به گزارش یولن، صنعت گردشگری روزهای سختی را سپری می‌کند، به‌ویژه بوم‌گردی‌ها که در نبود بودجه و امکانات تلاش داشتند میزبان خوبی برای گردشگران باشند، اما همین وضعیت هم با شروع جنگ دوازده روزه کاملاً سخت‌تر شد، طوری‌که رئیس جامعه انجمن‌های حرفه‌ای اقامتگاه‌های بوم گردی ایران می‌گوید: « اگر بخواهیم واقع‌بینانه نگاه کنیم، در ایام جنگ اقامتگاه‌ها متضرر شدند، حتی حالا که آتش‌بس شده متأسفانه شرایط گردشگری کشور در وضعیت مناسبی قرار ندارد. بخش عمده گردشگران بوم‌گردی‌های ما را توریست‌های اروپایی تشکیل می‌دادند که در حال حاضر به شدت کاهش یافته است.»
یاور عبیری در این گفت‌وگو علاوه بر اشاره به وضعیت بوم‌گردی‌ها بعد از جنگ دوازده روزه درباره مشکلات بنیادی‌تر صنعت گردشگری و بوم‌گردی‌ها صحبت می‌کند.
به‌گزارش پایگاه خبری راه نو آنلاین؛ متن کامل این گفت‌وگو در ادامه آمده است.
*شما لباس زیبای پوشیده‌اید، این لباس برای کرمانشاه است. در جنگ دوازده روزه کرمانشاه یکی از استان‌های درگیر جنگ بود، اطلاع خاصی از آن منطقه دارید؟
من آن ۱۲ روز را در همان منطقه بودم. در واقع در روستا بودم و شبانه‌روز زیر آماج موشک‌ها قرار داشتیم. دشمن صهیونیستی با هواپیماهایش برخی پایگاه‌ها را، که به فاصله ۱۵ تا ۲۰ کیلومتری از روستای ما قرار داشتند، هدف قرار می‌داد. در واقع، استان کرمانشاه یکی از مناطق خط مقدم بود و متأسفانه آسیب زیادی دیده است. ان‌شاءالله دوباره به روزهای خوب خود بازگردد و دولت نگاهی ویژه به این استان داشته باشد. در زمان جنگ ایران و عراق نیز، فکر می‌کنم آغاز جنگ از کرمانشاه بود و پایانش هم در همان‌جا رقم خورد. اکنون نیز شاید بتوان گفت بیشترین صدمات را استان کرمانشاه متحمل شده است.
*در روزهای اخیر، شاهد همبستگی ملی حول گزاره وطن بودیم. اقشار و اقوام مختلف با گویش‌ها و پوشش‌های گوناگون در کنار هم قرار گرفتند. نقش بوم‌گردی را در معرفی و شناخت اقوام، به‌ویژه در بزنگاه‌هایی مانند این روزها، چگونه ارزیابی می‌کنید؟
خوشبختانه بوم‌گردی‌ها در این زمینه بسیار مؤثر بودند. ما ۳۱ اردیبهشت جشن ملی روز بوم‌گردی را در کرمان برگزار کردیم. بوم‌گردی تنها صنفی است که با اقوام مختلف در ارتباط است. ما در بوم‌گردی‌ها شاهد وفاق اقوام هستیم. کلمه «وفاق» را که آقای پزشکیان نیز به کار بردند، دقیقاً در بوم‌گردی‌ها می‌توان مشاهده کرد. از تمام قومیت‌ها با زبان‌ها و پوشش‌های مختلف در بوم‌گردی‌ها حضور دارند و این تنوع فرهنگی، نوعی وفاق ملی ایجاد کرده است. خوشبختانه این موضوع شایسته توجه و پرداختن بیشتر است. بوم‌گردی‌ها نه‌تنها بسیاری از سنت‌ها و آیین‌ها را حفظ کرده‌اند، بلکه آن‌ها را احیا نیز کرده‌اند. پوشش‌های محلی که در بسیاری از نقاط از بین رفته بود، با ایجاد یک بوم‌گردی در همان منطقه و روستا احیا شده‌اند. همین‌طور بسیاری از غذاهای سنتی که در روستاها از بین رفته بودند، اکنون به لطف بوم‌گردی‌ها دوباره زنده شده‌اند. کرمانشاه اکنون دومین شهر خلاق خوراک در یونسکو است. بسیاری از غذاهایی که به ثبت رسیده‌اند، مدیون بوم‌گردی‌ها هستند که آن‌ها را احیا و ثبت کرده‌اند. این نشان می‌دهد که بوم‌گردی چقدر می‌تواند در حوزه‌های مختلف از جمله موسیقی سنتی، موسیقی فولکلور و مراسم آیینی مؤثر باشد.
