دکتر امین ترابی‌پور؛ بیانیه گام دوم انقلاب که منشاء گرفته از اندیشه های امامین انقلاب می باشد یک دکترین کامل برای حرکت به سمت ایجاد تمدن نوین اسلامی است و ابعاد این حرکت گسترده و شامل همه بخش‌ها می باشد. برخی ویژگی های بیانیه عبارتند از:
توازن در نگاه به موضوع پیشرفت کشور
حرکت به سمت مردمی سازی برنامه های حاکمیت
نگاه منصفانه در تدوین و اجرای برنامه ها
عبرت گرفتن از خطاهای گذشته
داشتن افق راهبردی در دستیابی به اهداف
مبتنی بودن بر ارزشها و معیارهای انقلابی و اسلامی
همانطور که در چله اول انقلاب، دستاوردهای شگرفی در حوزه سلامت حاصل شد، در چله دوم انقلاب اسلامی لازم با تاکید بیانیه گام دوم بر رفع خطاهای چله اول، برنامه های پیشرفت در حوزه سلامت با رویکرد مبتنی بر سند سیاستهای کلی سلامت تدوین شوند.
در چله دوم آنچه که لازم است اصلاح یابد شامل فرآیندها، ساختارها، رویکردها، راهبردها و سیاستهاست. بزرگترین چالش نظام سلامت کشور کم رنگ شدن نقش بهداشت و پیشگیری است که بالتبع نتیجه آن خروجی های معیوب و منفی است. افزایش روز افزون بیماریهای غیر واگیر در کشور، رشد برخی سرطانها، چالشهای بحران پاندمی کرونا طی دو سال گذشته و…. همه دلیلی بر نیاز به تحول بنیادین در حوزه سلامت دارد. بدون شک بیانیه گام دوم انقلاب که یک دکترین جدید و موثر برای تحول در همه بخشهای حاکمیتی است، در حوزه سلامت می تواند پشتوانه قوی برای اصلاحات اساسی باشد.
همانطور که در بیانیه ذکر شده است برنامه های پیشرفت باید مبتنی نیاز مردم و در جهت امید بخشی جامعه باشد و برای این مهم لازم است بخش بهداشت و درمان کشور از یک وضعیت بروکراتیک و سازمانی صرف به وضعیت اجتماعی چرخش کند. این بدین معنی است که لازم است بیش از پیش به نیازهای واقعی مردم در حوزه سلامت توجه شود و ظرفیت های مردمی را برای سلامت بسیج نموده و بر اصل توجه به سرمایه های اجتماعی صحه گذاشت.
راهبردهای گام دوم برای پیشرفت در در حوزه سلامت
1-تقویت علم و پژوهش: یکی از توصیه های حکیمانه رهبری معظم انقلاب در بیانیه گام دوم، توجه به پیشرفت علمی به عنوان یک مولفه قدرت نرم و یک الزام برای تمدن سازی است. رهبر معظم انقلاب در بیانیه می فرمایند: آشکارترین وسیله عزت و قدرت کشور دانش است. طبق فرمایش رهبری ما هنوز از قله های پیشرفت علم و دانش عقب هستیم.
از آنجا که تحقیقات در حوزه سلامت و پزشکی جزء شاخص های مهم پیشرفت علمی در جهان محسوب می شوند لذا نقش وزارت بهداشت و بخش سلامت کشور در این زمینه بسیار حائز اهمیت است. در حال حاضر چند مانع و چالش اساسی برای تحقق این توصیه در بخش بهداشت و درمان وجود دارد:
معیوب بودن ساختارها و سیاستهای تولید علم و پژوهش در حوزه سلامت
کاربردی و اثربخش نبودن تحقیقات سلامت
ضعیف بودن مرجعیت علمی حوزه پزشکی کشور در منطقه و جهان
نداشتن نقشه راه مشخص برای سیر علمی و تحقیقاتی در حوزه سلامت
2-اقتصاد: دومین توصیه رهبری معظم انقلاب در بیانیه تاکید بر مساله اقتصاد و اصلاح نظام اقتصادی کشور است. همانطور که می دانیم دشمن هم راهبرد خود را در سالهای اخیر تغییر داده و از جنگ نظامی به جنگ اقتصادی روی آورده است. لذا لازم است تصمیم سازان و تصمیم گیران اقتصادی با شیوه ها و روشهای اقتصادی درست بتوانند نقشه های دشمن را خنثی نمایند. در بیانیه گام دوم به راهبرد اقتصاد مقاومتی اشاره شده است که دولت و بخش های مختلف لازم است این راهبردها را مورد استفاده قرار دهند.
