عزت نفس پایین فرد اشاره کرد. در این صورت ممکن است فرد ارزشمندی خود را بیشتر وابسته به عوامل بیرونی در نظر بگیرد و وابستگی زیادی به خصوص در روابط با دیگران یا زندگی مشترک داشته باشد و اگر به هر دلیل جدایی رخ دهد آن فرد حس پوچی زیادی را تجربه کند. همچنین اگر فرد دارای کمال گرایی منفی باشد و راضی نگه داشتن همه افراد برای او اهمیت زیادی داشته باشد، ممکن است در ابعاد مختلف زندگی با آسیبهای زیادی مواجه شود.
وی با بیان اینکه عوامل اجتماعی و فرهنگی یکی از عواملی است که گاهی در گرایش زنان به سمت خودکشی تاثیر دارد، تصریح کرد: بهدلیل فرهنگ رایج در بعضی خانوادهها و سبک فرزندپروری سلطهگرایانه والدین، امکان بیان نیاز و گفتوگو برای خیلی از زنان فراهم نیست. علاوه بر این برخی از زنان، بهخصوص افرادی که سرپرست خانواده هستند باید وظایف چندنقش را همزمان ایفا کنند. مثلا هم مادر باشند هم شاغل و اگر این زنان حمایتهای اجتماعی لازم را دریافت نکنند ممکن است بر اساس هیجانات خود تصمیم به آسیب زدن به خود بگیرند.
از طرف دیگر به گفته این عضو سازمان نظام روان شناسی بهدلیل پررنگ شدن تاثیر فضای مجازی، گاهی افراد ابعاد مختلف زندگی خود را با دیگران مقایسه میکنند و تلاش میکنند زندگی خود را به آنچه در فضای مجازی به تصویر کشیده شده، نزدیک کنند. اما مقایسه نامناسب با دیگری میتواند آسیبهایی را برای سلامت روان فرد به دنبال داشته باشد.
وی افزود: شبکههای اجتماعی از سمتی میتوانند فضایی برای آگاهیبخشی و حمایت روانی ایجاد کند، اما از سمت دیگر افراد ممکن است با مقایسه خود با دیگران در همه ابعاد زندگی، مثل رسیدن به ظاهر جسمی ایدهآل یا ایجاد این تصور نامناسب که افراد باید در همه ابعاد زندگی عالی باشند و حتی مواجه با روایتهای رمانتیک از خودکشی (مثلاً در برخی فیلمها) آسیب ببینند.
مقتدری با بیان اینکه طبق آمار سازمان بهداشت جهانی اقدام به خودکشی در زنان بالاتر از مردان است، اما خودکشی که منجر به مرگ شود در مردان بیشتر است، تصریح کرد: توصیه میشود افراد در صورت داشتن کوچکترین افکار مرتبط با آسیب زدن به خود، به رواندرمانگر دارای پروانه و متخصص در این زمینه مراجعه کنند. گاهی لازم است مهارتهای مقابلهای مانند تابآوری و مدیریت استرس به این افراد آموزش داده شود و در مواردی هم ممکن است زندگی برای فرد فاقد معنی شده باشد که در این صورت نیاز است به او کمک کنیم از هدف و رسالت خود آگاهی یابد و ارزشها و افراد ارزشمند زندگی او نقش پررنگی پیدا کنند.
وی با بیان اینکه لازم است اطلاع رسانیهای جمعیت پیشگیری از خودکشی و دانشگاه علوم پزشکی ایران هم در جهت آگاهی بخشی به افراد بیشتر شود، در مورد نقش خانواده در پیشگیری از خودکشی زنان، اظهار کرد: خانوادهها باید نسبت به افکار منفی و تغییر رفتار اعضای خانواده حساس باشند. برای مثال اگر فردی دائم از خودش انتقاد میکند یا فعالیتهای روزمرهاش دچار اخلال شده نیاز به مراجعه به متخصص دارد. اعضای خانواده باید در مواجه با کسی که ممکن است در معرض اقدام به خودکشی باشد بدون قضاوت و سرزنش رفتار کنند و گوش دادن فعالانه و همدلانه را مورد توجه قرار دهند.
این رواندرمانگر در پایان توصیه کرد که اگر فردی علایم خودکشی را در نزدیکان خود دید، نباید بیتفاوت باشد و فورا باید با شماره ۱۲۳ اورژانس اجتماعی و ۱۴۸۰ اطلاع دهد.
