پوسیدگی دندان در ایران سن و سال نمی‌شناسد. طبق آمارها حدود ۹۰ درصد کودکان زیر ۶ سال چند دندان پوسیده دارند، هر کودک ۶ ساله ایرانی به طور میانگین بیش از ۵ دندان پوسیده دارد، افراد ۳۰ تا ۴۰ ساله که در اوج سن فعالیت اجتماعی هستند ۱۲ تا ۱۳ دندانِ ازدست‌رفته دارند، بیش از ۵۵ درصد افراد بالای ۶۵ سال هم هیچ دندانی ندارند! خیلی از کودکان ایرانی با دندان‌های خراب بزرگ می‌شوند و تعداد زیادی از آنها تا بزرگسالی حتی یک بار گذرشان به مطب دندانپزشک نمی‌افتد و گاهی آن قدر دیر مراجعه می‌کنند که زمان کشیدن دندان است و کاری نمی‌توان برای ترمیم آن انجام داد. بسیاری از شهروندان وقتی صحبت از سلامت دندان می‌شود، قیمت‌های نجومی آن را پیش می‌کشند و گلایه می‌کنند که به دلیل قیمت‌های بالا نمی‌توانند به دندانپزشکی مراجعه کنند، اما کارشناسان معتقدند اگر به خوبی از دندان‌ها مراقبت کنیم، کارمان به این زودی‌ها به دندانپزشکی نمی‌کشد که نیاز باشد نرخ‌های نجومی بپردازیم.
پیشگیری ۸۰ درصدی با آموزش
به گفته متخصصان، ۸۰ درصد بیماری‌های دهان و دندان با آموزش قابل پیشگیری است. این در حالی است که بسیاری از شهروندان مراقبت از دندان را جدی نمی‌گیرند، یا نحوه مراقبت را نمی‌دانند و خیلی از آنها حتی تا دوره سالمندی هم روش درست مسواک زدن را یاد نمی گیرند، یا استفاده از نخ دندان را کاری لاکچری و اضافی می‌دانند. بسیاری از شهروندان نیز نگهداری از دندان کودکان و رسیدگی جدی به آنها را ضروری نمی‌دانند. چون معتقدند دندان شیری مهم نیست و باید مراقب دندان‌های دائمی بود. این در حالی است که اهمیت دندان‌های شیری به اندازه دندان‌های دائمی است و اصلا مقابله با پوسیدگی دندان‌ها باید از کودکی و با دندان‌های شیری آغاز شود.
شاخص پوسیدگی دندان ایرانی‌ها
برخی مشکلات دندان و به‌عبارتی پوسیدگی دندان این روزها همدم همیشگی مردم ایران است. در حالی که شاخص پوسیدگی دندان در کشورهای پیشرفته یا در حال توسعه سالانه رو به کاهش اعلام می‌شود، آمارها می‌گویند که این مساله در ایران نسبت به ۲۰ سال گذشته ۳ برابر شده است. دکتر علی تاجرنیا، استاد دانشگاه، دندانپزشک و رئیس هیات مدیره جامعه دندانپزشکی ایران در این زمینه به همشهری می‌گوید: «از میزان دندان‌های پوسیده هر ایرانی آمار دقیق و جدیدی وجود ندارد، اما باید گفت تعداد دندان‌های پوسیده ایرانی‌ها به نسبت توقعی که از آن می‌رود، زیاد است.» او همچنین ادامه می‌دهد: «البته ما از نظر شاخص سلامت دندان در منطقه، اوضاع بدی نداریم اما وضعیت درجه‌یکی هم نداریم.»
دکتر تاجرنیا می‌گوید: «با توجه به این که طی چند سال گذشته، پژوهش جدیدی در حوزه میزان پوسیدگی دندان‌های ایرانی‌ها صورت نگرفته، جدیدترین آمار رسمی موجود مربوط به سال ۱۳۹۵ است. مطابق این آمار رسمی، شاخص پوسیدگی دندان ایرانی‌ها که به آن DMF گفته می‌شود و شامل میزان دندان‌های پوسیده، ترمیم‌شده و ازدست‌رفته است، عدد ۱.۸۴ است که این عدد در حد متوسط جهانی است و این یعنی ایران در شرایط حد وسط قرار دارد. درواقع در حوزه دندانپزشکی اوضاع خیلی بد و خرابی نداریم.»
کشورهای اسکاندیناوی جلوتر از بقیه کشورها
«ایران در شاخص سلامت دهان و دندان جزو کشورهای میانه است ولی کشورهایی همچون کشورهای حوزه اسکاندیناوی (دانمارک، نروژ و سوئد و …) به دلیل فعالیت‌های خیلی خوبی که در حوزه آموزش و پیشگیری داشته‌اند، از بقیه نقاط دنیا خیلی جلوترند.» رئیس هیات مدیره جامعه دندانپزشکی ایران با بیان این مطلب می‌گوید:«از نظر وضعیت سلامت دندان در مقایسه با کشورهای همسایه باید بگویم مثلا در مقایسه با کشورهایی که از لحاظ اقتصادی برخوردارترند، وضعیت یکسانی داریم و در مقایسه با همسایه‌های توسعه‌نیافته وضعیت‌مان بهتر است. البته به این نکته هم باید توجه داشت که برخی نژادها در منطقه خاورمیانه به لحاظ نوع دندان‌ها و مقاومت دندان‌ها شرایط متفاوتی دارند.»
