یولن- فاطمه غریبی: سیامک کاکایی، کارشناس مسائل عراق، در گفت‌وگو با یولن تحلیل می‌کند که انتخابات پارلمانی ۲۰۲۵ عراق با تغییرات قانونی جدید و رعایت اصل تناسبی، مرحله‌ای تازه در بازتقسیم قدرت میان جریان‌های شیعی، کرد و اهل سنت ایجاد کرده است و احتمال حضور نیروی‌های مستقل در پارلمان را افزایش می‌دهد.
انتخابات عراق قرار است سه‌شنبه ۲۰ آبان (۱۱ نوامبر) برگزار شود و تکلیف ۳۲۹ کرسی پارلمان عراق را مشخص کند.
به گفته کاکایی، اصلاحات قانونی که از سال ۲۰۲۳ در قانون انتخابات اعمال شد، فرصت رقابت برای احزاب کوچک و نامزدهای مستقل را فراهم می‌کند. کاکایی تأکید دارد که آرایش نهایی سیاسی عراق نه تنها تحت تأثیر جریان‌های سنتی شیعی و کرد است، بلکه نقش جریان نوظهور تحول‌خواه و میزان مشارکت یا تحریم جریان صدر، می‌تواند تعیین‌کننده جایگاه نخست‌وزیری و ترکیب پارلمان باشد.
در ادامه متن کامل گفت و گوی «یولن» را با سیامک کاکایی، تحلیل‌گر مسائل عراق، مطالعه می‌کنید.
*** در ابتدا اگر ممکن است، در مورد ویژگی‌های انتخابات پارلمانی ۲۰۲۵ عراق توضیح دهید.
انتخابات پارلمانی عراق رویدادی مهم در این کشور محسوب می‌شود که از سال ۲۰۰۳، پس از سرنگونی رژیم صدام، تاکنون در دوره‌های مختلف برگزار شده است. در طول این حدود ۲۲ سال، چندین مرحله انتخابات برگزار شده و به‌نظر می‌رسد انتخابات پیش‌ِرو ششمین دوره باشد. یکی از نکات بسیار مهم در تمامی این دوره‌ها، نقش جریان‌ها و ائتلاف‌های انتخاباتی در پیروزی و همچنین در شکل‌دهی به نتایج انتخابات بوده است. انتخابات ۲۰۲۵ عراق چند ویژگی قابل‌توجه دارد که برای تحلیل آرایش سیاسی پارلمان آینده این کشور باید به آن‌ها توجه کرد.
به‌طور کلی، نیروهای سیاسی شرکت‌کننده در انتخابات عراق را می‌توان در چهار دسته اصلی تقسیم‌بندی کرد: شیعیان که بیش از ۶۰ درصد جمعیت و کرسی‌های پارلمان را در اختیار دارند، کردها با حدود ۲۰ درصد، اهل سنت که کمی کمتر از ۲۰ درصد جمعیت را شامل می‌شوند و نامزدهای مستقل که به هیچ جریان یا ائتلاف انتخاباتی وابسته نیستند و به‌صورت فردی از شهر یا استان خود در انتخابات شرکت می‌کنند.
نخستین ویژگی انتخابات ۲۰۲۵، تغییر در تقسیم‌بندی حوزه‌های انتخاباتی است. در انتخابات گذشته، بیش از ۸۰ حوزه انتخاباتی وجود داشت، اما در این دوره، حوزه‌ها بر اساس تقسیمات استانی تنظیم شده‌اند و تعدادشان برابر با شمار استان‌های عراق است. این تغییر می‌تواند بر میزان مشارکت مردم و در نتیجه بر آرایش نیروهای سیاسی، به‌ویژه جریان‌های مستقل، تأثیر بگذارد. بسیاری از تحلیلگران معتقدند میزان مشارکت در این انتخابات ممکن است کاهش یابد. علت این امر، نارضایتی عمومی از وضعیت اقتصادی و معیشتی، فساد اداری و سیاسی و مشکلات اجتماعی و فرهنگی موجود در عراق است و به عقیده برخی، این نارضایتی‌ها احتمالاً بر میزان حضور مردم در پای صندوق‌های رأی اثرگذار خواهد بود.
