ایمان گودرزی؛ در فوتبال، هواداری معمولاً با مفاهیمی چون وفاداری مطلق، حمایت بیقید و شرط، و دفاع همهجانبه از تیم محبوب گره خورده است. اما گاهی در فضای رقابتهای شدید و سنتی، معادلات عاطفی هواداران به شکلی پیچیده درمیآید که پدیدههایی عجیب و حتی پارادوکسیکال شکل میگیرند. یکی از این پدیدهها، شادی بخشی از هواداران یک تیم از شکست تیم خود است؛ البته نه از روی دلزدگی یا ناامیدی، بلکه به دلیل جلوگیری از موفقیت رقیب دیرینهشان.
در هفته پایانی لیگ برتر فوتبال ایران، دیدار حساس استقلال و سپاهان، حکم یک بازی تعیینکننده برای کسب سهمیه لیگ قهرمانان آسیا را داشت. استقلال در شرایطی به مصاف سپاهان رفت که شکست دادن این تیم و برد پرسپولیس مقابل هوادار، سرخ پوشان را به آسیا می رساند. در مقابل، پیروزی سپاهان، جای پرسپولیس را در آسیا میگرفت.
اتفاقی که رخ داد، باخت استقلال به سپاهان بود. در کمال تعجب، بخشی از هواداران استقلال در فضای مجازی از این نتیجه ابراز رضایت کردند. دلیلشان هم روشن بود: “اگر قرار است تیم ما سهمیه نگیرد، پس بهتر است پرسپولیس هم نگیرد! “
اتفاقی که مختص ایران نیست!
این نوع رفتار، هرچند در ایران بیشتر مورد توجه قرار میگیرد به دلیل شدت رقابت بین استقلال و پرسپولیس، اما مختص فوتبال ایران نیست. جدیدترین و معروفترین نمونه این ماجرا، سال گذشته در لیگ برتر انگلیس رقم خورد؛ جایی که در لیگ برتر انگلیس تاتنهام باید از منچسترسیتی پذیرایی میکرد و کسب امتیاز تاتنهام، فرصت جدی را ایجاد میکرد تا رقیب سنتی و همیشگی این تیم در شمال لندن یعنی آرسنال به اولین قهرمانی خود در لیگ پس از ۲۰ سال برسد. حتی با وجود شانس اندک تاتنهام برای کسب سهمیه لیگ قهرمانان اروپا، هواداران این تیم از چند روز پیش از مسابقه به طور علنی حمایت خود از منچسترسیتی را در فضای مجازی نشان دادند.
در آستانه دیدار حساس تاتنهام و منچسترسیتی، یکی از رسانههای معتبر انگلیسی اقدام به برگزاری نظرسنجیای در میان هواداران اسپرز کرد که نتایج جالبی بهدنبال داشت. طبق این نظرسنجی، ۷۱ درصد از هواداران تاتنهام ترجیح میدادند تیمشان در این بازی شکست بخورد تا اینکه شاهد قهرمانی رقیب سنتیشان، آرسنال، در لیگ برتر باشند. این تمایل، خیلی زود در جریان بازی هم نمود پیدا کرد؛ جایی که با هر گل سیتی، فضای استادیوم به وجد میآمد و حتی بخشی از هواداران میزبان، بازیکنان خودی را در زمان حمله هو میکردند.
رفتاری که واکنشهای زیادی را به دنبال داشت؛ از جمله نارضایتی و عصبانیت آنژه پوستکوگلو، سرمربی تاتنهام، و گروهی از هواداران وفادار. با این حال، برای بسیاری از طرفداران، رضایت از ناکامی آرسنال، تلخی باخت را قابلتحملتر کرد.
این اولینبار نیست که چنین رفتارهایی در دنیای فوتبال دیده میشود. در سال ۱۹۹۹، در آخرین هفته لیگ، تاتنهام مهمان منچستریونایتد بود و بسیاری از هوادارانش به شکست تیم خود رضایت داده بودند، به این امید که قهرمانی از دستان آرسنال دور بماند. نمونهای دیگر از این دست، به فصل ۲۰۰۴–۲۰۰۵ لیگ برتر انگلیس بازمیگردد؛ زمانی که پورتسموث، که پیش از بازی بقایش را در لیگ تضمین کرده بود، به مصاف وستبرومویچ رفت و با نتیجه ۲ بر ۰ شکست خورد. با اینکه نتیجه روی سرنوشت پورتسموث تاثیری نداشت، اما برای گروهی از هواداران این تیم شیرین بود، چرا که این شکست باعث سقوط تیم رقیبشان، ساوتهمپتون، شد.
اینگونه رفتارها تنها به فوتبال اروپا محدود نمیشوند. در لیگهایی مانند NBA یا NFL در آمریکا، که سیستم سقوط وجود ندارد، برخی هواداران ترجیح میدهند تیمشان در پایان فصل شکست بخورد تا با قرار گرفتن در ردههای پایینتر، شانس بیشتری برای انتخاب استعدادهای درخشان در مراسم درفت داشته باشند.
در مجموع، این نمونهها نشان میدهند که در دنیای ورزش، وفاداری به تیم، گاه با دشمنی ریشهدار با رقیب گره میخورد و در نتیجه، گاهی شکست “خودی” نیز میتواند طعم شیرینی برای هوادار داشته باشد؛ بهویژه اگر مانعی بر سر راه موفقیت رقیب دیرینه شود.
وقتی فوتبال فقط برد و باخت نیست!
پدیدهای که دیروز در بازی استقلال و سپاهان رخ داد، بازتابی روشن از یک جنبه پنهان و کمتر تحلیلشده در فرهنگ هواداری است. گاهی در فوتبال، بردن بهتنهایی هدف نیست؛ مهمتر از آن، نبردن رقیب است و این همانجاست که فوتبال از یک بازی صرف فراتر میرود و به عرصهای عاطفی، فرهنگی و حتی روانی بدل میشود.
چه بخواهیم چه نه، در فوتبال ایران و بسیاری از نقاط جهان، گاهی شکست تیم محبوب به شرط شکست رقیب، تلخترین شادی ممکن است.
۲۵۷ ۲۵۱
