جواد مرشدی یولن: با گذشت بیش از یک هفته از حمله آمریکا به تاسیسات هسته ای ایران حالا دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا، با خیال باطل اینکه توانسته ضربه مهلکی به برنامه هسته ای جمهوری اسلامی بزند نه تنها به تناقض گویی های خود ادامه می دهد بلکه تلاش دارد لحن خود را در مورد ایران تعدیل کند.
یک روز از مذاکره می گوید و روز دیگر از حمله مجدد در صورت ادامه فعالیت هسته‌ای جمهوری اسلامی سخن می‌راند.
ظاهرا برای رئیس جمهور آمریکا سرعت دستیابی به دستاورد مهم‌تر از کیفیت آن است.
با این حال، پویایی میدان از تهدیدهای منطقه‌ای تا فشار مخالفان داخلی ایالات متحده می‌تواند هر لحظه تعادل شکننده را برهم زند.
خبرگزاری یولن در گفتگو با سهراب سعدالدین، پژوهشگر مسائل اروپا، به بررسی چالش های تشدید تنش بین ایران و آمریکا پرداخته است.
*** هفته گذشته آمریکا به تأسیسات هسته‌ای ایران حمله کرد. آیا چنین حملاتی تکرار شود؟
به نظر می‌رسد دونالد ترامپ تمایلی به تشدید جنگ ندارد. نخست، پایگاه رأی او از پیامدهای سیاسی و اقتصادیِ ورود به درگیری گسترده بیمناک است؛ حتی چهره‌های نزدیک به جریان «بازگشت عظمت آمریکا MAGA» مانند استیو بنن، اقدام اخیر را نقد کرده‌اند. دوم، افکارسنجی‌ها نشان می‌دهد حدود ۶۰ درصد آمریکایی‌ها با گسترش جنگ مخالف‌اند و افزایش ناخشنودی می‌تواند بر محبوبیت ترامپ در نظرسنجی‌ها تأثیر بگذارد و حتی در انتخابات بعدی بر رای جمهوری‌خواهان در کنگره موثر باشد.
*** آیا می‌توان این حمله را نتیجه فشار لابی صهیونیسم در کنگره دانست؟
از منظر ترامپ، حمله ابزاری برای نمایش «تمام شدن کارِ برنامه هسته‌ای ایران» بود؛ موضوعی که او آرزو داشت به نام خود ثبت کند؛ کاری که به زعم او نه برجام، نه اسرائیل و نه اروپا موفق به انجامش نشدند. در این چارچوب، لابی صهیونیسم بی‌تردید در فضای سیاسی واشنگتن اثرگذار است، اما ارزیابی نهایی بیش از هر چیز به محاسبات داخلی ترامپ و تلاش او برای کسب دستاورد فوری برمی‌گردد.
*** تشدید تنش چه منفعتی برای ترامپ خواهد داشت؟
در مقطع کنونی هیچ سود راهبردی روشنی برای ترامپ متصور نیست. او پس از حمله، در توییتی نوشت «عملیات موفق بود؛ اکنون زمان صلح است» تا القا کند مأموریتش به پایان رسیده است. مخالفت افکار عمومی، فشارهای اقتصادی داخل آمریکا و نگرانی‌های مشروعیت بین‌المللی، تشدید درگیری را برای ترامپ پرهزینه می‌کند.
*** در صورت وقوع جنگ میان ایران و آمریکا یمنی‌ها تهدید کرده‌اند دریای سرخ را برای آمریکایی‌ها به باتلاق تبدیل می‌کنند. دامنه چنین جنگی تا کجا می‌تواند گسترش یابد؟
بی‌تردید ایران پاسخ خواهد داد؛ نحوه و سطح آن تصمیم حاکمیتی است. با این حال، گسترش دامنه درگیری برای ترامپ ساده نیست؛ مخالفان داخلی و نگرانی متحدان اروپایی دست او را بسته‌اند. بهترین سناریو از دید ترامپ، تثبیت روایت «پایان برنامه هسته‌ای ایران» و پرهیز از ورود به چرخه انتقامیِ غیرقابل پیش‌بینی است.
*** نقش روسیه در این میان چیست؟ آیا مسکو می‌تواند میانجی باشد؟
با وجود درگیری‌های سنگین روسیه در جبهه اوکراین، حمایت سیاسی مسکو برای ایران ارزشمند است؛ اما به‌نظر نمی‌رسد کرملین در شرایط فعلی توان یا تمایل میانجیگری مؤثر یا حمایت نظامی داشته باشد. ایستادن روسیه کنار ایران در شورای امنیت می‌تواند وزن دیپلماتیک تهران را بالا ببرد، اما نباید انتظار ایفای نقش پررنگ‌تر داشت.
*** ترامپ در صورت تشدید جنگ با چه چالش‌هایی روبه‌رو می‌شود؟
کاهش بیشتر محبوبیت داخلی و احتمال ریزش پایگاه رأی؛تشدید انتقاد چهره‌های سابقا نزدیک مثل استیو بنن، تاکر کارلسون و افراد اثرگذار دیگر جنبش حامی ترامپ، فشار اقتصادی ناشی از نااطمینانی بازارها و هزینه‌های بالقوه جنگ؛ افزایش انتقادات جهانی درباره مشروعیت اقدام نظامی بدون پشتوانه حقوقی روشن؛ خطر تقویت روایت اقتدارگرایی در داخل در آستانه انتخابات از جمله چالش های پیش روی ترامپ در صورت تشدید تنش خواهد بود.
*** با این تفاسیر آیا تقابل میان ایران، آمریکا و اسرائیل ادامه خواهد داشت؟
بله. هرچند ترامپ تلاش می‌کند لحن خود را پس از حمله تعدیل کند ( برای نمونه اجازه صادرات محدود نفت ایران به چین را مطرح کرد) اما تضاد منافع میان تهران و واشنگتن پابرجاست. هیچ پیشرفتی در حل اختلاف‌های دو طرف به دست نیامده‌است و آینده رفتار ترامپ قابل‌پیش‌بینی نیست.
به نظر می رسد برای ترامپ، سرعت دستیابی به «دستاورد» مهم‌تر از کیفیت آن بود. اکنون که او مدعی نابودی برنامه هسته‌ای ایران است، ترجیح می‌دهد تنش را مهار کند تا از هزینه‌های سیاسی، اقتصادی و بین‌المللی بیشتر بگریزد. با این حال، پویایی میدان از تهدیدهای منطقه‌ای تا فشار مخالفان داخلی می‌تواند هر لحظه تعادل شکننده را برهم زند.
*** اسرائیل چه مسیری را دنبال خواهد کرد؟
انتظار می‌رود اسرائیل، با پشتیبانی بخشی از اروپا، به فشار سیاسی ادامه دهد؛ از جمله پیگیری طرح‌هایی مانند قرار دادن سپاه پاسداران در فهرست سازمان‌های تروریستی. در مجموع، هرچند ترامپ فعلاً از تشدید جنگ پرهیز می‌کند، اما روند تقابل راهبردی میان تهران، واشینگتن و تل‌آویو همچنان ادامه خواهد داشت.
۲۱۲/۴۲
