مظاهر گودرزی: تا قبل از شیوع ویروس کرونا آموزش مجازی چندان مطرح نبود، اگر هم به دلیل آلودگی هوا مدارس تعطیل می‌شد کسی سراغ آموزش مجازی نمی‌رفت، اما بعد از همه‌گیری کووید۱۹ ماجرا تغییر کرد، تعطیلی مدارس یک روز یا دو روز نبود که بشود از خیر آموزش آن روزها گذشت، برای همین آهسته آهسته زمزمه آموزش مجازی شنیده شد؛ حالا نرم‌افزار «شاد» یادگار همان دوران است، البته فعلاً از ویروس بیماری‌زا خبری نیست اما مدارس همچنان به‌دلیل آلودگی هوا و البته ناترازی انرژی تعطیل می‌شوند، برای همین بستر شاد بعد از همه‌گیری کرونا باقی ماند تا تعطیلی مدارس به معنای توقف آموزش نباشد، اما با توجه به ظرفیتی که «شاد» از خودش ارائه می‌دهد علاوه بر زحمت آموزش، قطعی اینترنت و محدودیت ارسال و دریافت اطلاعات هم زحمت مضاعفی است که به دوش معلم و دانش‌آموز افتاده است.
برقراری آموزش مجازی زیر سایه‌ی قطع برق و اینترنت
دور از انتظار نیست که مدارس در سال تحصیلی جاری به دلایل متفاوت تعطیل شوند و آموزش مجازی در بستر «شاد» جای آن را بگیرد، این درحالی‌ست که برخی کارشناسان معتقدند این بستر همچنان ضعف‌هایی دارد که آموزش را با چالش مواجه می‌کند، علی بهشتنی‌نیا، کارشناس آموزش دراین‌باره به یولن می‌گوید: «مشکلات زیرساختی زیادی در شاد وجود دارد، ولی اگر بخواهیم کمی تحلیلی‌تر نگاه کنیم، باید بگویم که وضعیت پلتفرم نسبت به دوران کرونا بهتر شده است. رابط کاربری بهتر شده و سرورها قوی‌تر شده‌اند، اما در پیک مصرف یعنی زمانی که مدارس تعطیل هستند، برقراری ارتباط بسیار سخت می‌شود. معمولاً ارتباط دانش‌آموز و معلم با ارسال پیام امکان پذیر است اما ارسال تصویر و فیلم و برگزاری کلاس‌های تصویری دشوار است، برای همین معلم‌ها باید برنامه آموزش را خیلی سبک بچینند و عمدتاً در حد ارسال پیامک کار کنند.»
از طرفی قطع برق در شهری مانند تهران منطقه به منطقه فرق دارد، تجربه ماه‌های گذشته نشان داد گاهی در یک منطقه یک محله یا خیابان برق دارد اما محله یا خیابان مجاور بدون برق است، همین مسئله سبب شده به دلیل پراکندگی محل زندگی دانش‌آموزان آموزش در بستر فضای مجای با چالش مواجه شود، بهشتی‌نیا می‌گوید: «معلم‌ها در زمان ناترازی برق به سختی می‌توانستند ارتباط برقرار کنند و مشکل اینترنت نیز تشدید کننده بود. وضعیت اینترنت بسیار نامطلوب است و این مشکل باعث شده که ارتباط معلم و دانش‌آموزان به شدت مختل شود. قطع برق و نوسانات شبکه مخابراتی باعث شده معلم و دانش‌آموزان نتوانند به خوبی از این بستر استفاده کنند. همچنین با توجه به اینکه شرایط قطع برق در مناطق مختلف فرق می‌کند، گاهی اوقات که معلم و دانش‌آموز در دو منطقه‌ی متفاوت هستند با وضعیت مختلف مواجه می‌شوند و همین مشکلات را پیچیده‌تر می‌کند.»
زیر پا گذاشتن شعار آموزش رایگان در شاد
حالا که قرار است آموزش احتمالی در فضای مجازی در بستر «شاد» دنبال شود، بد نیست وضعیت محتوای این سکوی داخلی را هم بررسی کنیم، یک نگاه کلی به «شاد» نشان می‌دهد این اپلیکیشن دیگر صرفاً نرم‌افزار آموزشی برای تدریس مطالب کتاب‌های درسی نیست، حالا از بازی گرفته تا تماشای فوتبال و مداحی هم در آن رویت می‌شود. بهشتی‌نیا با انتقاد از محتواهای ارائه شده در نرم‌افزار شاد می‌گوید: «نرم‌افزار شاد تبدیل به یک پلتفرم تجاری شده است و بخش‌هایی مثل بازی، تماشای فوتبال، بخش‌های مذهبی و غیره در آن دیده می‌شود. این موضوع باعث شده تا کودکان بیشتر در آن بمانند و داده (اینترنت) مصرف کنند. البته این موضوع به قراردادهایی که آموزش‌وپرورش با اپراتورها و ناشران آموزشی بسته مربوط می‌شود که شفاف نیست و باعث شده وضعیت درآمدزایی برنامه شاد مشخص نباشد.»
