بن‌سلمان پول کم آورد/ تکلیف نئوم و دیگر پروژه‌های مجلل عربستان چه می‌شود؟
بن‌سلمان پول کم آورد/ تکلیف نئوم و دیگر پروژه‌های مجلل عربستان چه می‌شود؟
تینا مزدکی: شاهزاده سعودی که برای کاهش وابستگی اقتصاد کشورش به نفت «چشم‌انداز ۲۰۳۰» را طراحی کرده بود؛ اکنون طرح‌های خود را برای پروژه گسترده «نئوم» که محور چشم‌انداز ۲۰۳۰ است، کاهش داده است. عربستان سعودی علاوه بر نئوم، در حال توسعه ۱۳ طرح ساخت‌وساز بزرگ دیگر با ارزش هزاران میلیاردها دلار است که به آن‌ها «پروژه‌های گیگا» می‌گوید. این پروژه‌ها شامل شهری تفریحی در حومه ریاض، پایتخت عربستان، استراحتگاه‌های جزیره‌ای مجلل متعدد در دریای سرخ و مجموعه‌ای از دیگر مقاصد گردشگری و فرهنگی است.
اما قیمت‌های پایین نفت بر درآمدهای دولت عربستان تأثیر گذاشته و ریاض را مجبور به ارزیابی مجدد این پروژه‌ها و بررسی استراتژی‌های تأمین مالی جدید کرده است. یکی از مشاوران دولت عربستان که نخواست نامش فاش شود، می‌گوید که پروژه‌ها در حال بررسی هستند و انتظار می‌رود به‌زودی برایشان تصمیمی گرفته شود. او می‌گوید: «این تصمیم بر اساس عوامل متعددی خواهد بود. اما شکی نیست که کالیبراسیون مجددی وجود خواهد داشت. برخی از پروژه‌ها طبق برنامه پیش می‌روند، اما برخی ممکن است به تعویق بیفتند یا کاهش پیدا کنند.»
پروژه نئوم که سال ۲۰۱۷ معرفی شد، طرحی ۵۰۰ میلیارد دلاری برای ساخت ۱۰ شهر آینده‌نگر در منطقه‌ای بیابانی شمال‌غرب عربستان است. بلندپروازترین آن‌ها که تیتر همه مجلات و روزنامه‌ها را از آن خود کرد «The Line» است، شهری خطی متشکل از دو دیوار آسمان‌خراش موازی به‌هم‌پیوسته که ۵۰۰ متر ارتفاع و فقط ۲۰۰ متر عرض خواهند داشت. طرح اولیه این بود که پروژه لاین تا ۱۷۰ کیلومتر گسترش یابد و به خانه ۹ میلیون نفر تبدیل شود.
اما به گفته افرادی که با جزئیات آشنایند و همان‌طور که قبلاً در مطبوعات فاش شد، توسعه‌دهندگان پروژه اکنون به‌عنوان بخشی از اولین ماژول، تنها ۲٫۴ کیلومتر از آن تا سال ۲۰۳۰ تکمیل خواهد شد. زمانی که The Line برای اولین بار معرفی شد، به‌عنوان شهری خطی و بدون کربن معرفی شد که زندگی شهری را با امکاناتی مانند پارک‌ها، آبشارها، تاکسی‌های پرنده و خدمتکاران روبات بازتعریف می‌کند. همچنین گفته شد که شهر هیچ جاده یا ماشینی نخواهد داشت و از اجتماعات به‌هم‌پیوسته و پیاده تشکیل‌شده است. چشمگیرتر از همه شاید قطار سریع‌السیری بود که حداکثر مدت‌زمان سفر را بین هر نقطه در محدوده شهر به ۲۰ دقیقه محدود می‌کرد. پروژه لاین همچنین شامل شهر صنعتی شناوری به شکل هشت‌ضلعی و یک پیست اسکی کوهستانی است که میزبان بازی‌های زمستانی آسیایی در سال ۲۰۲۹ خواهد بود.
اینکه چه تعداد از این ویژگی‌ها بخشی از فاز اول پروژه خواهند بود، مشخص نیست. علی شهابی، بانکدار سابق که اکنون عضو هیئت مشاوران نئوم است، می‌گوید که اهداف تعیین‌شده برای پروژه‌های تحت چشم‌انداز ۲۰۳۰ عمداً بیش‌ازحد بلندپروازانه طراحی‌شده‌اند.
کاهش وسعت نئوم و چالش‌های تأمین مالی را که دولت عربستان با آن مواجه است، در کانون توجه جهانیان قرار گرفته است. نئوم توسط دولت سعودی از طریق نهاد دارایی مستقل خود و صندوق سرمایه‌گذاری عمومی (PIF) تأمین می‌شود. هزینه رسمی ساخت نئوم، ۵۰۰ میلیارد دلار و ۵۰ درصد بیشتر از کل بودجه سالانه کشور است؛ اما تحلیلگران تخمین می‌زنند که درنهایت بیش از ۲ هزار میلیارد دلار برای اجرای کامل پروژه هزینه خواهد کرد.