دربارۀ ویژگی دوم باید بگویم که در انتخابات ۲۰۲۵ عراق، با توجه به اصلاح قانون انتخابات در سال ۲۰۲۳، اصل تناسبی در تقسیم کرسی‌ها رعایت شده است. به این معنا که کرسی‌های پارلمان بر اساس نسبت آرای کسب‌شده میان فهرست‌ها، ائتلاف‌ها و نامزدهای مستقل توزیع می‌شود. به‌عنوان نمونه، اگر فهرست «الف» ۲۰ درصد آرا را به‌دست آورد، به همان نسبت نیز ۲۰ درصد از کرسی‌ها را در پارلمان دریافت می‌کند. تفاوت این نظام تناسبی با انتخابات پیشین در آن است که در گذشته رأی‌دهندگان عمدتاً به فهرست‌های انتخاباتی رأی می‌دادند و اولویت با احزاب و ائتلاف‌ها بود، در حالی که در این دوره، نظام انتخاباتی به گونه‌ای طراحی شده که هم فهرست‌های انتخاباتی و هم نامزدهای مستقل بتوانند به‌تناسب آرای خود در پارلمان حضور داشته باشند. در حال حاضر حدود ۳7 ائتلاف انتخاباتی، 38 حزب و نزدیک به ۸۰ نامزد مستقل در رقابت‌ها حضور دارند. رعایت اصل تناسبی باعث می‌شود توازن بهتری میان فهرست‌های انتخاباتی و نامزدهای مستقل برقرار شود و تنها فهرست‌ها نباشند که تعیین‌کننده نهایی ترکیب پارلمان باشند. این مسئله از اهمیت بالایی در نتایج نهایی انتخابات برخوردار است.
ویژگی سوم انتخابات، ظهور جریان‌ها و گروه‌های جدید و افزایش تعداد نامزدهای مستقلی است که با شعارهای نو و متفاوت وارد عرصه شده‌اند. برخی از این شعارها حول محور نوسازی، اصلاحات و توسعه‌خواهی شکل گرفته است. این گروه‌ها بیشتر به دغدغه‌های واقعی مردم عراق در حوزه‌های اقتصادی، اجتماعی و حتی فرهنگی پرداخته‌اند. برای نمونه، نخست‌وزیر عراق، آقای محمد شیاع سودانی، با تشکیل حزبی جدید و ارائه شعارهای تازه در انتخابات حضور یافته است. همچنین، در میان برخی جریان‌های شیعی نیز گروه‌هایی با عنوان «بدیل» یا «جریان جایگزین» شکل گرفته‌اند که خود را به‌عنوان نیروهای تکنوکرات و جایگزینی برای وضع موجود معرفی می‌کنند. تمرکز این گروه‌ها بر مشارکت جوانان و استفاده گسترده از شبکه‌های اجتماعی و پلتفرم‌های دیجیتال نیز از ویژگی‌های شاخص انتخابات امسال است.
چهارمین ویژگی مهم انتخابات ۲۰۲۵ عراق، عدم مشارکت جناح مقتدی صدر در رقابت‌هاست. جریان صدر اعلام کرده که در این انتخابات حضور نخواهد داشت. این مسئله بسیار تعیین‌کننده است، زیرا اگر طرفداران مقتدی صدر انتخابات را تحریم کنند، سطح مشارکت به‌طور محسوسی کاهش خواهد یافت. کاهش مشارکت می‌تواند بر نتایج نهایی و ترکیب پارلمان اثر بگذارد؛ به‌ویژه در استان‌هایی مانند کرکوک، موصل و صلاح‌الدین که جمعیت‌های شیعه، سنی و کردی در کنار هم زندگی می‌کنند. در چنین مناطقی، افت مشارکت یک گروه می‌تواند مستقیماً به افزایش سهم گروه رقیب در کسب کرسی‌ها منجر شود.