من اعتقادم این است که بوم‌گردی یک الگوی موفق است. ما در این حوزه در سطح جهانی حرف برای گفتن داریم. شاید در سایر مراکز اقامتی‌مان چنین جایگاهی نداشته باشیم یا نتوانیم با کشورهای همسایه رقابت کنیم، اما در حوزه بوم‌گردی‌ها، می‌توانیم جهانی شویم.
*چه اطلاعاتی در خصوص وضعیت اقامتگاه‌ها و بوم‌گردی‌های سراسر کشور در این شرایط دارید؟ آیا آسیب‌دیدگی‌هایی گزارش شده است؟
خوشبختانه تا این لحظه گزارشی مبنی بر آسیب فیزیکی به اقامتگاه‌ها دریافت نشده است و آسیبی به این اماکن وارد نشده است.
*با توجه به جنگ ۱۲ روزه اخیر، وضعیت جذب گردشگر در اقامتگاه‌ها چه‌طور است؟
اگر بخواهیم واقع‌بینانه نگاه کنیم، در ایام جنگ اقامتگاه‌ها متضرر شدند، حتی حالا که آتش‌بس شده متأسفانه شرایط گردشگری کشور در وضعیت مناسبی قرار ندارد. بخش عمده گردشگران بوم‌گردی‌های ما را توریست‌های اروپایی تشکیل می‌دادند که در حال حاضر به شدت کاهش یافته است. از سوی دیگر، تورم طی سالهای اخیر تأثیر منفی بر اقتصاد خانواده‌ها گذاشته و تمایل به سفر کاهش یافته است. به تدریج، سفر از برنامه‌های خانوار حذف می‌شود که نیازمند چاره‌جویی است.
اما از سوی دیگر در شرایط فعلی، یک حرکت بسیار مثبت شکل گرفت که با عنوان «ایران همدل» شناخته می‌شود. از همان ساعات اولیه تجاوز رژیم صهیونیستی، بوم‌گردی‌های سراسر کشور پویشی را آغاز کردند و بسیاری از آن‌ها آمادگی خود را برای اسکان رایگان هموطنان در شهرهای بزرگ اعلام نمودند که این اقدام بسیار ارزشمند و بی‌نظیر بود.
*به‌نظرتان در شرایط فعلی چه‌طور می‌شود گردشگری داخلی را رونق داد به‌ویژه در خصوص بوم‌گردی؟
پیشنهاد ما این است که وزارت‌خانه‌ها برای پرسنل و کارمندان خود سفرکارت‌هایی صادر کنند تا به این طریق صنعت گردشگری داخلی تحریک شود. این اقدام نه تنها به رونق گردشگری کمک می‌کند، بلکه به عنوان یکی از خدمات رفاهی وزارت‌خانه‌ها نیز قابل تعریف است و بار مالی خاصی بر دولت تحمیل نمی‌کند. با توجه به شرایط کنونی و مشکلات اقتصادی، این موضوع بیش از پیش احساس می‌شود.