این دندانپزشک، این نکته را اضافه می‌کند که: «البته بیشتر کشورهای دنیا در زمینه سلامت دهان و دندان در شرایط میانه و حد وسطی قرار دارند. به جز کشورهای اسکاندیناوی که همان‌طور که گفتم، با فاصله زیاد، از بقیه کشورهای دنیا جلوترند.» دکتر تاجرنیا معتقد است که «مشکلات حوزه دندان در ایران یک سرش به کوتاهی مسئولان برمی‌گردد و یک سرش هم به ناآگاهی و آموزش‌ندیدگی مردم مربوط است که باعث می‌شود به مراکز درمانی مراجعه نکنند یا مراجعه را جدی نگیرند. خیلی‌ها تا دندان‌درد شدید نگیرند، اصلا به دندانپزشکی مراجعه نمی‌کنند.»
دندانپزشکانی که مجبور به تعطیلی مطب می‌شوند
رئیس هیات مدیره جامعه دندانپزشکی ایران در پاسخ به این سوال که آیا گران بودن خدمات دندانپزشکی و فشارهای اقتصادی مردم، دندانپزشکان را دچار مشکل نکرده و منجر به کاهش تعداد مراجعین نشده است، توضیح می‌دهد: «خیلی از کلینیک‌های دندانپزشکی عملا دیگر هیچ سودآوری ندارند. میزان درخواست‌ها از دانشگاه‌های علوم پزشکی برای راه‌اندازی کلینیک‌های مختلف از جمله کلینیک‌های دندانپزشکی به شدت کاهش پیدا کرده است. دندانپزشکانی هم که فعالند، سعی می‌کنند با راهکارهای مختلف خود را سرپا نگه دارند.»
به گفته این استاد دانشگاه، «خیلی از دندانپزشکان، مطب‌های خود را تعطیل کرده و به سراغ کلینیک‌ها رفته‌اند. چون مراجعین به کلینیک‌ها از یک حداقل‌های پوشش بیمه‌ای برخوردارند. به همین دلیل خیلی از مردم یا نمی‌توانند خدمات دندانپزشکی دریافت کنند و دچار بی‌دندانی می‌شوند، یا تعداد کمی برای دندان خود مراجعه می‌کنند. فقط هم بنا بر ضروریات. مثلا طرف درد شدید دندان دارد و مجبور است که به دندانپزشکی مراجعه کند. وگرنه اصلا مراجعه نمی‌کند.»
دکتر تاجرنیا همچنین اضافه می‌کند: «به نظرم چون نگرش به مقوله سلامت دهان و دندان در ایران مثل سایر بیماری‌ها نیست – نه از طرف مردم و نه از طرف دولت -، عملا شرایط دارد به گونه‌ای پیش می‌رود که با این که تعداد دندانپزشکان و مراکز دندانپزشکی در کشور زیاد است، میزان دندان‌های پوسیده و کشیده‌شده و ازدست‌رفته در کشور تغییر نکرده و کاهش نیافته است.»
آموزش؛ کلید پیشگیری
کارشناسان تاکید دارند که برای جلوگیری از پرداخت هزینه‌های سنگین دندانپزشکی، بهتر است خانواده‌ها بحث پیشگیری را در سبدهای مصرفی خانوار خود بگذارند؛ چرا که هم هزینه‌ای ندارد و هم دندان‌ها تا سال‌ها سالم می‌مانند. رئیس هیات مدیره جامعه دندانپزشکی ایران، آموزش را کلید پیشگیری از مشکلات دهان و دندان می‌داند و می‌گوید: «درمان‌های دندانپزشکی در اکثر کشورهای دنیا درمان‌های گران‌قیمتی هستند و نه صنعت بیمه و نه دولت‌ها آن را به صورت کامل و درست پوشش نمی‌دهند. بنابراین بیشتر کشورها تمرکز خود را بر پیشگیری گذاشته‌اند تا میزان پوسیدگی دندان‌ها شهروندان را کاهش دهند.»
دکتر تاجرنیا تاکید می‌کند: «تنها راه ارتقای سلامت دهان و دندان، پیشگیری است نه هیچ چیز دیگر. درمان دیر و هزینه‌بر است اما پیشگیری هزینه زیادی هم ندارد.»
این استاد دانشگاه می‌گوید: «قیمت خدمات دندانپزشکی در کشور ما گران است و برای دریافت این خدمات، یا مردم باید توانایی مالی مناسبی داشته باشند یا دولت باید کمک کند. الان اقتصاد مردم دچار چالش‌های جدی است و درمان‌های دندانپزشکی عملا از سبد خدمات طبقه متوسط حذف شده است. مگر کسانی که بیمه تکمیلی مناسبی دارند یا در نهادهای دولتی شاغلند و دولت، آنها را حمایت می‌کند.»
او اضافه می‌کند: «بنابراین بهتر است تمرکز کار را به سمت آموزش ببریم. مدام آموزش بدهیم و اطلاع‌رسانی کنیم تا این موضوع در مردم نهادینه شود که مراقبت از دندان فقط برای زیبایی نیست. سلامت دهان و حتی بقیه اعضای بدن وابسته به سلامت دندان‌ها است.»
۲۳۳۲۳۶