در مجموع، این چهار ویژگی-تغییر در حوزه‌های انتخاباتی، اجرای اصل تناسبی، ظهور جریان‌های جدید و خروج جریان صدر-عوامل اصلی و تعیین‌کننده در سرنوشت انتخابات پارلمانی ۲۰۲۵ عراق به‌شمار می‌روند.
مشارکت گسترده‌تر جوانان به نفع جریان محمد شیاع سودانی تمام خواهد شد
*** با توجه به شکل‌گیری ائتلاف «سازندگی و توسعه»، نگرانی‌هایی درباره احتمال شکسته‌شدن اتحاد سنتی شیعیان در عراق مطرح شده است. از نظر شما این نگرانی تا چه اندازه به واقعیت نزدیک است؟ به عبارت دیگر، احتمال شکسته‌شدن اتحاد شیعیان چقدر است؟
سؤال بسیار خوبی است. در فضای انتخاباتی عراق، همان‌طور که اشاره شد، سه جریان اصلی وجود دارد: شیعیان، کردها، اهل سنت و در کنار آن‌ها یک جریان چهارم شامل افراد مستقل. این گروه‌ها هم‌زمان در رقابت با یکدیگر هستند، اما رقابت فقط میان جریان‌ها نیست؛ بلکه درون هر جریان نیز رقابت‌های قابل‌توجهی وجود دارد. برای مثال، در میان اهل سنت چهار گروه عمده با یکدیگر رقابت دارند، در میان کردها نیز چنین رقابتی برقرار است و حتی میان افراد مستقل هم رقابت درون‌گروهی دیده می‌شود. در نتیجه، ما با دو سطح رقابت مواجهیم: رقابت‌های درون‌جریانی و رقابت‌های کلان میان جریان‌های اصلی. پیش از انتخابات، رقابت‌ها در چارچوب جلب آرا شکل می‌گیرد، اما پس از انتخابات، جریان‌هایی که بیشترین کرسی‌ها را کسب کنند، برای تشکیل دولت وارد ائتلاف می‌شوند.
در این میان، بررسی وضعیت جریان شیعی اهمیت ویژه‌ای دارد. به‌طور کلی، جریان‌های شیعی را می‌توان به دو دسته اصلی تقسیم کرد که هرکدام زیرمجموعه‌هایی دارند. دسته نخست شامل گروه‌ها و ائتلاف‌های سنتی‌تر است. از جمله این گروه‌ها می‌توان به ائتلاف دولت قانون به رهبری نوری المالکی(از نخست‌وزیرهای سابق عراق)، جریان حکمت ملی، ائتلاف فتح، جریان عصائب اهل‌الحق و جبهه نصر اشاره کرد. این گروه‌ها در مجموع تحت عنوان «چارچوب هماهنگی شیعی» شناخته می‌شوند. آن‌ها با وجود رقابت داخلی، همگی در درون این چارچوب قرار دارند.
همچنین ائتلافی نوظهور با عنوان سازندگی و توسعه به رهبری محمد شیاع سودانی شکل گرفته است که خارج از چارچوب هماهنگی است. بسیاری معتقدند با توجه به شعارهای تازه (توسعه، اصلاحات و سازندگی) و تجربه چندساله آقای سودانی در مقام نخست‌وزیر، این ائتلاف می‌تواند یکی از شگفتی‌سازان انتخابات باشد. سودانی و همراهانش امیدوارند در این دوره کرسی‌های قابل‌توجهی به دست آورند و از هم‌اکنون نیز مذاکراتی غیررسمی با برخی جریان‌های اصلی برای مرحله پس از انتخابات انجام داده‌اند. هرچند هنوز زود است درباره نخست‌وزیری یا ترکیب دولت آینده سخن گفت، اما به‌نظر می‌رسد سودانی با این ائتلاف جدید، خود را برای تداوم حضور در قدرت آماده می‌کند و در طول این مدت اقبال نسبی هم نسبت به آن وجود داشته است.
