به گزارش خبرگزاری یولن، امروز بحران آب دیگر نه یک هشدار دور و نه پیش‌بینی کارشناسی، بلکه واقعیتی تلخ و ملموس است که زندگی میلیون‌ها ایرانی را تحت تأثیر قرار داده است. بحران کم‌آبی حالا به شکلی فراگیر در سراسر کشور گسترده شده و آثار آن را می‌توان در کوچک‌ترین جزئیات زندگی روزمره مردم مشاهده کرد؛ از کاهش فشار آب در خانه‌ها گرفته تا افت تولید محصولات کشاورزی، خشکی مراتع و مهاجرت اجباری روستاییان.
در جنوب کشور، جایی که زمانی رودخانه‌ها جریان داشتند و نخلستان‌ها سرسبز بودند، اکنون بسیاری از منابع آبی یا کاملاً خشک شده‌اند یا با کمترین دبی در حال احتضارند.
در مرکز ایران، وضعیت سدها نگران‌کننده است؛ گزارش‌ها نشان می‌دهد بسیاری از سدهای بزرگ کشور در حال حاضر کمترین میزان ورودی آب را در دهه‌های اخیر تجربه می‌کنند. قنات‌هایی که روزگاری منبع حیات روستاها بودند، یکی پس از دیگری از کار افتاده‌اند و زمین‌های کشاورزی بسیاری ترک برداشته و تبدیل به کانون گردوغبار شده‌اند.
در برخی مناطق، روستاها دیگر به هیچ منبع آبی پایدار دسترسی ندارند و تنها از طریق تانکرهای آبرسان سیار تأمین می‌شوند. این وضعیت نه‌تنها کرامت انسانی ساکنان این مناطق را زیر سؤال برده، بلکه ساختار اقتصادی و اجتماعی آن‌ها را نیز دچار اختلال کرده است. کشاورزان بسیاری زمین‌های خود را رها کرده‌اند و دامداران دیگر نمی‌توانند گله‌های خود را سیراب کنند. فشار ناشی از بحران آب، در بسیاری از استان‌ها، به بروز تنش‌های اجتماعی نیز دامن زده است.
از سوی دیگر، ادامه روند فعلی و بی‌توجهی به مدیریت علمی منابع آب، می‌تواند کشور را با بحرانی امنیتی روبه‌رو کند. کاهش بارندگی، تغییرات اقلیمی، برداشت بی‌رویه از منابع زیرزمینی و عدم بازنگری در الگوهای مصرف، همگی در شکل‌گیری این بحران نقش داشته‌اند. اکنون بیش از هر زمان دیگری، ضرورت یک برنامه جامع، هماهنگ و علمی برای نجات منابع آبی کشور احساس می‌شود؛ برنامه‌ای که نه بر اساس مصلحت‌های کوتاه‌مدت، بلکه با نگاه به آینده و بر مبنای توسعه پایدار تدوین شده باشد.
آب پایتخت در پایین ترین سطح ۱۰۰ سال اخیر
در همین رابطه، شرکت آبفای استان تهران به تازگی اعلام کرده است که ذخایر سدهای تأمین‌کننده آب پایتخت در پایین‌ترین سطح خود طی ۱۰۰ سال اخیر قرار دارند. این بحران عمیق ناشی از پنج سال خشکسالی مداوم و کاهش شدید بارندگی در سال آبی جاری است، شرایطی که در ۶۰ سال گذشته سابقه نداشته است. کاهش منابع آب سدها مستقیماً فشار بر شبکه آبرسانی را افزایش داده و منجر به افت محسوس فشار آب در بسیاری از مناطق شهری شده است.
شرکت آبفا با انتشار اطلاعیه‌ای به ساکنان مجتمع‌های مسکونی چندطبقه که فاقد مخزن و پمپ هستند، توصیه کرده است که برای مقابله با کاهش فشار آب، مخازن ذخیره را در طبقات پایین یا زیرزمین نصب و از پمپ‌های آب استفاده کنند. این اقدامات اضطراری، راهکاری موقت برای مدیریت بحران است، اما هشدار داده شده که ادامه روند مصرف بی‌رویه و عدم صرفه‌جویی می‌تواند منجر به بحرانی عمیق‌تر شود. عبور از این بحران نیازمند همکاری عمومی، مدیریت هوشمندانه مصرف و آمادگی برای شرایط سخت‌تر در آینده است.