*فکر می‌کنید با توجه به شرایط اخیر مردم دوباره به اقامتگاه‌های بوم‌گردی روی خواهند آورد؟
مردم مسلماً به بوم‌گردی‌ها بازمی‌گردند. خوشبختانه ذائقه مردم تغییر کرده و به سمت بوم‌گردی‌ها سوق پیدا کرده است. مردم از زندگی شهری خسته شده‌اند و به‌دنبال آن هستند که به روستاها بروند، سکوت و آرامش و زندگی روستایی را تجربه کنند. خوشبختانه این تغییر ذائقه به نفع بوم‌گردی‌ها بوده و ما به‌مرور شاهد آن بودیم. اما متأسفانه صنعت گردشگری به‌گونه‌ای است که با کوچک‌ترین اتفاق، اولین صنعتی هست که آسیب می‌بیند و آخرین صنعتی است که دوباره به جریان می‌افتد. وضعیت فعلی برای ما تکرار شده است. متأسفانه شبیه به بازی مار و پله است؛ زمانی که می‌خواهیم کمی اوج بگیریم و گردشگری‌مان بهبود یابد، دوباره آسیب می‌بینیم.
*در خصوص گردشگری خارجی، آیا جذب مجدد توریست‌ها قابل تصور است؟
شرایط گردشگری خارجی فعلاً با ابهاماتی مواجه است و پیش‌بینی دقیقی امکان‌پذیر نیست. از سوی دیگر، موضوع ایران‌هراسی در برخی کشورها تأثیر منفی برجای گذاشته است. برای مقابله با این مسأله، لازم است وزارت میراث فرهنگی و دولت با افزایش بودجه تبلیغات خارجی، فرهنگ، آداب و رسوم و ظرفیت‌های ایران را معرفی کنند. بودجه فعلی وزارتخانه پاسخگوی این نیاز نیست و دولت باید اعتباراتی را در این راستا تخصیص دهد تا در کشورهای مقصد، اقدامات تبلیغاتی گسترده‌ای صورت گیرد و گردشگران بیشتری جذب شوند.
مخاطب توریست خارجی ما کشورهای اروپایی و آمریکایی هستند، چون آن‌ها علاقه‌مند هستند که تجربه زندگی روستایی و عشایری را داشته باشند. قبل از وضعیت جنگ، ورود گردشگران خارجی (در سالهای ۹۵و۹۶ )خوب بود. نکته مهم اینکه در زمان برجام، بیشتر بوم‌گردی‌ها فعال شدند، چون در آن برهه مراکز اقامتی در کشور کم بود و بوم‌گردی‌ها این خلأ را جبران کردند. در آن زمان، حجم بالایی از گردشگران اروپایی وارد کشور شدند و جذب بوم‌گردی‌ها شدند. آن زمان، واقعاً دوران خوبی برای بوم‌گردی‌ها بود. اما بعد از آن، متأسفانه با تحریم‌ها و پاره شدن برجام، دوباره تعداد گردشگران خارجی کاهش پیدا کرد. الان شاید بتوان گفت که این عدد نزدیک به صفر شده است. وضعیت فعلی هم که پیش آمده، کاملاً شرایط را تحت شعاع قرار داده است. ان‌شاءالله سایه جنگ از کشور برداشته شود تا بتوانیم دوباره کسب‌وکارمان را رونق بدهیم. امیدواریم که صلح پایدار برقرار بماند و شرایط مناسب ایجاد شود.
*شما در صحبت‌های‌تان به موضوع تبلیغ و اطلاع‌رسانی اشاره کردید. به نظر شما چقدر استفاده از اینترنت و پلتفرم‌های پرمخاطب برای جذب گردشگر به‌ویژه برای بوم‌گردی‌ها ضرورت دارد؟
ما نیاز داریم که اطلاع‌رسانی بکنیم. یکی از ابزارهای تبلیغ به هر صورت اینترنت است. یعنی ما مجبوریم از پلتفرم‌هایی که طرفدار زیادی دارند استفاده کنیم برای اینکه مناطق گردشگری را شناسایی کنیم.