در سوی دیگر، گروه‌های وابسته به چارچوب هماهنگی نیز از پایگاه اجتماعی و سیاسی قابل‌توجهی برخوردارند. هرکدام از این گروه‌ها-از جمله ائتلاف دولت قانون، جریان حکمت و ائتلاف فتح-در بدنه جامعه شیعی عراق ریشه دارند و از حمایت بخش‌هایی از نیروهای سنتی برخوردارند. با این حال، چند عامل می‌تواند بر میزان موفقیت و وزن سیاسی هر یک از این ائتلاف‌ها در میان شیعیان تأثیرگذار باشد:
- میزان مشارکت مردم، به‌ویژه جوانان. اگر مشارکت جوانان بالا باشد، احتمالاً به نفع ائتلاف سازندگی و توسعه تمام خواهد شد، زیرا این جریان توانسته از چهره‌های جدید، فعالان اقتصادی، بلاگرها و کاربران شبکه‌های اجتماعی در صفوف خود استفاده کند. برای نمونه، دختر ایاد علاوی که در انتخابات گذشته نیز نامزد بود، اکنون در جریان آقای سودانی فعالیت دارد.
- نقش جریان مقتدی صدر. اگر این جریان بر تصمیم خود برای تحریم انتخابات پافشاری کند، بخشی از آرای سنتی شیعیان ممکن است به سمت ائتلاف سازندگی و توسعه سوق پیدا کند.
- استخدام‌های گسترده در دستگاه‌های دولتی. منتقدان معتقدند افزایش استخدام‌های اخیر در دولت عراق با انگیزه انتخاباتی انجام شده و ممکن است به نفع جریان نزدیک به نخست‌وزیر فعلی، یعنی ائتلاف سازندگی و توسعه، تمام شود.
در مجموع، باید توجه داشت که چارچوب هماهنگی شامل احزاب و چهره‌هایی با پیشینه سیاسی و نفوذ اجتماعی گسترده است، در حالی که ائتلاف سازندگی و توسعه و برخی گروه‌های جدیدتر تلاش دارند با تکیه بر چهره‌های تکنوکرات، مستقل و شعارهای اصلاح‌گرایانه، بدیلی برای وضع موجود ارائه دهند. به‌عنوان نمونه، جریان «بدیل» از جمله گروه‌هایی است که خود را جایگزین جریان‌های سنتی می‌داند و با ارائه برنامه‌هایی در زمینه بهبود معیشت و گذار از وضعیت فعلی، می‌کوشد رأی اقشار ناراضی را به‌دست آورد. برخی از اعضای این جریان‌ها وزرای کنونی یا پیشین دولت عراق هستند که به‌صورت مستقل یا در قالب احزاب کوچک فعالیت می‌کنند.
در نهایت، پس از پایان انتخابات، احتمال می‌رود که گروه‌های شیعی-اعم از چارچوب هماهنگی، ائتلاف سازندگی و توسعه، و سایر احزاب-برای تشکیل دولت به سمت نوعی اجماع درون‌شیعی حرکت کنند؛ هرچند قضاوت قطعی درباره این موضوع در حال حاضر زود است.
*** آیا در حال حاضر می‌توان درباره نتایج احتمالی آن صحبت کرد؟ به نظر شما، احتمال اینکه آقای سودانی بار دیگر در مسند نخست‌وزیری قرار بگیرد چقدر است؟ آیا نمایندگان کرد و اهل سنت این فرصت را دارند که کرسی نخست‌وزیری را از شیعیان بگیرند یا خیر؟
می‌توان برخی شاخص‌ها و روندها را مورد بررسی قرار داد. نخست باید به ترکیب و آرایش کلی مجلس آینده اشاره کرد. به لحاظ تقسیم‌بندی قومی و مذهبی، تعداد کرسی‌های اهل‌سنت، کردها و شیعیان در چارچوبی نسبتاً مشخص تعریف شده است. برای نمونه، کردها در بهترین حالت می‌توانند حدود ۶۲ کرسی به دست آورند، زیرا کرسی‌ها بر اساس تقسیم‌بندی استانی توزیع می‌شوند و استان‌های عمدتاً کردنشین محدود به چند استان مشخص‌اند؛ البته ممکن است در استان‌هایی مانند نینوا، موصل، صلاح‌الدین یا حتی بغداد نیز برخی کرسی‌ها را کسب کنند، اما در مجموع این عدد تقریباً ثابت است.
