تداوم تلفات ناشی از شیوع طاعون نشخوارکننده در غرب مازندران نیازمند چاره‌اندیشی

به گزارش یولن،  شیوع بیماری طاعون نشخوارکنندگان کوچک برای نخستین بار ۱۷ مهرماه سال گذشته با مشاهده تعدادی لاشه از گونه کل و بز وحشی در منطقه شکار ممنوع طالقان استان البرز که هم مرز با مازندران است، رسانه ای شد و در آن زمان مسوولان محیط زیست مازندران ورود این بیماری به استان را تایید و اعلام کردند که لاشه هفت راس کل و بز وحشی را در منطقه جنگلی « دلیر » شهرستان چالوس پیدا کردند.    

 بیماری طاعون نشخوارکنندگان کوچک  (PPR) یکی از مهمترین بیماری های ویروسی واگیر دامی است که در سال‌های گذشته موجب بروز تلفات در بین علفخواران وحشی کشور شده است.

این بیماری متاثر از ویروسی با واگیری سریع بین جمعیت گوسفند و بز است که نخستین بار در کشور آفریقایی ساحل عاج گزارش یا مشاهده شد و این بیماری بیشتر در آفریقا، هند، خاورمیانه و ایران اتفاق می‌افتد که به آن، بیماری طاعون بزی هم می‌گویند.

علایم بروز بیماری طاعون نشخوار کنندگان کوچک با شروع ناگهانی تب، ریزش ترشحات از چشم و بینی، زخم دهان، تنگی نفس، اسهال بدبو و سرفه است و دام مبتلا به شدت لاغر و تلف می‌شود.

سازمان دامپزشکی کشور همه ساله واکسیناسیون دام های اهلی را در دستور کار خود دارد اما از آنجا که ورود دام‌ها و گله های اهلی به مناطق حفاظت شده، استفاده دام‌های اهلی و علفخواران وحشی از آبشخورها و مراتع مشترک، تماس با علفخواران وحشی و تردد دام‌های اهلی غیر واکسینه و مشکوک به بیماری در زیستگاه‌ها وجود دارد، نمی‌توان از بروز این بیماری صد درصد جلوگیری کرد.

پس از شناسایی لاشه حدود هفت راس کل و بز وحشی در منطقه جنگلی”دلیر” بخش مرزن آباد شهرستان چالوس در مهر ماه سال گذشته با گذشت زمان این ویروس گسترش پیدا کرد و دیگر نقاط غرب مازندران از جمله زیستگاه های جانوری ۲ هزار و سه هزار تنکابن، خشک دره، هریجان، سیاه مکلیز چالوس هم آلوده شد و  از ادارات حفاظت محیط زیست این مناطق  گزارش رسید که لاشه نشخوارکنندگان کوچک کل و بز وحشی در این مناطق مشاهده شده است.

در ماه گذشته هم اداره کل حفاظت محیط زیست مازندران گزارش داد این ویروس به زیستگاه های جانوری منطقه گلستانک نوشهر هم سرایت کرده و برابر گزارش محیط بانان و کارشناسان این منطقه تعدادی لاشه های کل و بز وحشی در این مناطق مشاهده شده است.

طبق آمارهای رسمی، سال گذشته دست کم ۲۵۰ راس کل و بز وحشی براثر بیماری طاعون در منطقه غرب مازندران تلف شدند در حالی که مسوولان و کارشناسان حفاظت محیط زیست مازندران گفتند: از آنجایی که زیستگاه اینگونه حیات وحشی بیشتر در مناطق مرتفع صخره ای و یا در محیط های دره ای است امکان آنکه لاشه تعداد زیادی از اینگونه از چشمان محیط بانان دور مانده باشد دور از انتظار نیست.  

امسال هم نخستین لاشه شناسایی شده اینگونه حیات وحش در سی ام شهریور ماه در عرصه مرتفع طبیعی موسوم به دره “سیاه مکلیز ” چالوس پیدا شد و با پیشروی این ویروس گستره ای از زیستگاه های جانوری شهرستان نوشهر معروف به “گلستانک ” بخش ییلاقی و کوهستانی کجور نیز آلوده شده است. 

