به گزارش یولن، دهک‌بندی اقتصادی به عنوان یکی از ابزارهای کلیدی در سیاست‌گذاری اجتماعی و اقتصادی، نقشی اساسی در توزیع عادلانه منابع، پرداخت یارانه‌ها و حمایت‌های معیشتی ایفا می‌کند.
تسنیم در خبری نوشت:آنچه این فرآیند را معتبر و کارآمد می‌سازد، اتکای آن به داده‌های دقیق و به‌روز است.
۱. افزایش دقت در شناسایی مشمولان حمایت‌ها
استفاده از داده‌های قدیمی یا ناقص سبب می‌شود بخشی از جامعه که در واقعیت به حمایت نیاز دارند، از شمول برنامه‌های حمایتی خارج شوند، و در مقابل، برخی گروه‌های غیرنیازمند همچنان بهره‌مند باقی بمانند. داده‌های به‌روز می‌توانند به شناسایی دقیق‌تر وضعیت اقتصادی خانوارها کمک کرده و خطاهای نوع اول و دوم را به حداقل برسانند.
۲. پاسخ‌گویی به تغییرات سریع اقتصادی و اجتماعی
شرایط اقتصادی کشور، به‌ویژه در سال‌های اخیر، دستخوش نوسانات شدید بوده است؛ از تورم و تغییرات بازار کار گرفته تا تحولات در درآمدهای ارزی. این تغییرات می‌توانند در کوتاه‌مدت وضعیت معیشتی خانوارها را دگرگون سازند. بنابراین، دهک‌بندی تنها زمانی معتبر است که به طور مستمر به‌روزرسانی شود تا سیاست‌گذار بتواند در مواجهه با بحران‌ها یا تغییرات ناگهانی، تصمیمات متناسب اتخاذ کند.
۳. تقویت عدالت اجتماعی و اعتماد عمومی
عدالت زمانی محقق می‌شود که منابع عمومی به‌درستی و بر اساس نیاز واقعی توزیع گردد. در صورت نبود داده‌های به‌روز، بی‌عدالتی در تخصیص یارانه‌ها و حمایت‌ها به سرعت آشکار شده و موجب کاهش سرمایه اجتماعی و بی‌اعتمادی عمومی می‌شود. داده‌های جدید و معتبر، ابزار تحقق عدالت اجتماعی و افزایش اعتماد مردم به سیاست‌های دولت‌اند.
۴. کارآمدی در تخصیص منابع محدود
منابع مالی دولت همواره محدود است و هرگونه انحراف در شناسایی گروه‌های هدف، به معنای اتلاف منابع و کاهش اثربخشی سیاست‌های حمایتی است. به‌روزرسانی مستمر داده‌ها کمک می‌کند تا یارانه‌ها و حمایت‌ها به‌طور هدفمند به اقشار واقعاً نیازمند اختصاص یابند و کارایی نظام حمایت اجتماعی افزایش یابد.
۵. ایجاد زیرساخت برای تصمیم‌گیری‌های آینده
داده‌های به‌روز نه‌تنها برای دهک‌بندی فعلی، بلکه به عنوان یک سرمایه اطلاعاتی بلندمدت اهمیت دارند. این داده‌ها می‌توانند پایه‌ای برای طراحی سیاست‌های توسعه‌ای، اصلاح نظام مالیاتی، و برنامه‌ریزی در حوزه‌های سلامت، آموزش و اشتغال باشند.
هر چند سال یکبار و زمانی که داده‌های سامانه عملا از اعتبار ساقط شده مجددا تلاش‌هایی برای بروزرسانی سامانه انجام می‌شود.
با چنین فرآیندی نمی‌توان به شکل‌گیری یک نظام هوشمند دهک‌بندی که می‌تواند به طور برخط و ماهانه وضعیت خانوارها را بررسی و متناسب با آن سطح حمایتی مشخصی از آنها را در نظر بگیرد امیدوار بود.
دهک‌بندی اقتصادی خانوارها زمانی می‌تواند به عنوان یک ابزار کارآمد در نظام سیاست‌گذاری اجتماعی و اقتصادی ایفای نقش کند که بر پایه داده‌های به‌روز و معتبر شکل گرفته باشد. با این حال، تجربه سال‌های اخیر نشان می‌دهد که داده‌های مورد استفاده در این حوزه اغلب به‌صورت مقطعی و هر چند سال یکبار به‌روزرسانی می‌شوند؛ آن هم زمانی که عملاً سامانه از اعتبار ساقط شده و دیگر توانایی بازتاب دادن واقعیت‌های اقتصادی و اجتماعی جامعه را ندارد.
چنین رویه‌ای موجب می‌شود سیاست‌گذار، در عمل، با یک تصویر تاریخی و نه واقعی از وضعیت معیشتی خانوارها مواجه باشد. این امر سبب می‌گردد بخشی از خانوارهایی که نیازمند حمایت فوری‌اند از چرخه حمایت خارج شوند و در مقابل، برخی از افراد غیرنیازمند همچنان از منابع عمومی بهره‌مند بمانند. نتیجه چنین خطاهایی چیزی جز بی‌عدالتی در توزیع یارانه‌ها و کاهش اعتماد عمومی نخواهد بود.
از سوی دیگر، با توجه به نوسانات اقتصادی، تغییرات بازار کار و شرایط معیشتی خانوارها، یک نظام دهک‌بندی ایستا و مبتنی بر داده‌های قدیمی نمی‌تواند پاسخ‌گوی نیازهای جامعه باشد. در مقابل، آنچه ضرورت دارد، شکل‌گیری یک نظام هوشمند و پویا است؛ نظامی که بتواند به‌طور برخط و ماهانه اطلاعات مربوط به درآمدها، هزینه‌ها و وضعیت زندگی خانوارها را رصد کند و بر اساس آن، سطح حمایتی متناسب با شرایط واقعی هر خانوار را مشخص سازد.
بنابراین، اگرچه تلاش‌های مقطعی برای بازسازی و به‌روزرسانی سامانه‌های دهک‌بندی ارزشمند است، اما این اقدامات پراکنده و دیرهنگام، به هیچ وجه نمی‌تواند جایگزین یک سازوکار هوشمند و مستمر شود. تنها با چنین نظامی است که می‌توان به تحقق عدالت اجتماعی، کارآمدی در تخصیص منابع محدود و افزایش اعتماد عمومی به سیاست‌های حمایتی امیدوار بود.
۲۱۷