بر همین اساس، کردها حدود ۲۰ درصد جمعیت عراق را تشکیل می‌دهند و اهل‌سنت نیز حدود ۲۰ درصد؛ در نتیجه، این دو گروه در مجموع حدود ۴۰ درصد از کرسی‌های پارلمان را به خود اختصاص خواهند داد. بنابراین حدود ۶۰ درصد کرسی‌ها متعلق به گروه‌ها، ائتلاف‌ها و نامزدهای مستقل شیعه خواهد بود. از این رو، اگرچه در قانون تصریح نشده، اما به‌طور عرفی و بر اساس قواعد نانوشته سیاسی عراق، مقام نخست‌وزیری به فراکسیون‌های شیعی تعلق می‌گیرد. سیستم سیاسی عراق نیز پارلمانی است؛ به این معنا که پارلمان پس از تشکیل، نخست‌وزیر را از میان فراکسیون‌ها انتخاب کرده و سپس رئیس‌جمهور و وزرا را تعیین و تأیید می‌کند.
در خصوص پیش‌بینی نتایج انتخابات، چند نکته حائز اهمیت است: نخست آنکه فضای عمومی سیاسی و اجتماعی عراق در حال حاضر با نارضایتی‌هایی نسبت به عملکرد دولت‌های پیشین روبه‌روست. اگرچه بسیاری معتقدند محمد شیاع السودانی طی سال‌های اخیر توانسته تا حدودی ثبات نسبی ایجاد کند، اما همچنان نارضایتی از وضعیت اقتصادی، سطح رفاه عمومی، فساد اداری و ناکارآمدی خدمات عمومی در جامعه به چشم می‌خورد. اعتراضات سال ۲۰۱۹ نشانه‌ای از همین نارضایتی است و این احساس نارضایتی می‌تواند بر میزان مشارکت مردم در انتخابات تأثیر بگذارد.
اگر رأی‌دهندگان به این جمع‌بندی برسند که رأی آن‌ها تأثیری در فرآیند سیاسی ندارد، مشارکت کاهش خواهد یافت. علاوه بر این، اگر جریان مقتدی صدر تصمیم بگیرد انتخابات را تحریم کند، این موضوع نیز می‌تواند میزان مشارکت را به‌طور قابل‌توجهی کاهش دهد. بنابراین، فشارهای اقتصادی و فضای نارضایتی عمومی از مهم‌ترین عوامل مؤثر بر میزان مشارکت خواهند بود.
نکته بعدی آن است که باید دید آیا جریان‌های میانه‌رو می‌توانند در این انتخابات دست بالا را پیدا کنند یا خیر؛ یعنی جریان‌هایی که طرفدار بازسازی، اصلاحات و بهبود وضعیت اقتصادی و معیشتی و ارتقای خدمات عمومی هستند. اگر این جریان‌ها بتوانند رأی قشر قابل‌توجهی از مردم را به خود جلب کنند، ممکن است آرایش سیاسی در میان هر سه طیف شیعی، کردی و اهل‌سنت تا حدودی دچار تغییر شود.
البته دیدگاهی نیز وجود دارد که معتقد است انتخابات عراق تغییرات بنیادین ایجاد نخواهد کرد و صرفاً به بازتقسیم قدرت میان جریان‌ها و ائتلاف‌های موجود منجر می‌شود؛ به این معنا که همان جریان‌هایی که در مجلس کنونی و مجالس پیشین حضور داشته‌اند، در قالبی جدید دوباره قدرت را تقسیم می‌کنند. با این حال، احتمال دیگری نیز وجود دارد، آن هم این است که نسبت به جریان‌های تحول‌خواه و نوظهور که پیش‌تر در انتخابات حضور نداشتند و این بار با شعارها و برنامه‌های جدید وارد میدان شده‌اند، مورد اقبال قرار بگیرند. حتی در میان کردها نیز گروه‌هایی مانند «مواضع ملی» تلاش می‌کنند فضای سیاسی سنتی را بشکنند. این موضوع می‌تواند باعث شود که این گروه‌های تحول‌خواه بتوانند بخشی از آرای مردم را به خود جلب کرده و فضایی تازه در سیاست عراق ایجاد کنند.