او ادامه می‌دهد: «قرارداد شاد با شرکت پشتیبان و اپراتورها شفاف نیست. ما به عنوان کاربران و حتی مخاطبان خاص اطلاعات دقیقی نداریم که طرف قرارداد اصلی کیست و قراردادها چگونه بسته شده است. این ابهام باعث بروز مشکلاتی در کیفیت و خدمات برنامه شده است. اگر آموزش‌وپرورش به سمت درآمدزایی رفته باشد، این مسئله جای تأسف دارد. انحصاری بودن شبکه شاد باعث شده که پلتفرم‌های دیگر اجازه فعالیت نداشته باشند و رقابت محدود شود که این خودش یکی از اشکالات بزرگ است.»
به‌گفته‌ی این کارشناس آموزش شاد قرار بود فقط برای انتقال آموزش و برگزاری کلاس‌ها باشد و نباید به یک پلتفرم تجاری تبدیل می‌شد. اما الان بخش‌هایی مثل فوتبال، مذهبی، بازی و … درآمدزا شده‌اند. حتی بعضی محتواهای آموزشی داخل برنامه شاد به صورت نیم‌بها یا تمام‌بها اینترنت مصرف می‌کنند و برای مشاهده آنها باید هزینه‌ای پرداخت شود که این برخلاف شعار آموزش رایگان است.
بهشتی‌نیا می‌گوید: بسیاری از روان‌شناسان توصیه می‌کنند که استفاده دانش‌آموزان از شبکه‌های اجتماعی محدود شود. اما شاد در حال حاضر شامل بخش‌های مختلفی است که دانش‌آموزان ساعت‌ها در آن صرف تماشای فیلم، سریال و بازی می‌کنند که مغایر با اهداف آموزشی است.»
شاد بیشتر به یک کانال اطلاع‌رسانی بین معلم و دانش‌آموز تبدیل شده
جدا از محتواهای غیر درسی موجود در «شاد» و البته جدا از اینکه دانش‌آموزان مجبورند برای استفاده از این محتواها به‌صورت نیم‌بها یا تمام بها اینترنت مصرف کنند، بخش پولی هم در این نرم‌افزار وجود دارد. «شاد» قرار بود بتواند در زمان تعطیلی مدارس از زمین‌گیر شدن آموزش جلوگیری کند، اما اگر قرار است آموزش رایگان در مدرسه‌ها به آموزش پولی در «شاد» تبدیل شود نشان دهنده فاصله گرفتن از قوانین مربوط به اموزش رایگان است، نکته جالب اینکه گاهی بار این آموزش پولی به دوش خود مدارس است. آموزش رایگان در بستر شاد فقط مربوط به ارسال و دریافت پیام توسط دانش‌آموزان و معلم یا فرستادن چند ویدیو و فایل آموزشی در کلاس مجازی است، اما اگر قرار است کلاس تعاملی باشد و چیزی شبیه به کلاس درس واقعی در بستر مجازی ایجاد شود مدارس باید هزینه آن را پرداخت کنند.
بهشتی‌نیا دراین‌باره به یولن می‌گوید: «امکانات رایگان شاد محدود است؛ معلم می‌تواند ویدئو، فایل صوتی، پی‌دی‌اف و ویدئویی از خود ارسال کند. اما کلاس مجازی تعاملی با چند دوربین یا امکان تعامل زنده وجود ندارد. عملاً شاد بیشتر به یک کانال اطلاع‌رسانی بین معلم و دانش‌آموز تبدیل شده است. اما برای استفاده از کلاس‌های تعاملی مدارس زیر ۲۰۰ دانش‌آموز باید هزینه‌های سنگینی پرداخت کنند که قابل قبول نیست. هزینه‌های بین ۲۰ تا ۲۶۹ میلیون تومان در سال برای بعضی مدارس اعلام شده است. این سوال وجود دارد که این درآمدها به کجا می‌رود؟ آیا به آموزش‌وپرورش می‌رسد یا به شرکت‌های پشتیبان؟ با توجه به درآمدهای زیاد از شاد، باید شفاف‌سازی شود که این درآمدها به کجا می‌رود و چرا هزینه‌های سنگین برای مدارس و دانش‌آموزان دریافت می‌شود.
امنیت شاد همچنان در ابهام
از روزی که «شاد» به عنوان یک بستر آموزشی در دسترس قرار گرفت، یک هشدار به هشدارهای همیشگی پلیس فتا اضافه شد، هشدارهایی با این محتوا که مراقب لینکهای ارسال شده در شاد باشید، خیلی‌های‌شان هم رنگ و بوی کلاهبرداری داشت. به‌گفته بهشتی‌نیا امنیت شاد ضعیف است. مثلاً پیام‌ها و لینکهای مشکوک از طریق دانش‌آموزان ارسال می‌شود که باعث ایجاد مشکلات امنیتی شده است. همچنین معلم‌ها یا دانش‌آموزان بدون اجازه به کانال‌های مختلف اضافه می‌شوند که البته قابل اصلاح است اما باید بهبود امنیت و کیفیت سرویس‌ها در اولویت باشد.
۲۳۳۲۳۳
