به گزارش یولن از میانه فروردین ماه که بالاترین نرخ ارز در بازار تجربه شد، وضعیت بازارهای مختلف به سمت ثبات حرکت کرد. آن زمان مصادف شد با آغاز مذاکرات غیرمستقیم ایران و ایالات متحده که پس از یک دوره دو سه ماه از تنش‌های لفظی از سوی مقامات دو کشور اعلام شد. این «ماه عسل» البته بیش از دو ماه طول نکشید و روز ۲۳ خرداد در حالی آغاز شد که ارتش اسراییل بی‌سابقه‌ترین حمله را به ایران شروع کرده بود.
جنگ گرچه بیشتر از ۱۲ روز طول نکشید اما همچنان ترکشهای آن بر اقتصاد وارد می‌شود. هنوز وضعیت اقتصاد «نرمال» نشده است و همچنان ابهامات زیادی نسبت به آینده وجود دارد. در بازار سرمایه نیز آغاز به کار همزمان شد با یک کاهش ۳۵۰ هزار واحدی که در نوع خودش بی‌سابقه بود. پیش از جنگ نیز کارشناسان بازار سرمایه تصور می‌کردند که باید تا حدی بازار تعدیل شود و یک هفته پیش از آغاز جنگ تعدیل‌هایی در بازار شروع شده بود ولی شوک جنگ نه تنها این تعدیل را سرعت بخشید که بازار را وارد دوره رکود کرد.
اکنون چند روزی است که به نظر می‌رسد بازار وضعیت نسبت عادی‌تری به خود گرفته و دیگر شاخص‌ها قرمز و منفی نیستند. حالا به نظر می‌رسید همه چیز درگیر معادله ادامه جنگ احتمالی یا از سرگیری مذاکرات میان تهران و واشنگتن است. چیزی که دو طرف چند بار مطرح کردند ولی هنوز جامه عمل به آن نپوشاندند.
در این رابطه بهنام صمدی، کارشناس بازار، با اشاره به ۲۳ خرداد، روز آغاز حمله اسراییل به ایران، به یولن گفت: «آن روز که جنگ آغاز شد تعطیل بود. بورس در شرایطی آن زمان به تعطیلات آخر هفته رفت که همه انتظار داشتند دو سه روز بعد دوباره مذاکرات ایران و ایالات متحده از سر گرفته شود. اما روز شنبه به دلیل حمله بازار سرمایه تعطیل ماند و نهایتا پس از جنگ دوباره کارش را آغاز کرد.»
صمدی افزود: «اگر یادتان باشد از میانه فروردین ماه که تهران و واشنگتن مذاکرات غیرمستقیم خود را از سر گرفتند، یک فضای امیدواری شکل گرفت که به سرعت بر بازارهای مختلف اثر خود را گذاشت و معکوس این روند پس از جنگ دیده شد. به نظر من عجیب نبود در اولین روز کاری، بورس با ریزش ۳۵۰ هزار واحدی شاخص مواجه شد. این البته یکی از بزرگترین ریزش‌ها است اما همزمان این ریزش با بحرانی چون جنگ طبیعی است.»
وی باور دارد با این ریزش‌ها، در عمل فشار فروش تخلیه شد و با اقداماتی که سیاستگذار انجام داد نهایتا دوباره بازار روندی متعادل به خود گرفته است.
کورسوی امیدی وجود دارد؟
تحلیل گر بورس با بیان اینکه هنوز نااطمینانی بر فضا حاکم است، افزود: «کشور چشم‌انداز مشخصی ندارد و هیچکس نمی‌تواند قاطعانه بگوید جنگ دوباره از سر گرفته می‌شود یا صلحی پایدارتر از آتش بس فعلی خواهد آمد. مشخص نیست که تحریم‌ها به یک جنگ بزرگ ختم می‌شود یا با مذاکره قابل رفع هستند و به دلیل هم ابهام است که ما با وضعیت بی ثباتی مواجه نیستیم. هر چند این روزها بحث مذاکره دوباره به شکل طرح مساله به میان آمده ولی گامی عملی در این خصوص برداشته نشده است.»
صمدی معتقد است برخاستن شایعه استفاده از فعال سازی مکانیسم ماشه مهمترین عاملی که در روزهای گذشته نرخ هر دلار را به بیش از ۹۰ هزار تومان رساند.
وی با یادآوری اینکه در میانه فروردین نرخ هر دلار آمریکا به ۱۰۶ هزار تومان هم رسید، تاکید کرد: «با این حال در جنگ اخیر و روزهای پس از آن هم چنین رکورد شکنی مشاهده نشد. در آن زمان هر چند تنش‌های لفظی در صحبتهای مسئولان ایران و ایالات متحده دیده می‌شد اما باز هم تقابل نظامی شکل نگرفت. از پی این جنگ ۱۲ روزه قیمت دلار حداکثر به ۹۶ هزار تومان رسید. این یک نشانه از رکود بزرگ حاکم بر اقتصاد کشور است و نباید آن را به عنوان توفیق سیاستگذاران فرض کرد.»
