تالاب صالحیه از بی آبی جان ندارد

یولن-مریم آقانوری: اصلا تالاب هست تا جلوی سیلاب را بگیرد، تا از آب حفاظت کند برای روزهای بی آبی کشاورزان. تا از شوره زار شدن زمین و برخاستن گرد و غبار و نمک به زمین های کشاورزی جلوگیری کند. تا زیبا بشود برای روزهایی که دلت از دنیا گرفته و فقط به دنبال جذبه دلفریبش می روی تا کنارش بنشینی و درد و دلی بگویی، از زیباییش لذت ببری و از صدای پرندگانش، از سرسبزی گیاهانش و از آرامش آبش آرام بگیری، عاشق بشوی، زندگی کنی و …

هر جا تالاب هست؛ زندگی هست.تالاب صالحیه به وسعتی حدود ۱۰ هزار هکتار در دل روستای صالحیه(قارپوزآباد) در شهر نظر آباد استان البرز در همسایگی کویر نظرآباد جای گرفته و در سال هایی نه چندان دور می توانستی زیبایی شگفت انگیزی را در تضاد بین کویر و تالاب، همین نزدیکی در۵۸ کیلومتری کرج به تماشا بنشینی. تالابی که به مهرش وفادار نبودیم و با زهکشی بدون مطالعه، برداشت بی رویه آب، چرای دام و … اجازه دادیم تا کویر به دلش راه پیدا کند و آب را از عمق جانش بخشکاند. این روزها تالاب صالحیه از بی آبی جان ندارد.

  تالاب صالحیه آبش را از کرامت رودخانه های زیاران در طالقان، کردان در غرب صالحیه و ابهر رود و خر رود از زنجان می گیرد و در وسعتی از روستای صالحیه تا شیخ حسن و قشلاق دایلر در البرز و از غرب به روستای شهرآباد در استان قزوین می رسد. می توان گفت تنها تالاب استان البرز، فصلی است و در فصل گرما به دلیل بارش کم و برداشت آب توسط کشاورزان منطقه، بسیار کم‌آب و خشک می‌شود.میزان بارش سالانه در این تالاب به ۲۲۰ میلی متر می‌رسد.

زیستگاه‌های متنوع تالاب صالحیه محل زندگی و مامن ۱۲۰ گونه پرنده مختلف و مقصد مهاجرت بسیاری از گونه‌های پرندگان مهاجر است.تالاب صالحیه به درنای خاکستری، غاز خاکستری، اردک سبز، تنجه، آنقوت، اگرت، حواصیل، فلامینگو، لک لک سیاه و پلیکان پناه داده و گونه های پستاندار از خرگوش تا روباه، گرگ، شغال، گراز، سنجاب و غیره را در مجاورت خود جای داده است.

 اما در روزهای کم آبی که بخش های وسیعی از این تالاب را دچار تشنگی و خشکی کرده، زندگی بسیاری از این گونه های جانوری در معرض خطر نابودی قرار گرفته است. ضمن اینکه بی جانی و مرگ تنها تالاب البرز، می تواند نمک را به دست باد بسپرد و همه زمین های کشاورزی را به شوره زار تبدیل کند و اینگونه انتقام بی آبی اش را از انسان بگیرد.

متاسفانه در سال های گذشته تالاب صالحیه با هدف جلوگیری از شور شدن چاه های کشاورزی، دستخوش زهکشی توسط جهاد کشاورزی شد که نتیجه آن بر عکس بود و موجب شد تمامی چاه‌های آن منطقه شور شود و به کویری شدن و فرسایش تالاب سرعت بخشید.

نقش موثر تالاب صالحیه در جلوگیری از سیلاب

فردین حکیمی مدیر کل سابق محیط زیست البرز معتقد است وجود تالاب صالحیه تأثیر بسیار زیادی در جلوگیری از خسارات ناشی از سیلاب و تخریب آن در ابتدای سال ۹۸ در شهرستان نظرآباد داشته است.به طوریکه به‌هنگام بروز سیلاب، آب جاری از طریق کانال‌های آب به سمت تالاب صالحیه روانه می‌شود، در نتیجه علاوه بر ذخیره‌سازی آب در تالاب از نفوذ سیلاب در دیگر نواحی جلوگیری می‌شود.

وی گفت: تغییر کاربری تالاب‌ و اجرای پروژه‌های زهکشی که با هدف تبدیل تالاب به اراضی کشاورزی بوده است؛ موجب شده، تالاب‌ها کارکرد خود را برای مهار سیل از دست بدهد. ضمن اینکه خروج‌آب از تالاب موجب تشدید پدیده گرد و غبار می شود که بر اساس ماده یک قانون حفاظت، احیاء و مدیریت تالاب‌های کشور، هرگونه بهره برداری و اقدامی که منجر به تخریب و آلودگی غیرقابل جبران تالاب‌ها گردد، ممنوع است.

