بمبی که دانشمندان خودشان از ساخت آن وحشت کردند!

به گزارش خبرگزاری یولن، در تاریخ رقابت‌های تسلیحاتی، معدود سلاح‌هایی وجود دارند که توانسته‌اند به نمادی از قدرت، ترس و هشدار جهانی تبدیل شوند. یکی از این سلاح‌ها «بمب تزار» است؛ بزرگ‌ترین و مرگبارترین بمب هسته‌ای که تاکنون در کره زمین منفجر شده است.

این بمب در سال ۱۹۶۱ توسط اتحاد جماهیر شوروی طراحی و آزمایش شد و همچنان رکورد قدرتمندترین انفجار ساخت بشر را در اختیار دارد.

۵۰ مگاتن قدرت ویرانگر

بمب تزار (Tsar Bomba) که روس‌ها آن را «ایوان بزرگ» نیز می‌نامند، از نوع بمب‌های هیدروژنی است و قدرت انفجاری آن به ۵۰ مگاتن تی‌ان‌تی می‌رسد؛ یعنی بیش از سه‌هزار برابر قوی‌تر از بمبی که آمریکا در هیروشیما استفاده کرد.

آزمایش این بمب در تاریخ ۳۰ اکتبر ۱۹۶۱ بر فراز مجمع‌الجزایر «نوایا زِملیا» در شمال روسیه انجام شد. موج انفجار آن حتی تا فاصله‌ی ۱۰۰۰ کیلومتری احساس شد و ابر قارچی حاصل از آن به ارتفاعی حدود ۶۰ کیلومتر رسید؛ ارتفاعی که برخی هواپیماهای مسافربری امروزی هم به آن نمی‌رسند.

نکته جالب اینجاست که بمب تزار در ابتدا با قدرت ۱۰۰ مگاتن طراحی شده بود اما برای کاهش میزان آلودگی رادیواکتیو، نیمی از هسته‌ی اورانیومی آن با سرب جایگزین شد.

تنها یک نمونه؛ و هیچ‌گاه در زرادخانه قرار نگرفت

بمب تزار تنها یک بار ساخته و آزمایش شد و هیچ‌گاه وارد تولید انبوه نشد. از آن‌جایی که قابلیت حمل آن دشوار بود و استفاده از آن خطرات زیست‌محیطی گسترده‌ای داشت، اتحاد جماهیر شوروی ترجیح داد به سلاح‌های کوچکتر، دقیق‌تر و عملیاتی‌تر روی بیاورد.

با این حال، ساخت و آزمایش این بمب پیامدهای ژئوپلتیکی عمیقی داشت و تنش‌های جنگ سرد را به نقطه جوش جدیدی رساند.

دانشی برای ساخت خورشید مصنوعی

بمب تزار بر پایه فناوری همجوشی هسته‌ای چندمرحله‌ای ساخته شده بود؛ همان واکنشی که در خورشید رخ می‌دهد. در این فناوری، ایزوتوپ‌های سبک مانند دوتریوم و تریتیوم در فشار و دمای بالا با هم ترکیب می‌شوند و انرژی عظیمی آزاد می‌کنند.

ساخت این بمب نیازمند ترکیب پیچیده‌ای از فیزیک هسته‌ای، مهندسی پیشرفته، طراحی انفجارهای زنجیره‌ای و همچنین استفاده از مواد خاص بود. وزن آن حدود ۲۷ تُن بود و تنها هواپیمای بمب‌افکن Tu-۹۵V با تغییرات ویژه می‌توانست آن را حمل کند.

برای کاهش احتمال نابودی هواپیما، بمب به یک چتر نجات غول‌پیکر مجهز شد تا سرعت سقوطش کم شود و خلبان فرصت فرار داشته باشد.

واکنش جهانی و پیامدهای دیپلماتیک

آزمایش این بمب موجی از ترس را در سراسر جهان برانگیخت. ایالات متحده آن را «نمایشی غیرمسئولانه» خواند و بسیاری از دولت‌ها و دانشمندان هشدار دادند که چنین سلاح‌هایی می‌توانند زمین را به آستانه فاجعه زیست‌محیطی ببرند.

نتیجه‌ی این نگرانی‌ها، امضای معاهده ممنوعیت جزئی آزمایش‌های هسته‌ای در سال ۱۹۶۳ بود؛ توافقی بین آمریکا، شوروی و بریتانیا که آزمایش بمب‌های هسته‌ای در جو، فضا و زیر آب را ممنوع کرد.

هرچند بمب تزار تنها یک بار ساخته شد، اما همچنان به‌عنوان نماد نهایت توانایی تخریبی بشر در تاریخ باقی مانده است. این بمب نه فقط سندی از قدرت نظامی اتحاد جماهیر شوروی، بلکه یادآور این حقیقت است که فناوری بدون اخلاق، می‌تواند ابزار نابودی تمدن‌ها باشد.

در دنیایی که امروز با هوش مصنوعی، مهندسی ژنتیک و انرژی‌های نوین روبه‌روست، بمب تزار همچون آینه‌ای پیش‌روی ماست: آیا توان کنترل دستاوردهای علمی خود را داریم؟

۲۲۷۲۲۷