به گزارش یولن، گزارش شاخص هوش مصنوعی ایران ۱۴۰۳ (Iran AI Index ۲۰۲۴) بـا همکاری مرکز استراتژی و تحول هوش مصنوعی شریف و آزمایشگاه سیاستی دانشکده مدیریت و اقتصاد دانشگاه صنعتی شریف، با حمایت ستاد اقتصاد دیجیتـال معاونت علمی و با هدایت اساتیدی از دانشکده‌های مختلف مدیریت و اقتصاد، مهندسی کامپیوتر و برق با رویکردی جامع، میان‌رشته‌ای و چندوجهی به بررسی وضعیت هوش مصنوعی در ایران می‌پردازد.
به نقل از تسنیم، فصل اول این گزارش با عنوان “توسعه دانش” به مباحث کلیدی همچون تعداد مقالات هوش مصنوعی به تفکیک کشور، کیفیت مقالات هوش مصنوعی به تفکیک کشور ، گواهی پتنت‌های هوش مصنوعی توسط مالکین، گواهی پتنت‌های هوش مصنوعی توسط مخترعین و همکاری‌های بین‌المللی در انتشارات علمی هوش مصنوعی می‌پردازد.
در این گزارش به بررسی وضعیت ایران در حوزه هوش مصنوعی در مقایسه با تعدادی از کشورهای پیشروی منطقه می‌پردازیم.
تعداد مقالات هوش مصنوعی به تفکیک کشور
تحلیل وضعیت ایران
۱. جایگاه برتر ایران در کل دوره:
ایران در بازه زمانی ۲۰۱۰ تا ۲۰۲۳، تقریباً بالاترین سهم از مقالات علمی هوش مصنوعی در منطقه را داشته است. این نشان‌دهنده جایگاه پیشرو ایران در حوزه تحقیق و توسعه مرتبط با هوش مصنوعی در منطقه است.
۲. روند ایران در بازه زمانی:
در سال ۲۰۱۰، سهم ایران ۴.۷ درصد از کل مقالات منطقه بوده است.
از سال ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۳، روند سهم ایران به‌صورت افزایشی است و در سال ۲۰۱۳ به ۷ درصد می‌رسد.
بین سال‌های ۲۰۱۵ تا ۲۰۲۱، سهم ایران نوساناتی را تجربه کرده اما بالاتر از سایر کشورهای منطقه باقی مانده است.
در سال‌های اخیر (۲۰۲۰ تا ۲۰۲۳)، سهم ایران کاهش یافته و به رتبه دوم بعد از عربستان سعودی رفته است که نشان‌دهنده تلاش‌های زیاد عربستان در سال‌های اخیر است.
۳. مقایسه با سایر کشورها:
رژیم صهیونیستی: این کشور از سال ۲۰۱۰ تا ۲۰۲۳ روند ثابتی را تجربه کرده و سهم آن زیر ۱ درصد بوده است و در مقایسه با سایر کشورها جزو ضعیف‌ترین‌ها است.
ترکیه: ترکیه در سال ۲۰۱۰ سهم ۳.۵ درصد داشته که تا سال ۲۰۲۳ یک روند نسبتاً نزولی را طی کرده است و رتبه آن همیشه از ایران پایین تر بوده است.
عربستان: این کشور روند کاملاً صعودی را طی کرده و سهم آن از ۰.۵ درصد در سال ۲۰۱۰ به ۳.۵ درصد در سال ۲۰۲۳ رسید که بالاتر از ایران و سایر کشورها هست.
ایران همواره بالاترین سهم از مقالات هوش مصنوعی را داشته اما در چند سال اخیر، جای خود را به عربستان سعودی داده است!
کیفیت مقالات هوش مصنوعی به تفکیک کشور
این نمودارها سهم کشورهای منطقه از مقالات هوش مصنوعی با تأثیر بالا (درصد از کل مقالات هر کشور) در بازه زمانی ۲۰۱۰ تا ۲۰۲۳ را نشان می‌دهد. دو نوع متفاوت از مقالات با تأثیر بالا در این دو نمودار ارائه شده است.
محور ایران و مقایسه با سایر کشورها:
۱. وضعیت ایران در نوع اول (نمودار سمت چپ):
روند کلی: سهم ایران از مقالات تأثیرگذار در نوع اول به‌طور کلی روندی نسبتاً ثابت و نزدیک به سایر کشورهای پیشرو منطقه مانند ترکیه و رژیم صهیونیستی داشته است. درصد سهم ایران از مقالات در بازه ۲۰۱۰ تا ۲۰۲۳ بین حدود ۲۹.۵ تا ۳۲ درصد نوسان داشته است.