*با توجه به محدودیت‌هایی که در دسترسی به اینترنت وجود دارد، آیا این مسئله موانعی برای بوم‌گردی‌ها و اقامتگاه‌هایی که شما مسئول آن هستید ایجاد کرده است؟
صددرصد، یکی از ابزارهایی که بوم‌گردی‌ها به راحتی می‌توانستند خودشان را تبلیغ کنند پلتفرم اینستاگرام بود. متأسفانه بحث فیلترینگ خیلی به ما آسیب زد. پلتفرم‌های داخلی نتوانستند آن‌طوری که پلتفرم خارجی هستند عمل کنند. اینستاگرام بهترین ابزار تبلیغاتی برای کار بچه‌های بوم‌گردی بود که الان با فیلتر شدن آن کار تبلیغات و معرفی مناطق بوم‌گردی خیلی سخت شده است. البته با فیلترشکن می‌شود به این پلتفرم‌ها وارد شد، شما در نظر بگیرید که در تهران باید فیلترشکن استفاده کنیم تا بتوانیم وارد اینستاگرام شویم. حالا وای به حال شهرهای مرزی که اینترنت ضعیف است، بنابراین ورودشان به پلتفرم‌های فیلتر شده سخت است و همین مسئله کسب‌وکار ما رو خیلی آسیب‌زده است.
*موضوعی که پیش‌تر شنیده می‌شد، توقیف یا پلمب برخی از اقامتگاه‌های بوم‌گردی به دلایل فرهنگی یا پوشش حجاب بوده است. آیا شما هم تجربه‌ای از این قبیل داشته‌اید؟
در گذشته همین چیزی که گفتید بود، بحث مشکلات حجاب و این مسائل خیلی به ما ضربه زد. مثلاً ما نمی‌توانستیم به یک مهمان که زن و شوهر هستند، بگوییم حجاب درست کن. همسرش همراهش بود. خب اگر زیاد تذکر بدیم، می‌گوید تو چه‌کاره‌ای، و این باعث می‌شد که اقامتگاه‌ها تحت تأثیر قرار بگیرند و حتی بعضی از اقامتگاه‌ها به‌خاطر همین موضوع پلمب شد. مثل اینکه یک سوپرمارکت دارد کارش را انجام می‌دهد و یک خانم بی‌حجاب وارد می‌شود، گناه سوپرمارکته چیست؟ در حالی که من خودم در تهران در فضای عمومی، حتی در دانشگاه هم می‌رفتم، آن خانمی که حجاب رعایت نمی‌کرد مشکلی نداشت، ولی وقتی که می‌رسیدیم به شهرستان‌ها و روستاهای کوچک، اونجا مشکل‌ساز می‌شد.
نمونه‌هایی داشتیم در اصفهان و شهرستان‌هایش که حتی ورود کرده بودند به اتاق مهمان. این خیلی بده. مگه ما می‌توانیم چنین کاری انجام دهیم؟ یک اتاق وقتی که در اختیار مهمان قرار می‌گیرد، دیگر درش بسته است و حق ورود به اتاق نداریم مگر اینکه مشکلی پیش بیاید، ولی برای همین مسائل به اتاق مهمان ورود کرده بودند، حتی مهمان رو لخت کرده بودند که مطمئن شوند دختر است یا پسر، این واقعاً در آن برهه زمانی خیلی آسیب به ما زد.
*این وضعیت در حال حاضر به چه صورت است؟
حالا خوشبختانه در یک سال اخیر، از زمانی که دولت جدید تشکیل شده، دیگر ما آن مشکلات رو نداریم و از آن وضعیت عبور کردیم.
*در مورد اقامتگاه‌ها و حضور مردم در آن‌ها، گاهی این انتقاد مطرح می‌شود که بعضی از اقامتگاه‌ها ظاهر بکر روستایی را حفظ کرده‌اند، اما در درون آن‌ها خدماتی ارائه می‌شود که چندان شبیه بوم‌گردی نیست و به نوعی خدمات مدرن محسوب می‌شود. آیا این انتقاد را قبول دارید؟
شاید بعضی از بوم‌گردی‌ها این‌طور باشند. ما یک دستورالعمل ارزیابی برای بوم‌گردی‌ها داریم، اما فعلاً عملیاتی نشده است. اگر این دستورالعمل عملیاتی شود، مطمئناً روی کیفیت و خدمات اقامتگاه‌ها تأثیر خواهد گذاشت و باعث ارتقای کیفیت بوم‌گردی‌ها می‌شود. قرار بود در همین هفته‌ها آن را نهایی کنیم و وزارتخانه اعلام کند، ولی متأسفانه این حوادث باعث شد دوباره به تأخیر بیفتد.