نکته آخر نیز آن است که نتیجه انتخابات می‌تواند بر تحول مدل حکمرانی عراق، از جمله ساختار بودجه و سایر سازوکارهای دولتی تأثیرگذار باشد یا خیر. اگر نتایج انتخابات موجب امیدواری رأی‌دهندگان و ایجاد مطالبه برای تغییرات بنیادین شود، این امر می‌تواند مشارکت سیاسی را افزایش دهد و جریان‌های تحول‌خواه را تقویت کند. به این ترتیب، در آرایش نیروهای سیاسی حتی میان نیروهای اهل‌سنت و کردها نیز ممکن است تحرکی نسبی ایجاد شود و جرقه‌ای برای تغییرات آینده به وجود آید.
*** نظر شما در خصوص نقش و آرایش نیروهای اهل سنت و کرد در این انتخابات چیست؟
اگر بخواهیم به جریان کردها در انتخابات ۲۰۲۵ بپردازیم، باید گفت که اسکلت سنتی و پیشین حفظ شده است. همچنان دو حزب اصلی، یعنی حزب دموکرات کردستان عراق و اتحادیه میهنی کردستان عراق، حضور دارند و پایگاه‌های سنتی خود در اربیل و سلیمانیه را حفظ کرده‌اند. جریان حزب نسل نو و حزب تغییر(که در اصطلاح به آن گوران نیز گفته می‌شود) نیز حضور دارند، اما در دوره‌های گذشته نتایج محدودی کسب کرده و بیشتر در حاشیه قرار داشته‌اند.
در این دوره، یک حزب جدید از دل جریان تغییر به نام هه لوست یا مواضع شکل گرفته است که با تفکری تازه تلاش می‌کند آرای قابل توجهی کسب کند. اما به طور سنتی، بیشترین کرسی‌ها بین حزب دموکرات کردستان عراق و اتحادیه میهنی تقسیم می‌شود. در مناطق مورد اختلاف مانند کرکوک و صلاح‌الدین، ترکیب جمعیتی شامل عرب‌ها، ترکمن‌ها، کردها، شیعه و سنی است و این موضوع می‌تواند بر تعداد کرسی‌های کسب‌شده تأثیر بگذارد.
در جریان اهل‌سنت، این بار آقای محمد الحلبوسی، رئیس پیشین مجلس عراق، تبلیغات گسترده‌ای انجام داده و برای ریاست مجدد مجلس نامزد شده است. او با حضور فعال در جریان تقدم و تبلیغات، سعی دارد جایگاه پیشین خود را بازپس گیرد. علاوه بر این، چند جریان قدیمی دیگر مانند فهرست «القرار» خمیس خنجر و فهرست «عزم» آقای سامرایی نیز با پیشینه فعالیت در چند استان اهل‌سنت‌نشین، فعال هستند. در برخی استان‌های سنی‌نشین مانند نینوا، فهرست‌های کوچکتر و مستقل نیز وارد رقابت شده‌اند و بر چهره‌های شناخته‌شده تمرکز کرده‌اند تا آراء و کرسی‌های قابل توجهی کسب کنند.
در مجموع، دو طیف کرد و اهل‌سنت حدود ۴۰ درصد کرسی‌های پارلمان را به دست خواهند آورد. به طور نانوشته، در دوره‌های گذشته ریاست جمهوری عمدتاً در اختیار کردها بوده و تنها در یک دوره به اهل‌سنت (غازی مشعل عجیل الیاور) رسیده است.
در ارتباط با کلیت انتخابات عراق باید به این نکته نیز اشاره کنم که مطابق قانون اساسی، ۲۵ درصد کرسی‌های پارلمان باید به زنان اختصاص یابد و این سهم حتماً رعایت می‌شود.