بودجه دولت عربستان سعودی از اواخر سال ۲۰۲۲، زمانی که بزرگ‌ترین صادرکننده نفت جهان برای تثبیت قیمت‌جهانی شروع به کاهش تولید کرد، با کسری مواجه بوده است. دولت برای سال جاری کسری ۲۱ میلیارد دلاری را پیش‌بینی کرده است درحالی‌که تا سپتامبر فقط ۱۵ میلیارد دلار ذخیره نقدی داشت. تیم کالن، رئیس سابق صندوق بین‌المللی پول در عربستان سعودی که هم‌اکنون در مؤسسه کشورهای عربی خلیج‌فارس است، می‌گوید که افزایش سرمایه برای نئوم و سایر پروژه‌های بزرگ یک چالش کلیدی در آینده است.
عربستان به فکر راه‌های دیگر برای بدست‌آوردن سرمایه
اوایل این ماه، حدود ۱۱٫۲ میلیارد دلار از سهام شرکت ملی نفت عربستان سعودی، آرامکو فروخته شد. انتظار می‌رود که بیشتر این درآمدها به PIF تعلق گیرد که در زمان عرضه عمومی شرکت در سال ۲۰۱۹ نیز بزرگ‌ترین ذی‌نفع آن بود. این فروش در بحبوحه نوسانات قیمت نفت انجام می‌شود. در ژوئیه سال گذشته، برای تثبیت قیمت‌ها، گروه کشورهای تولیدکننده نفت اوپک پلاس به رهبری عربستان سعودی تولید خود را محدود کردند.
ریاض داوطلبانه عرضه خود را یک‌میلیون بشکه در روز کاهش داد. بااین‌حال، در ماه جاری، اوپک پلاس تصمیم خود را تغییر داد تا به‌تدریج افزایش تولید را از اکتبر آغاز کند. به گفته صندوق بین‌المللی پول، قیمت هر بشکه نفت باید ۹۶٫۲۰ دلار باشد تا عربستان بتواند بودجه خود را متعادل کند. برنت، یکی از معیارهای اصلی نفت خام، حدود ۸۰ دلار در هر بشکه بوده است.
این کشور همچنین به فروش اوراق قرضه دولتی برای حفظ جریان‌های مالی برای PIF متکی است. چالش دیگر این است که سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی بسیار کمتر از اهداف تعیین‌شده باقی‌مانده است، که بر تلاش ریاض برای جذب سرمایه از شرکت‌های خصوصی و سرمایه‌گذاران بین‌المللی تأکید دارد. کالن می‌گوید: «متقاعد کردن سرمایه‌گذاران برای ورود به پروژه‌هایی که ازنظر آن‌ها بیش‌ازحد جاه‌طلبانه‌اند، بسیار دشوار خواهد بود. چراکه معلوم نیست درنهایت چه خواهد شد.»
عربستان همچنین به‌عنوان بخشی از استراتژی تنوع اقتصادی برای بخش‌های گردشگری، معدن، سرگرمی و ورزش سرمایه‌گذاری می‌کند. در سال‌های اخیر، عربستان سعودی حق میزبانی چندین رویداد مهم بین‌المللی مانند جام ملت‌های آسیا در سال ۲۰۲۷، بازی‌های زمستانی آسیایی در سال ۲۰۲۹ و نمایشگاه جهانی ۲۰۳۰ را به دست آورده است. همچنین به‌عنوان تنها پیشنهاددهنده فیفا در سال ۲۰۳۴ ظاهرشده است. این پروژه‌ها در سال‌های آینده نیاز به سرمایه‌گذاری هنگفت دارند. شهابی بر این باور است که دولت با نزدیک‌تر شدن به موعد این رویدادهای بین‌المللی باید پروژه‌هایی را که در آن ضرب‌الاجل‌های مشخصی برای رسیدن به آن‌ها دارد، در اولویت قرار دهد.
در ماه آوریل، در نشست ویژه مجمع جهانی اقتصاد که در ریاض برگزار شد، محمد الجدان، وزیر دارایی این کشور گفت که دولت برنامه چشم‌انداز ۲۰۳۰ خود را در صورت نیاز برای متحول کردن اقتصاد تنظیم خواهد کرد. او گفت: «ما تغییر مسیر می‌دهیم، برخی از پروژه‌ها را تمدید می‌کنیم، برخی پروژه‌ها را کاهش می‌دهیم و برخی پروژه‌ها را تسریع می‌کنیم.»
منبع: BBC
۵۴۳۲۳
مجله خبری یولن