*با توجه به اینکه بوم‌گردی‌ها ارتباط نزدیکی با طبیعت دارند، گاهی این نگرانی مطرح می‌شود که توسعه آن‌ها ممکن است به محیط‌زیست آسیب بزند. در این زمینه چه تجربه‌ای داشته‌اید؟ حوزه اختیارات و نظارت شما چگونه است؟
من اعتقادم این است که هر بوم‌گردی که در منطقه بکری در روستا ایجاد شود، خودِ آن بوم‌گردی حافظ منابع و محیط‌زیست خواهد شد. این را ما لمس کرده‌ایم. مثلاً در برخی روستاها افراد محلی قبلاً شکارچی بودند، اما با ایجاد بوم‌گردی و حضور گردشگر در آن منطقه، آن شکارچی‌ها تبدیل شدند به حافظان گونه‌های محیط‌زیستی.
این اتفاق به این دلیل می‌افتد که آن‌ها از طریق گردشگران درآمد کسب می‌کنند. مثلاً وقتی گردشگری می‌خواهد لانه کبک را ببیند، همان شکارچی قبلاً کبک را شکار می‌کرد، اما حالا آن را نشان می‌دهد و حفاظت می‌کند، چون برایش منبع درآمد شده است.
خوشبختانه در بوم‌گردی‌ها، نمونه‌های زیادی داریم که در آن گونه‌های جانوری حفظ می‌شوند. یکی از وظایف ذاتی بوم‌گردی هم همین است، حفظ طبیعت و احیای مناطق.
*انتقادی که گاهی مطرح می‌شود این است که توسعه بوم‌گردی‌ها باعث بروز پدیده‌ای شبیه به زمین‌خواری می‌شود؛ به این صورت که افرادی در مناطق بکر اقدام به گرفتن زمین می‌کنند و سپس اقامتگاه بوم‌گردی راه می‌اندازند. آیا شما با چنین پدیده‌ای مواجه بوده‌اید؟
من اطلاعی از آن ندارم. زمانی که مجوز برای ایجاد بوم‌گردی صادر می‌شود و آن مجموعه ایجاد می‌شود، از آن زمان به بعد زیرمجموعه ما محسوب می‌شوند و ما مطلع هستیم که بوم‌گردی ایجاد شده است. حالا شاید قبل از آن، به‌قول شما، افرادی برای گرفتن مجوز اقدام کرده باشند و زمین‌خواری کرده باشند، اما ما از آن اطلاعی نداریم. زمانی که عضو ما می‌شوند، یعنی مجموعه ایجاد شده و در حال فعالیت است.
*برای آینده، کدام موانع برای شما نگران‌کننده است؟ چه موانعی وجود دارد که مانع توسعه اقامتگاه‌ها و بوم‌گردی شود؟
بوم‌گردی یک الگوی موفق است. مهاجرت معکوس به روستاها را رقم زده و از مهاجرت روستاییان به شهر جلوگیری کرده است. در زمینه کاهش فقر در مناطق محروم نیز نقش دارد. بوم‌گردی تنها برای خود سودآور نیست، بلکه به جامعه محلی نیز سود می‌رساند، بنابراین نیاز به توجه دارد.
یکی از مسائل اصلی، بحث تسهیلات است. ما در شرایط فعلی به‌ویژه نیازمند بسته‌های حمایتی دولت هستیم. این صنعت آسیب دیده و همچنان در حال آسیب دیدن است و مطمئناً ترمیم آن زمان‌بر خواهد بود. بسته‌های حمایتی می‌تواند شامل تسهیلات ارزان‌قیمت، کمک‌های مالیاتی یا معافیت‌های مالیاتی برای بوم‌گردی‌ها باشد. همچنین در بحث بیمه تأمین اجتماعی، دولت می‌تواند با پرداخت یارانه‌هایی کمک کند تا بوم‌گردی‌ها بتوانند سرپا بمانند.