آمریکا در انتخابات بر احزاب شیعی تمرکز دارد
*** از نظر شما اصل تناسبی‌بودن انتخابات، باعث دموکراتیک‌ترشدن انتخابات عراق شده است؟
اصل تناسبی که در سال ۲۰۲۳ و با اصلاح قانون انتخابات به آن توجه شده، به این معناست که کرسی‌ها بر اساس نسبت آرای به دست آمده میان افراد، گروه‌ها و ائتلاف‌ها تقسیم می‌شود. پیش‌تر، ائتلاف‌های بزرگ تشکیل می‌شدند و رأی‌دهندگان به فهرست کلی ائتلاف رأی می‌دادند، بدون اینکه بتوانند به افراد مشخص رأی بدهند. به این ترتیب، فهرست‌ها از بالا تا پایین مشخص می‌کردند چه کسانی وارد پارلمان شوند.
با اجرای اصل تناسبی، حضور نامزدهای مستقل و احزاب کوچک افزایش یافته و این گروه‌ها می‌توانند کرسی‌های متناسب با رأی خود را به دست آورند. هرچند برخی معتقدند که در نهایت این تناسب ممکن است به نفع ائتلاف‌های بزرگ تمام شود، اما تلاش شده تا عدالت اجتماعی و سیاسی در انتخابات رعایت شود.
برای مقایسه، در برخی کشورها مانند ترکیه، حزبی که کمتر از ۱۰ درصد آراء را کسب کند، امکان ورود به پارلمان ندارد و رأی آن میان دیگران تقسیم می‌شود. عراق چنین کاری نمی‌کند و کرسی‌ها بر اساس مجموع آراء به صورت تناسبی میان گروه‌ها و احزاب توزیع می‌شود که به آن اصل تناسبی گفته می‌شود و کرسی‌های سرگردان به این ترتیب به پارلمان منتقل می‌شوند.
*** به نظر شما نقش آمریکا در انتخابات ۲۰۲۵ عراق چگونه خواهد بود؟
در رابطه با نقش آمریکا در انتخابات عراق، باید توجه داشت که همچنان ایالات متحده در عراق حضور نظامی دارد و بزرگ‌ترین سفارت خود در منطقه را نیز در این کشور مستقر کرده است، بنابراین انتخابات عراق برای آمریکا اهمیت ویژه‌ای دارد. اندیشکده‌های آمریکایی این دیدگاه را مطرح می‌کنند که نتایج انتخابات معمولاً منجر به بازتقسیم قدرت بین جریان‌ها و گروه‌های موجود خواهد شد، اما نکته مهم برای آمریکا این است که جریان‌هایی بیشترین آرای ممکن را کسب کنند که در تقابل با منافع این کشور نباشند. آمریکا نسبت به قدرت گرفتن جریان‌های شیعی نزدیک به مقاومت که مخالف اصلی حضور آمریکا در عراق هستند، بسیار حساس است.
این مسئله بیشتر به جریان‌های شیعی مرتبط می‌شود، به‌ویژه گروه‌هایی که در چارچوب هماهنگی فعالیت دارند و موضع ضد حضور نظامی آمریکا دارند. برخی از همین گروه‌ها، از جمله جریان‌های نزدیک به حشد الشعبی، مورد توجه ویژه آمریکا هستند و این کشور مایل نیست که قدرت زیادی به دست آن‌ها برسد. جریان مقتدی یکی دیگر از گروه‌هایی است که موضع انتقادی نسبت به حضور آمریکا دارد.
بنابراین از منظر آمریکا، هدف کلی این است که وضعیت عراق به گونه‌ای پیش برود که منافع اقتصادی، استراتژیک و نظامی این کشور در منطقه حفظ شود، هرچند در دو دهه گذشته همواره سطحی از اصطکاک بین برخی گروه‌های سیاسی، به‌ویژه شیعیان، با آمریکا وجود داشته است. در مقابل، در حوزه کردها و اهل سنت چنین سیاست تقابلی مشهود نیست و تمرکز بیشتر آمریکا بر جریان‌های شیعی است. این ملاحظات، چارچوب تحلیل نقش آمریکا در انتخابات عراق را شکل می‌دهد.