رهبر انقلاب طی دیداری که در شهریورماه سال ۱۳۸۹ با جمعی از کارآفرینان داشتند، برای اولین بار کلیدواژه اقتصاد مقاومتی را مطرح نمودند. ایشان در این دیدار فرمودند:
«از نظر نظام سلطه، گناه بزرگ ملت ایران این است که خودش را از زیر بار سلطه آزاد کرده؛ می‌خواهند مجازات کنند به خاطر این گناه، که چرا خودت را از زیر بار سلطه، اى ملت! آزاد کرده‌اى. این ملت راه را پیدا کرده. اصلاً محاسباتشان اشتباه است؛ نمی‌فهمند چه کار باید بکنند و چه کار دارند می‌کنند. خب، اما فشار مى‌آورند؛ فشار اقتصادى از راه تحریم‌ها. ما باید یک اقتصاد مقاومتىِ واقعى در کشور به وجود بیاوریم. امروز کارآفرینى معنایش این است.»
این راهبرد کلیدی می‌تواند در بخش سلامت نیز تحقق یابد. بندهای 8،7،6 سیاستهای کلی اقتصاد در کشور و نیز عمده بندهای سیاستهای کلی ابلاغی سلامت نیز روی همین موضوع تمرکز دارند؛ برخی مصادیق تحقق برنامه های مرتبط با این راهبرد عبارتند از:
توجه به اقتصاد دانش محور و تولید محصولات دانش محور در حوزه سلامت
حرکت به سمت دانشگاه کارافرین
اجرای سیاستهای پیشگیری برای کاهش هزینه ها و تورم در نظام سلامت
افزایش توان تولید داخل در زمینه تجهیزات پزشکی
3-اخلاق و معنویت: توصیه حکیمانه دیگر در بیانیه گام دوم به همه بخش ها، ترویج معنویت و اخلاق است. در این خصوص در بیانیه آمده است:
شعور معنوی و وجدان اخلاقی در جامعه هرچه بیشتر رشد برکات بیشتری به بار می‌آورد؛
این، بی‌گمان محتاج جهاد و تلاش است و این تلاش و جهاد، بدون همراهی حکومتها توفیق چندانی نخواهد یافت.
اخلاق و معنویّت، البتّه با دستور و فرمان به دست نمی‌آید، پس حکومتها نمیتوانند آن را با قدرت قاهره ایجاد کنند،
امّا اوّلاً خود باید منش و رفتار اخلاقی و معنوی داشته باشند، و ثانیاً زمینه را برای رواج آن در جامعه فراهم کنند و به نهادهای اجتماعی دراین‌باره میدان دهند و کمک برسانند؛
با کانونهای ضدّ معنویّت و اخلاق، به شیوه‌ی معقول بستیزند و خلاصه اجازه ندهند که جهنّمی‌ها مردم را با زور و فریب، جهنّمی کنند.
بدون شک یکی از حوزه های مهم برای ترویج اخلاق اسلامی و معنویت، حوزه سلامت است. سلامت مردم یک امانت مهم در دست حاکمیتهاست. شیوه صیانت و مراقبت از این سرمایه نشان از میزان رعایت اخلاق و معنویت دارد. برای ترویج اخلاق و معنویت در نظام سلامت می توان روی حوزه های زیر تاکید داشت:
اخلاق پزشکی و حرفه ای
اخلاق در آموزش و تحقیقات
الگوسازی اجتماعی و جامعه پردازی از طریق بهره برداری از ظرفیت بالای منابع انسانی بخش بهداشت
ترویج معنویت در کنار طبابت
4-عدالت و مبارزه با فساد: برای حرکت به سمت پیشرفت باید ماونع برداشته شود و فساد مهمترین مانع این حرکت عظیم است. همانطور که در بیانیه هم ذکر شده، عدالت و مبارزه با فساد لازمه یکدیگر هستند. عدالت در صدر هدف های اولیه همه بعثتهای الهی است. در حوزه سلامت کشور اجرای عدالت و مبارزه با فساد یک وظیفه کلیدی وزارت بهداشت محسوب می شود. لازمه مبارزه با فساد ایجاد شفافیت است.
فساد در نظام سلامت از رانتهای لابی‌های فساد از حوزه منابع و تجهیزات گرفته تا سازماندهی غلط و عدم شایسته سالاری در مدیریتها مورد نظر است. در بخش سلامت به دلیل ارتباط تنگا تنگ این بخش با جامعه و نیازمندی مردم به خدمات و نوع و الگوی روابط نقش افرینان سلامت در موسسات و مراکز ارائه خدمات احتمال بروز فساد اخلاقی را فراهم می کند و لذا مدیریت این مساله مستلزم تدوین و اجرای پروتکل ها و آیین نامه های قوی است. برخی مصادیق فساد در نظام سلامت عبارتند از:
ایجاد تقاضای القایی برای بیماران
داشتن تعارض منافع در تصمیم گیران و مدیران بخش های مختلف نظام سلامت
وجود شبهه بازارها و بازار سیاه در حوزه تجهیزات و دارو
تبعیض در توزیع منابع
انواع ترک فعل در حوزه مدیریتی و خدماتی
دکتر امین ترابی پور
عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی اهواز
دبیر کارگروه کشوری سلامت در گام دوم
انتهای پیام/