برای مثال، در همین دوره ۱۲ روزه، اکثر بوم‌گردی‌ها اقامت‌های خود را به صورت رایگان در اختیار مردم گذاشتند. فکر نمی‌کنم صنف دیگری را بتوان یافت که چنین اقدامی انجام داده باشد. خوشبختانه بوم‌گردی‌ها این کار را انجام دادند. ما نتوانستیم آن‌طور که باید، این اقدام را بازتاب رسانه‌ای بدهیم، چون با محدودیت‌های اینترنت مواجه بودیم. اما شاید بتوانم با جرأت بگویم تنها صنفی که در میان همه صنوف، اقامت را رایگان ارائه داد، بوم‌گردی‌ها بودند.
این موضوع برای من، که عضو کوچکی از این خانواده هستم، باعث افتخار است. وقتی ما این‌گونه به مردم کمک می‌کنیم، انتظار داریم که دولت هم از این بخش حمایت کند. بوم‌گردی‌ها در این یک سال کمتر کار کرده‌اند. همان‌طور که گفتم، تورم نیز روی سفرهای مردم تأثیر گذاشته بود. دولت باید وام‌های ارزان‌قیمت بدهد تا بوم‌گردی‌ها هم بتوانند توسعه یابند و هم تجهیزات خود را به‌روزرسانی کنند تا ان‌شاءالله بتوانند سرپا بمانند.
اقامتگه‌های غیرمجازها به ما آسیب می‌زنند. تصور کنید در یک روستا، یک بوم‌گردی با مجوز فعالیت می‌کند، اما ۱۰ خانه دیگر به‌صورت غیرمجاز مشغول فعالیت هستند. این‌ها به بوم‌گردی‌های مجاز آسیب می‌زنند، چون ما باید تمام شرایط و قوانین کشور را رعایت کنیم: از بحث محرمیت گرفته تا مالیات، عوارض، بیمه آتش‌سوزی و بیمه مسئولیت مدنی. همه این‌ها بر قیمت نهایی تأثیر می‌گذارد. اما آن‌هایی که هیچ‌یک از این الزامات را رعایت نمی‌کنند، قیمت پایین‌تری دارند، در نتیجه مسافر به سمت آن‌ها می‌رود. این رشد قارچ‌گونه اقامتگاه‌های غیرمجاز باید توسط دولت، قوه قضاییه و اماکن کنترل شود.
پلتفرم‌های داخلی نیز متأسفانه در حال سوءاستفاده هستند. وقتی که ما در کشور شاید کمتر از ۲۰ هزار مرکز اقامتی مجاز داریم، چرا برخی پلتفرم‌ها تعداد بسیار بیشتری را در لیست خود نمایش می‌دهند؟ چون خانه‌های ویلایی و سوئیت‌های اجاره‌ای را نیز اضافه کرده‌اند. چرا باید این‌ها در پلتفرم قرار بگیرند؟ انتظار می‌رود ساماندهی شوند. برخی از این پلتفرم‌ها قدرت زیادی دارند و تراکنش‌های مالی بالایی را مدیریت می‌کنند، اما این ضربه به کسب‌وکارهای خرد و محلی است. حتی پلتفرمی وجود دارد که سوئیت‌های روزانه را به‌صورت ساعتی اجاره می‌دهد. این یعنی مرکز فساد. چنین پلتفرمی اصلاً نباید اجازه فعالیت داشته باشد. لازم است قوه قضاییه وارد عمل شود و از چنین اقداماتی جلوگیری کند. این‌ها به صنعت گردشگری آسیب می‌زنند. ان‌شاءالله با پایداری شرایط کشور، من شخصاً پیگیری خواهم کرد تا نسبت به این موارد اقدام قانونی انجام دهم.
۲۳۳۲۳۳