نوع تحریم انتخابات توسط جریان صدر بر نتیجه انتخابات تاثیر خواهد گذاشت
*** برخی تحلیلگران معتقد هستند که تحریم انتخابات توسط جریان صدر صوری است و آن‌ها به صورت پنهانی به سودانی رأی می‌دهند. شما این گزاره را تصدیق می‌کنید؟
آقای صدر در چند مرحله از عرصه سیاسی خارج شده‌اند، در انتخابات گذشته نیز حضور قابل توجهی داشتند اما این بار نیز بحث تحریم مطرح شده است. اگر این تحریم به معنای عدم مشارکت طرفداران جناح صدر در انتخابات باشد، قطعاً بر نتیجه آرای جریان‌های شیعی تأثیرگذار خواهد بود. البته این تأثیر بیشتر محدود به حوزه شیعیان است و برای مثال در بغداد بر گروه‌های سنی و کرد که نامزدهایی در انتخابات دارند، تأثیر مستقیم ندارد.
اگر طرفداران صدر به شکل غیراعلامی به فهرست سودانی رأی بدهند، احتمال دارد که بیشترین کرسی‌ها، به ویژه در بغداد، به این فهرست تعلق گیرد.طرفداران صدر همواره منتقد وضع موجود بوده‌اند و معتقدند دولت‌ها نتوانسته‌اند فضای کلی را به سمت بهبود هدایت کنند، بنابراین نارضایتی در بین آن‌ها وجود دارد. اما اگر تحریم تنها کلامی باشد، یعنی آن‌ها فهرست انتخاباتی ارائه ندهند اما به صورت غیررسمی مشارکت کنند، تأثیر آن بر نتایج متفاوت خواهد بود. در این حالت، آرای آن‌ها بین جریان‌های شیعی تقسیم می‌شود و به سمت یک گروه خاص متمرکز نخواهد شد. با این حال، در لایه پنهان، اگر نیت طرفداران صدر حمایت از یک جریان یا ائتلاف خاص باشد، چه در چارچوب هماهنگی و چه در ارتباط با ائتلاف بازسازی و توسعه، این می‌تواند تأثیر قابل توجهی بر نتایج انتخابات داشته باشد. به‌ویژه اگر طرفداران صدر به شکل غیراعلامی به فهرست سودانی رأی بدهند، احتمال دارد که بیشترین کرسی‌ها، به ویژه در بغداد، به این فهرست تعلق گیرد.
*** برخی پیش‌بینی می‌کنند که احتمالاً استقبال از این انتخابات نسبت به دوره‌های پیشین کمتر باشد. نظر شما در مورد میزان مشارکت شهروندان عراقی در این انتخابات چیست؟
در انتخابات قبلی، یعنی سال ۲۰۲۱، مشارکت شهروندان پایین بود و حدود ۴۰ درصد ثبت شد. آن زمان نیز انتقادات زیادی نسبت به عملکرد دولت و کیفیت خدمات عمومی وجود داشت. در این دوره، با توجه به عملکرد نسبی دولت آقای سودانی در سه تا چهار سال گذشته و تلاش او برای تثبیت اوضاع، ممکن است مشارکت نسبت به دوره قبل افزایش پیدا کند.
علاوه بر این، اگر طرفداران جریان صدر، حتی بدون ارائه فهرست انتخاباتی، در انتخابات مشارکت کنند، این موضوع می‌تواند تأثیر مثبت بر میزان مشارکت داشته باشد. در این صورت، مشارکت نسبت به دوره گذشته قدری بالاتر خواهد بود. اما اگر جریان صدر تصمیم به تحریم انتخابات بگیرد و نارضایتی عمومی نیز ادامه داشته باشد، احتمالاً مشارکت همچنان در سطح دوره قبلی باقی خواهد ماند.
۳۱۲