به باور این تحلیل‌گر بازارهای مختلف در این روزها دچار یک رکود بزرگ شدند که همین تقاضا برای ارز را هم کاهش داده است.
او ادامه داد: «شرایط خاصی امروز بر کشور حاکم شده است. می‌دانیم بخش بزرگی از تقاضای ارز در بازار، برای قاچاق کالا است. در شرایط به وجود آمده پس از جنگ ۱۲ روزه، به دلایل امنیتی سختگیری‌ها تشدید شد و جلوی قاچاق کالا تا حد زیادی گرفته شد. این مساله در بازار ارز به شکل کاهش تقاضا برای ارز خود را نمایان کرد. از سوی سفرهای خارجی هم به دلیل جنگ، به حداقل رسیده که این نیز به سهم خود باز هم تقاضا را برای ارز کاهش داده است. در عین حال مردم نیز کمتر مایل به خرید هستند و عمده افراد تنها اقدام به تهیه نیازهای روزمره می‌کنند و از خرید کالاهای سرمایه ای یا با دوام هم خودداری می‌کنند که باز به کاهش تقاضای ارز منجر شده است.»
اگر رکود نبود، دلار به چه قیمتی می‌رسید؟
صمدی پاسخ داد: «در این صورت نه تنها قیمت هر دلار به ۱۰۶ هزار تومان (بالاترین نرخی که تاکنون دلار در ایران تجربه کرده) می‌رسید که حتی می‌توانست رکوردشکنی‌های بیشتری هم بکند. به طور مثال در حوزه قاچاق گفته می‌شود تا ۳۰ میلیارد دلار واردات در این بخش وجود دارد، که همه آن نیز مشروب یا اسلحه نیست. بلکه از لباس تا برخی نیازهای کارخانه‌ها و بنگاهها هم از این مرزها وارد کشور می‌شوند. رکود با همه مشکلاتی که در پی دارد اگر در این روزها بر اقتصاد کشورمان حاکم نبود، به احتمال فراوان بی‌ثباتی‌های گسترده‌تر رخ می‌داد.»
فضای روانی حاکم بر بورس چه آینده‌ای را به انتظار نشسته است؟
صمدی معتقد است: «فضای حاکم بر بورس مشابه فضای حاکم بر عموم جامعه است. چیزی که مشاهده کردم این است که هنوز کورسوی امیدی برای رفع تنش به شکل مسالمت آمیز وجود دارد. ما در ایران تجربه پذیرفتن قطعنامه ۵۹۸ را در اوج ناباوری داشتم و پس از آن نیز یک بار برجام امضا شد که آقای ترامپ از آن خارج شد. سیگنالهایی که این روزها منعکس می‌شوند هم نشان می‌دهد که طرفین احتمالا ترجیح بدهند همچنان که به جز راههای سخت، از طرق مسالمت آمیز حل کنند.»
او افزود: « از پی این جنگ اخیر ما اوج یک تنش را در حالت حداکثری مشاهده کردیم و من امیدوارم تنش خارجی ایران به شکلی دیگر و غیرنظامی مرتفع شود. این کورسوی امید هم در جامعه مشهود است و همچنان امید می‌رود که با گفتگو گره مشکلات باز شود. لااقل در مورد ایران یک نکته مشخص است که تمایلی به جنگ و تداوم درگیری‌های نظامی وجود ندارد و به نظر می‌رسد این امر با منافع آمریکا هم خیلی سازگار نباشد.»
وضعیت فعلی تا چه زمانی قابل دوام است؟
صمدی گفت: «ما تا ۱۸ اکتبر روزهای خاصی را سپری خواهیم کرد. اروپا به روشنی اعلام کرده که اگر به توافقی با ایران دست پیدا نکنند، اسنپ بک را در دستور خواهند گذاشت. دو یا سه ماه پیش از تاریخ ۱۸ اکتبر (۲۶ مهر) باید اروپا برای اجرای این اقدام، کارهایی را انجام دهد. پس تا یکی دو ماه آینده به احتمال فراوان وضعیت فعلی حفظ خواهد شد.»
وی تنها عاملی که بتواند این وضعیت را دگرگون کند، اقداماتی چون پیش‌گیری جنگ دانست.
او افزود: «من فکر می‌کنم از میانه مردادماه باید اروپا اقدامات خودش را برای اجرای مکانیسم ماشه شروع کند و این اقدامات به سرعت می‌توانند ابهامات آینده را تشدید کنند و وضعیت نااطمینانی را بالا ببرند. به این ترتیب بین یک تا دو ماه آینده مشخص خواهد شد که برای مساله ایران، راهکار مسالمت آمیزی وجود دارد یا نه و تا آن زمان اگر اتفاق مهمی رخ ندهد، باید انتظار استمرار وضعیت فعلی را داشته باشیم.»
۲۲۳۲۲۹