۲. وضعیت ایران در نوع دوم (نمودار سمت راست):
روند کلی: سهم ایران از مقالات تأثیرگذار در نوع دوم از ۷.۱ درصد در سال ۲۰۱۰ به ۳.۲ درصد در سال ۲۰۲۳ رسیده است.
ایران تا سال ۲۰۲۱ رتبه اول را داشته است که از این سال به بعد، جای خود را به عربستان سعودی داده است.
گواهی پتنت‌های هوش مصنوعی توسط مالکین
ایران
درصد پتنت‌های ثبت‌شده توسط ایران از سال ۲۰۱۰ تقریباً نزدیک به صفر بوده است و در طول این سال‌ها تغییرات چشمگیری نداشته است.
با وجود رشد بسیار اندک در سال‌های اخیر، ایران همچنان سهم قابل‌توجهی در ثبت پتنت‌های هوش مصنوعی نسبت به کشورهای دیگر منطقه ندارد.
این نشان می‌دهد که ایران در حوزه ثبت گواهی پتنت‌های مرتبط با هوش مصنوعی، نسبت به کشورهای دیگر، به‌ویژه رژیم صهیونیستی و عربستان سعودی، عقب است!
رژیم صهیونیستی
در این نمودار، رژیم صهیونیستی بیشترین سهم را در ثبت پتنت‌های هوش مصنوعی در منطقه دارد. در سال ۲۰۱۳ این سهم به اوج خود (۱.۲ درصد از کل پتنت‌ها) رسید.
این رژیم اگرچه در سال‌های بعد سهم آن کاهش یافته، اما همچنان برتری خود را نسبت به سایر کشورها حفظ کرده است.
عربستان سعودی
عربستان سعودی رشد تدریجی در ثبت پتنت‌های هوش مصنوعی نشان داده است. این کشور از سال ۲۰۱۹ تا ۲۰۲۳ روند صعودی داشته و اکنون در جایگاه دوم پس از رژیم صهیونیستی قرار دارد.
ترکیه و امارات متحده عربی
هر دو کشور ترکیه و امارات در این بازه زمانی سهم بسیار کمی در ثبت پتنت‌های هوش مصنوعی داشته‌اند که مشابه ایران است. تغییرات خاصی در روند ثبت پتنت‌ها توسط این کشورها مشاهده نمی‌شود.
ایران در مقایسه با کشورهای دیگر منطقه، عملکرد ضعیفی در ثبت پتنت‌های هوش مصنوعی داشته است. رژیم صهیونیستی و عربستان سعودی شاید به دلیل برنامه‌ریزی و سرمایه‌گذاری‌های هدفمند در این حوزه، سهم بیشتری دارند.
برای رقابت با کشورهای منطقه، ایران نیازمند سیاست‌های حمایتی از پژوهشگران و تسهیل فرآیند ثبت پتنت‌ها است. همچنین، تمرکز بر توسعه فناوری‌های مرتبط با هوش مصنوعی می‌تواند نقش مهمی در ارتقای جایگاه ایران ایفا کند.
گواهی پتنت‌های هوش مصنوعی توسط مخترعین
این نمودار نشان‌دهنده سهم ثبت پتنت‌های هوش مصنوعی (درصد از کل) توسط کشورهای منطقه در بازه زمانی ۲۰۱۰ تا ۲۰۲۳ است. محور عمودی درصد پتنت‌های ثبت‌شده از کل را نشان می‌دهد و محور افقی سال‌های مورد بررسی را شامل می‌شود. کشورهای ایران، امارات، ترکیه، عربستان سعودی و رژیم صهیونیستی در این نمودار مقایسه شده‌اند.
وضعیت ایران
سهم ایران در سال ۲۰۱۰ تقریباً صفر بوده و این روند تا سال‌های بعد تقریباً بدون تغییر باقی مانده است.
از حوالی ۲۰۱۶ به بعد، تغییرات کوچکی در سهم ایران مشاهده می‌شود، اما این رشد بسیار کم و در مقایسه با سایر کشورها قابل‌توجه نیست.
در کل بازه زمانی، ایران در میان کشورهای منطقه یکی از پایین‌ترین سهم‌ها را در ثبت پتنت‌های مرتبط با هوش مصنوعی دارد. این نشان‌دهنده ضعف در تحقیق و توسعه و یا کمبود حمایت‌های لازم در این زمینه است.