حکیمی گفت: سال گذشته شکایتی در خصوص اثرات مخرب و غیرقابل جبران کانال زهکش بر تالاب صالحیه و تشدید پدیده گرد و غبار از سوی محیط زیست تنظیم و تحویل دادستانی شهرستان نظرآباد شد

وی از کاهش تراز آب ‌در تالاب صالحیه و رسیدن این تالاب به مرز خشک شدن خبر داد و افزود: متاسفانه حقابه مناسب برای تالاب صالحیه اختصاص نیافته و کمبود بارش نیز سبب کاهش آب تالاب شده است

عامل اصلی خشک شدن تالاب

یکی از کارشناسان محیط زیست معتقد است: زهکشی آب این تالاب اصلی ترین عامل خشک شدن تالاب صالحیه است. و می گوید: از صندوق ملی محیط زیست برای دریافت حقابه پساب تصفیه شده صنعتی و تزریق به تالاب، درخواست اعتبار کردیم، اما کارشناسان، جلوگیری از خروج آب از طریق زهکشی را موثرتر دانستند. آب تالاب صالحیه از ابتدای مردادماه سال جاری خشک شد و پرندگانی که در آن لانه گزینی و تخمگذاری کرده بودند، مهاجرت کردند.

تالاب صالحیه در لیست منابع طبیعی نیست

یکی از مشکلات اساسی تالاب صالحیه این است که در فهرست آثار طبیعی ایران به ثبت نرسیده و این امر موجب بی توجهی ها به این تالاب شده است.

رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگر‌ی و صنایع‌دستی استان البرز می گوید: یکی از شرایط ثبت تالاب صالحیه در فهرست آثار طبیعی این است که در تمام طول سال آب داشته باشد که این امر منوط به تأمین منابع پایدار و ثابت آب برای آن است.

محمدی گفت: اختصاص حقابه دائم از طریق پساب تصفیه شده شهر‌ی یکی از طرح ها‌ی مورد‌ نظر است که به جد پیگیر تحقق و انجام آن هستیم. این تالاب به عنوان تنها تالاب البرز از جمله جاذبه‌های طبیعی استان است که سالانه گردشگر‌ان بسیار‌ی از آن باز‌دید می‌کنند بنابراین پرونده ثبتی آن در دست اقدام قرار دارد.

راهکارهایی برای احیای تالاب صالحیه

سلاجقه رئیس سازمان محیط زیست کشور نیز بر این نکته که تالاب صالحیه به عنوان تنها تالاب البرز، دستخوش تغییرات و دخالت های انسانی شده است؛ تاکید دارد و گفته که تغییر اقلیم و کاهش بارش نیز این تالاب را تحت تاثیر قرار داده است.

وی افزود: حق آبه صالحیه با استفاده از عملیات آبخیزداری که از سوی جهاد کشاورزی انجام می شود، تامین خواهد شد. تمام کارخانه ها و صنایعی که با پساب و آب های تصفیه نشده خود، کیفیت آب تالاب صالحیه را کاهش داده اند، مورد پیگیری قضایی قرار می گیرند و پیگیری ها تا بازگشت کیفیت آب به حد مطلوب ادامه خواهد داشت.

به گفته سلاجقه، اقدامات برای بهبود وضعیت صالحیه درحال انجام است و تا ۱۴۰۱ ادامه خواهد داشت تا این که شرایط تالاب به حالت ثابتی برسد و به عقب بازنگردد.

تشکیل ستاد احیا و نگهداری تالاب در البرز

مجید درگی سرپرست اداره کل حفاظت محیط زیست استان البرز نیز از تشکیل ستاد احیا و نگهداری تالاب صالحیه خبر داد و گفت: متعاقب اولین سفر ریاست جمهور در فروردین ماه سال ۱۴۰۱ به استان البرز و دستور ویژه برای احیا تالاب صالحیه، مقرر شد رفع مشکلات و گام‌های احیا تالاب صالحیه به طور جد در دستور کار قرار گیرد. به همین منظور اولین جلسه ستاد هم اندیشی در این خصوص در اداره کل استان البرز برگزار شد.

سرپرست اداره کل حفاظت محیط زیست استان البرز اظهار کرد: در این جلسه لزوم توجه به مسائل و مشکلات تالاب‌ها را از مطالبات اصلی سازمان متبوع، اداره کل و نیز علاقمندان به محیط زیست مطرح، همچنین در خصوص کارکردهای چند گانه تالاب و ضرورت اهمیت بخشی به این زیستگاه حساس و نقش آن در کنترل پدیده گرد و غبار مطالبی بیان شد.

همچنین موضوعات و چالش‌های تأثیر گذار زیست محیطی تالاب که حل و فصل آن نیازمند همکاری سایر دستگاه‌های اجرایی درون استان و برون استان است شناسایی و مورد بحث و گفتگو قرار گرفت و موارد ذیل جهت پیگیری مصوب و مقررشد که مسائل، مشکلات و چالش‌ها موجود که نیازمند همکاری مشترک با سایر دستگاه هاست جهت طرح موضوع به ریاست سازمان اعلام شود.

درگی تصریح کرد: همچنین مقرر شد مکاتبه و استعلام از شرکت آب منطقه‌ای استان جهت شناسایی رودخانه‌ها و انهار دایر در محدوده اثر گذار در قسمت آبدار تالاب جهت لایروبی آب صورت پذیرد.

سخن آخر: جان را به تالاب صالحیه برگردانید

تالاب صالحیه از جاذبه های گردشگری استان و تنها تالاب البرز از بی تدبیری رنج می کشد. مدیریت کم آبی معمولا با ساده ترین راه‌ها امتحان می‌شود و دست آخر نتیجه می شود مرگ‌ تالاب صالحیه همچون دریاچه ارومیه و زاینده رود.

امیدواریم مصوبات به اقدامات جهادی برای بازگشت روح و جان به تالاب صالحیه تنها بر روی کاغذ و در جلسات منتهی نشده و به اقدام عملیاتی منجر شود تا بار دیگر شاهد بازگشت جان به تالاب صالحیه باشیم.

انتهای پیام/ج