افزایش افکار خودکشی در زنان قربانی خشونت خانگی
سیمین کاظمی، پزشک و جامعهشناس، در گفتوگو با یولن در رابطه با دلایل بالا بودن اقدام به خودکشی در زنان ایرانی، گفت: خودکشی دو دسته عوامل فردی و اجتماعی دارد که به ویژه عوامل اجتماعی در دو جنس متفاوت است. مهمترین عوامل اجتماعی که زنان را به خودکشی سوق میدهد، محدودیت؛ فشارهای اجتماعی؛ خشونت؛ محرومیت و احساس گیرافتادگی و استیصال در شرایطی است که غیرقابل تغییر به نظر میرسد.
به گفته وی زنان خانه دار به علت وظایف تکراری، کسالت آور، بیآینده بودن و ناامیدی ممکن است دچار افسردگی و افکار خودکشی شوند. آنها به طور مستقل نمی توانند با جامعه ارتباط برقرار کنند و امکان تعالی و شکوفایی که یک نیاز بشری است برای زنان خانه دار که باید ۲۴ ساعته در خدمت شوهر و فرزند باشند کمتر است. چنین شرایطی ممکن فراتر از تحمل بعضی از افراد خانه دار باشد و آنها را به سمت خودکشی سوق دهد.
او همچنین درباره ارتباط خودکشی زنان با خشونت خانگی تصریح کرد: بر اساس مطالعات انجام شده در ایران، خشونت خانگی علیه زنان و زن آزاری با افکار خودکشی همبستگی مثبت دارد. یعنی زنانی که مورد خشونت قرار می گیرند، بیشتر از دیگران افکار خودکشی دارند. بعضی مطالعات نشان داده اند که این همبستگی بین خشونت روانی و شیوع افکار خودکشی بیشتر بوده است.
کاظمی در ادامه با بیان اینکه در باره بالا بودن آمار خودکشی زنان نسبت به مردان که اخیرا اعلام شده، دو احتمال وجود دارد، گفت: اول اینکه اعلام کننده آن بی دقتی کرده باشد و مثلا به جای افکار خودکشی یا اقدام به خودکشی گفته باشد خودکشی که می دانیم در نسبت جنسی اینها تفاوت وجود دارد. دومین احتمال این است که ایران در ارائه آمار خودکشی به نهادهای بین المللی مثل سازمان بهداشت جهانی صداقت ندارد و آمار غیرواقعی به آنها ارائه می کند و حالا یک مسئول به مناسبتی به آمار واقعی اشاره کرده باشد. این را خودشان باید شفاف سازی کنند.
به گفته وی در آمار بین المللی که شامل ایران هم می شود، مرگ به علت خودکشی در مردان بیشتر از زنان است. در کشورهای با درآمد بالا این نسبت ۳.۵ است و در کشورهای با درآمد کم ۱.۹ بوده است. در جهان افکار خودکشی در زنان ۲.۲ تا ۲.۴ درصد و در مردان ۱.۶ تا ۱.۷ بوده که یعنی در زنان افکار خودکشی بیشتر از مردان است. در جهان میزان خودکشی زنان طی تقریبا بیست سال کاهش یافته و از ۹.۱ در ۱۰۰ هزار نفر در سال ۲۰۰۰ به ۵.۷ در ۱۰۰ هزار در سال ۲۰۱۹ کاهش یافته است.
این جامعه شناس با بیان اینکه آمار خودکشی زنان در ایران که توسط نهادها و وبسایتهای بین المللی منتشر شده نشان میدهد در سال ۲۰۱۹ خودکشی زنان ۲.۸ در ۱۰۰ هزار و کمتر از میانگین جهانی است، اظهار کرد: همچنین در سال ۲۰۲۱ نسبت خودکشی مردان به زنان در ایران ۲.۳ بوده است. باید بدانیم آمار خودکشی چندان دقیق نیست و ممکن است به دلایلی مثل استیگما و انگ اجتماعی و ملاحظات دیگر کمتر از حد واقعی گزارش شود.
وی افزود: در مورد تبیین جنسیتی خودکشی باید گفت میزان خودکشی در زنان و مردان و در گروههای مختلف اجتماعی متفاوت است. علل خودکشی در بین زنان محدودیتها، اجبارها، فشارهای اجتماعی و خشونت است که این علل همگی ناشی از نابرابری و تبعیض جنسیتی هستند.
۲۳۳۲۳۳
