به گزارش یولن، این بار، هر سکه با نرخ ۸۳ میلیون و ۲۲۴ هزار تومان عرضه می‌شود؛ قیمتی که حدود ۱۰ میلیون تومان پایین‌تر از بازار آزاد است و توجه بسیاری از سرمایه‌گذاران را به خود جلب کرده است. پرسش اصلی اینجاست که آیا این سیاست می‌تواند التهاب بازار را فروبنشاند یا تنها فرصتی جدید برای سفته‌بازان خواهد بود؟
راز جذابیت دوباره بازار طلا
همشهری در خبری نوشت:تثبیت نرخ دلار بالای ۱۰۰ هزار تومان و افزایش محسوس قیمت هر اونس طلا در بازارهای جهانی، ترکیبی از عوامل داخلی و خارجی را پدید آورده که سرمایه‌گذاری در طلا را دوباره به گزینه‌ای مطمئن‌تر از سایر بازارها تبدیل کرده است. در شرایطی که انتظارات تورمی همچنان بالاست و افق اقتصادی کشور با نوسانات سیاسی و بین‌المللی گره خورده، بسیاری از مردم ترجیح می‌دهند دارایی‌های نقدی خود را به سکه و طلا تبدیل کنند. این موج تقاضا، هم به رشد بی‌سابقه قیمت‌ها دامن زده و هم بانک مرکزی را به واکنش واداشته است.
در طرح جدید بانک مرکزی، علاوه بر سکه تمام بهار آزادی، نیم‌سکه و ربع‌سکه نیز عرضه می‌شود. قیمت‌ها به ترتیب ۴۴ میلیون و ۱۱۹ هزار تومان برای نیم‌سکه و ۲۵ میلیون و ۷۷۵ هزار تومان برای ربع‌سکه اعلام شده است. موعد تحویل این سکه‌ها ۳۰ آذرماه ۱۴۰۴ خواهد بود و هر فرد بالای ۱۸ سال می‌تواند حداقل یک و حداکثر ۱۵ قطعه سکه خریداری کند. محدودیت‌ها شامل حداکثر سه سکه تمام، پنج نیم‌سکه و هفت ربع‌سکه است.
نوآوری بانک مرکزی؛ بازخرید و پیش‌فروش مجدد
مهم‌ترین تفاوت مرحله چهارم پیش‌فروش سکه با مراحل قبل، امکان بازخرید و پیش‌فروش مجدد است. به این معنا که افرادی که سکه خریداری کرده‌اند، در صورت تغییر تصمیم می‌توانند تا ۱۰ روز کاری پیش از موعد تحویل، سکه‌های خود را با قیمت پیشنهادی به بانک مرکزی عرضه کنند. از سوی دیگر، کسانی که موفق به خرید در روز پیش‌فروش نشده‌اند، این امکان را خواهند داشت که از طریق همین سامانه و در چارچوب قیمت‌های روز، سکه‌های بازخریدشده را تهیه کنند.
کارشناسان این مکانیزم را گامی مهم در مدیریت ریسک می‌دانند. زیرا خریداران دیگر مجبور نیستند برای نقد کردن دارایی خود به بازار آزاد مراجعه کنند؛ بازاری که همواره با ریسک‌های ناشی از نوسان، تقلب یا هزینه‌های معامله همراه است. این ویژگی می‌تواند به شفاف‌تر شدن معاملات سکه و کنترل بهتر بانک مرکزی بر جریان نقدینگی کمک کند.
اهداف کلان بانک مرکزی از پیش‌فروش
بانک مرکزی با اجرای طرح پیش‌فروش سکه چند هدف اصلی را دنبال می‌کند. نخست، مدیریت نقدینگی است. حجم بالای پول‌های سرگردان در اقتصاد می‌تواند به سمت بازارهای پرریسک مانند ارز یا مسکن حرکت کند و بی‌ثباتی ایجاد کند. با جذب این منابع در قالب پیش‌فروش، بخشی از نقدینگی برای مدتی قفل می‌شود. دومین هدف، تعدیل قیمت‌ها در بازار سکه است. عرضه گسترده می‌تواند هیجان تقاضا را کاهش دهد و جلوی جهش‌های شدید قیمتی را بگیرد. هدف سوم نیز افزایش اعتماد عمومی به ابزارهای رسمی سرمایه‌گذاری است؛ اقدامی که در صورت موفقیت می‌تواند سهم بازارهای غیررسمی را کاهش دهد.