عباسپور:۸۵ درصد از کل منابع آبی کشور در بخش کشاورزی مصرف می شود
مجید عباسپور، کارشناس منابع آب، در گفت‌وگو با یولن، بحران فعلی آب در ایران را نتیجه‌ای از مدیریت نادرست منابع و فقدان هماهنگی میان بخش‌های مختلف می‌داند.
به گفته او، بخش کشاورزی با مصرف حدود ۸۵ درصد از کل منابع آبی کشور، محور اصلی بحران است، اما سیاست‌گذاری‌ها عمدتاً بر صرفه‌جویی در بخش خانگی متمرکز شده‌اند که تنها ۸ درصد مصرف آب را شامل می‌شود.
عباسپور به مشکلات ساختاری کشاورزی نیز اشاره می‌کند؛ از جمله پراکندگی زمین‌های کشاورزی، الگوی کشت نادرست و فقدان برنامه‌ریزی منسجم در تولید محصولات کشاورزی. به‌عنوان نمونه، تولید بی‌رویه محصولاتی مانند پیاز و سیب‌زمینی در برخی سال‌ها موجب هدررفت منابع و انباشت بی‌مصرف این محصولات شده است. او معتقد است این مساله ناشی از نبود سیاست‌های کارآمد در مدیریت کشاورزی و بازار است.
عباسپور همچنین کاهش بارش‌ها و تغییرات اقلیمی را عامل تشدید بحران می‌داند، اما تأکید می‌کند که عامل اصلی، فقدان مدیریت هماهنگ و اجرای ناقص طرح‌های انتقال آب و بهره‌وری منابع است. او می‌گوید طرح‌های بزرگی از دهه ۶۰ برای انتقال آب و کنترل منابع مطرح شده، اما به دلایل کمبود بودجه و عدم پیگیری دقیق، اجرا نشده‌اند. او در پایان یادآور می‌شود که اگر برنامه‌های توسعه‌ای به درستی اجرا شوند و اصلاحات جدی در بخش کشاورزی انجام شود، می‌توان بخش بزرگی از بحران آب را کنترل کرد.
عیسی کلانتری: ما دیگر آب نداریم، تمام منابع را مصرف کرده ایم
عیسی کلانتری، رئیس سابق سازمان حفاظت محیط زیست و از چهره‌های شاخص محیط زیستی کشور، نیز در گفت‌وگو با یولن، وضعیت منابع آبی کشور را بحرانی‌تر از آنچه تصور می‌شود توصیف کرده است. وی تصریح کرد: «ما دیگر آب نداریم که توسعه کشاورزی را ادامه دهیم. واقعیت این است که تمام منابع آبی کشور را مصرف کرده‌ایم.»
کلانتری با اشاره به برداشت‌های بی‌رویه از سفره‌های زیرزمینی اضافه کرد: «هم‌اکنون بیش از ۱۰۰ میلیارد مترمکعب از آب‌های زیرزمینی کشور برداشت شده که قابل جبران نیست. منابع آبی کشور ورشکسته شده‌اند.» او به صراحت اعلام کرد که منابع آب مطمئن حتی برای تأمین نیازهای شرب کشور هم کافی نیستند و در نتیجه آینده‌ای نامطمئن و پرخطر پیش روی کشور است.
وی تاکید کرد که تغییرات اقلیمی نیز شرایط را بحرانی‌تر کرده است: «کاهش میانگین بارندگی‌ها و افزایش دما باعث شده ایران با پدیده کم‌آبی شدید و خشکسالی‌های مکرر روبرو باشد. ادامه سیاست‌های توسعه کشاورزی در مناطق خشک به معنای ادامه فاجعه است.»
کلانتری راهکار اصلی را در بازنگری سیاست‌های آبی کشور می‌داند و معتقد است باید برداشت از منابع زیرزمینی را به شدت کاهش داد و کشاورزی را به سمت بهره‌وری بالا هدایت کرد، نه افزایش سطح زیرکشت. وی اظهار داشت که هشدارهای سازمان محیط زیست در سال‌های گذشته بارها به دولت‌ها داده شده، اما متأسفانه سیاست‌گذاران هنوز به کشاورزی سنتی دل‌بسته‌اند و همین باعث تکرار فاجعه شده است.
او در پایان سخنان خود تاکید کرد که بدون اصلاح ساختار تصمیم‌گیری و اتخاذ تصمیمات قاطع و شجاعانه، بحران آب قابل کنترل نیست و برای مشاهده نتایج اصلاحات باید منتظر چند دهه آینده باشیم.
۲۲۳۲۲۴