رژیم صهیونیستی
این کشور در کل بازه زمانی بیشترین سهم ثبت پتنت‌ها را دارد.
روند صعودی تا ۲۰۱۵: سهم آن تا سال ۲۰۱۵ به اوج (۱.۶ درصد) رسیده و سپس کاهش نسبی را تجربه کرده است.
عربستان سعودی
رشد چشمگیر از ۲۰۱۸: عربستان از سال ۲۰۱۸ روند صعودی قابل‌توجهی را آغاز کرده و اکنون جایگاه دوم را در منطقه دارد.
ترکیه
این کشور از سال ۲۰۲۰ روند رو به رشدی را تجربه کرده است و از رقبای خود از جمله ایران و امارات پیشی گرفته است.
ایران در مقایسه با کشورهای منطقه، به‌ویژه رژیم صهیونیستی و عربستان، بسیار عقب است. روند ثبت پتنت‌ها در ایران نشان‌دهنده نبود حمایت کافی از مخترعان و پژوهشگران این حوزه است. درحالی‌که عربستان و رژیم صهیونیستی و ترکیه با سرمایه‌گذاری متمرکز در حال پیشرفت در این زمینه هستند، ایران نیازمند اصلاح زیرساخت‌ها، سیاست‌های حمایتی و افزایش سرمایه‌گذاری در حوزه هوش مصنوعی و ثبت پتنت است.
همکاری‌های بین‌المللی در انتشارات علمی هوش مصنوعی
این نمودار نشان‌دهنده تعداد همکاری‌های علمی بین‌المللی ایران با ۱۰ کشوری است که بیشترین همکاری‌ها را در بازه زمانی ۲۰۱۰ تا ۲۰۲۳ داشته‌اند. محور اصلی تحلیل این است که چه کشورهایی بیشترین سهم را در تعاملات علمی با ایران داشته‌اند و این روابط چگونه در مقایسه با یکدیگر قرار گرفته‌اند.
رتبه‌بندی کشورها:
۱. ایالات متحده با ۲۰۵۰ همکاری علمی در صدر قرار دارد.
کانادا با ۱۳۸۵ همکاری علمی در جایگاه دوم است و نشان از ارتباط قوی علمی با این کشور دارد.
کشورهای استرالیا (۱۱۱۳) و چین (۱۱۰۹) نزدیک به هم بوده و روابط علمی قابل‌توجهی با ایران داشته‌اند.
سایر کشورها از جمله مالزی (۸۱۴)، انگلستان (۷۷۸)، و آلمان (۵۳۵) همکاری‌های کمتری داشته‌اند، اما همچنان در میان ۱۰ کشور اول هستند.
۲. ایران در مقایسه با سایر کشورها:
ایران با ایالات متحده بیشترین تعامل را داشته که شاید به دلیل حضور محققان ایرانی در این کشور باشد.
همکاری با کشورهای آسیایی مانند چین، مالزی و هند (۵۶۶ همکاری) نیز نشان‌دهنده تمایل به گسترش روابط در شرق آسیاست.
کشورهای اروپایی مانند انگلستان و آلمان در مقایسه با کشورهای آمریکایی و آسیایی همکاری کمتری داشته‌اند.
۳. توجه به تغییرات در طی زمان (۲۰۱۰ تا ۲۰۲۳):
داده‌ها بیانگر تجمع قابل‌توجه همکاری‌ها با کشورهای خاصی مانند ایالات متحده و کانادا است، اما از این نمودار مشخص نمی‌شود که آیا روند این همکاری‌ها رو به رشد بوده یا کاهش یافته است. تعاملات گسترده با چین نشان می‌دهد که ایران در بازه زمانی موردنظر، به سمت تقویت روابط با این کشور حرکت کرده است.
ایران با کشورهای متنوعی همکاری‌های علمی دارد و بالاترین تعاملات با ایالات متحده و کانادا نشان‌دهنده تأثیر حضور محققان ایرانی در این کشورهاست. همچنین تعاملات با کشورهای آسیایی مانند چین و مالزی نشان‌دهنده تلاش برای تقویت روابط منطقه‌ای است. این داده‌ها می‌توانند به سیاست‌گذاران کمک کنند تا روابط علمی خود را براساس استراتژی‌های بین‌المللی بهینه‌سازی کنند.
۵۸۵۸