آیا پیش‌فروش می‌تواند التهاب بازار را کاهش دهد؟
تجربه‌های گذشته نشان داده‌اند که پیش‌فروش سکه بیشتر نقش مسکن کوتاه‌مدت داشته است. در سال‌های گذشته، هر بار بانک مرکزی اقدام به عرضه انبوه سکه کرده، در کوتاه‌مدت آرامشی نسبی بر بازار حاکم شده اما پس از مدتی دوباره تب قیمت‌ها بالا گرفته است. دلیل اصلی این چرخه، وابستگی شدید قیمت طلا به نرخ ارز و انتظارات تورمی است. اگر نرخ دلار همچنان بالای ۱۰۰ هزار تومان باقی بماند و تورم مهار نشود، بعید است حتی عرضه یک میلیون سکه هم بتواند جلوی رشد قیمت‌ها را بگیرد.
با این حال، تفاوت مهم امسال با گذشته، وجود سازوکار بازخرید و پیش‌فروش مجدد است. این ابزار جدید می‌تواند از شدت سفته‌بازی بکاهد و انگیزه سرمایه‌گذاران را برای ورود به بازار رسمی افزایش دهد. به بیان دیگر، اگرچه پیش‌فروش به تنهایی نمی‌تواند معجزه کند، اما با ترکیب مکانیزم‌های جدید، امکان کنترل بهتر بازار وجود دارد.
آخرین اقدام بانک مرکزی؛ گسترش ابزارهای معاملاتی
طبق تازه‌ترین اطلاعیه بانک مرکزی، علاوه بر مرحله چهارم پیش‌فروش، قرار است به‌زودی سامانه معاملات بازخرید و پیش‌فروش مجدد به طور رسمی فعال شود. این سامانه به خریداران اجازه می‌دهد بدون مراجعه به بازار آزاد، سکه‌های خود را در بستر رسمی و تحت نظارت بانک مرکزی معامله کنند. به گفته اصغر بالسینی، سخنگوی مرکز مبادله ارز و طلا، این اقدام می‌تواند هم به نفع خریداران باشد و هم به سود اقتصاد ملی، زیرا ریسک نگهداری فیزیکی سکه کاهش می‌یابد و سرمایه‌گذاران می‌توانند در فضایی امن‌تر و شفاف‌تر فعالیت کنند.
چشم‌انداز بازار؛ آرامش یا التهاب بیشتر؟
آینده بازار سکه و طلا در ایران همچنان وابسته به متغیرهای کلان اقتصادی است. اگر نرخ ارز در مسیر کاهشی قرار گیرد و انتظارات تورمی کاهش یابد، پیش‌فروش سکه می‌تواند نقش موثری در بازگشت آرامش به بازار ایفا کند. اما در صورتی که فشارهای سیاسی و اقتصادی ادامه یابد، بعید است این ابزار به تنهایی بتواند مانع رشد قیمت‌ها شود.
با این حال، کارشناسان بر این باورند که اقدامات اخیر بانک مرکزی گامی در جهت نوآوری در سیاست‌های پولی محسوب می‌شود. برای نخستین بار خریداران امکان دارند سکه‌های خود را به صورت رسمی بازخرید یا مجدداً پیش‌فروش کنند. این نوآوری، اگرچه نمی‌تواند جایگزین اصلاحات بنیادی در اقتصاد شود، اما می‌تواند به مدیریت بهتر بازار طلا و کاهش بخشی از التهابات کمک کند.
تب طلا و سکه در ایران همچنان بالاست و سیاست‌های بانک مرکزی برای پیش‌فروش یک میلیون قطعه سکه، آزمونی دیگر برای سنجش توان این نهاد در مدیریت بازار خواهد بود. طرح جدید با ویژگی بازخرید و پیش‌فروش مجدد، نویدبخش شفافیت و انعطاف بیشتری در معاملات است. اما باید پذیرفت که ریشه اصلی التهاب بازار در عواملی فراتر از عرضه و تقاضای سکه نهفته است؛ عواملی چون نرخ ارز، تورم ساختاری و تحولات بین‌المللی. بنابراین، هرچند پیش‌فروش می‌تواند تا حدی تب بازار را فروبنشاند، اما تنها در کنار سیاست‌های کلان اقتصادی پایدار خواهد بود که می‌توان انتظار داشت آرامش واقعی به بازار طلا و سکه بازگردد.
۲۱۷