تلفات طاعون نگران کننده است

 رئیس اداره نظارت بر امور حیات وحش اداره کل حفاظت محیط زیست مازندران به تازگی به یولن گزارش داد که آمار تلفات کل و بز وحشی در زیستگاه های جانوری این منطقه تا بیست و هشتم مهر ماه حدود ۲۸ راس ثبت شد در حالی که این آمار تا هفتم آبان ماه به ۲ برابر یعنی ۵۶ راس رسید و این تلفات همچنان ادامه دار و نگران کننده است.

 بز کوهی از پستانداران ایران است که جثه‌ آن بزرگ‌تر از بز اهلی است، برخی از محققان در رده‌بندهای اخیر آن را با نام (chirrcus) که نام علمی بز اهلی نیز است، ذکر نمودند، بر اساس مشاهدات انجام شده و پراکندگی آن در کشورهای مجاور، کل و بزهای ایران می‌توانند شامل ۲ زیرگونه باشند. زیرگونه C.a.aegagrus که در اکثر مناطق کشور به جز جنوب شرقی کشور زندگی می‌کنند، در این زیرگونه شاخ‌ها کلفت و گره‌های روی آن کامل مشخص‌هستند.

زیرگونه دیگر C.a.blythi است که در نواحی جنوب شرقی زندگی می‌کند، این زیرگونه جثه‌ای کوچک‌تر، شاخ‌های نازک‌تر و رنگ روشن‌تری دارد، کفزایش پایش و رصد وضعیت گونه های جانوری بخصوص علفخواران وحشی در منطقه، اعزام دامپزشک، بازدید مشترک از منطقه با دامپزشکی، قرنطینه کردن محدوده، کنترل تردد و پیگیری واکسیناسیون دام های اهلی از طریق دامپزشکی، جمع آوری و امحاء بهداشتی لاشه ها با رعایت شیوه نامه های بهداشتی، تداوم ضد عفونی آبشخورها و استمرار فعالیت ها تا مهار بیماری از اقدامات انجام شده در استان هاست.

کارشاسان و صاحبنظران، جداسازی آبشخورهای دام اهلی از حیات وحش، اطلاع رسانی به موقع  به اداره کل دامپزشکی استان برای نمونه برداری از لاشه، پیگیری واکسیناسیون مستمر دام های اهلی از طریق دامپزشکی و اعلام فهرست مناطق تحت حفاظت به سازمان دامپزشکی، اعلام تلفات و یا موارد مشکوک به بیماری در حیات وحش به دامپزشکی و قرنطینه دام های اهلی به خصوص دام های کوچ رو را از مهم ترین اقدامات اساسی از گسترش این ویروس و کاهش تلفات جمعیت این گونه حیات وحش در این مناطق برشمردند.

این کارشناسان، افزایش پایش و رصد وضعیت گونه های جانوری بخصوص علفخواران وحشی در منطقه، اعزام دامپزشک، بازدید مشترک از منطقه با دامپزشکی، قرنطینه کردن محدوده، کنترل تردد و پیگیری واکسیناسیون دام های اهلی از طریق دامپزشکی، جمع آوری و امحاء بهداشتی لاشه ها با رعایت شیوه نامه های بهداشتی، تداوم ضد عفونی آبشخورها و استمرار فعالیت ها را از دیگر اقدامات تاثیرگذار پیشگیری، مقابله و مهار این ویروس کشنده توصیه کردند.

در این پیوند، رئیس اداره نظارت بر امور حیات وحش اداره کل حفاظت محیط زیست استان مازندران  گفت : این ویروس در خطه غربی مازندران ماندگار شده و نخستین لاشه اینگونه جانوری در سی ام شهریور ماه در عرصه مرتفع طبیعی موسوم به دره  ” سیاه مکلیز ” چالوس شناسایی و گزارش شد.

احتمال گسترش طاعون به دیگر نقاط دور از انتظار نیست

کوروس ربیعی رئیس اداره نظارت بر امور حیات وحش اداره کل حفاظت محیط زیست مازندران در گفت و گو با خبرنگار یولن افزود : از آن زمان تاکنون با گذشت حدود ۵۰ روز گزارش شیوع این ویروس در آن نقطه محیط بانان و کارشناسان این اداره کل به این مناطق اعزام شدند و هفتگی به طور پیوسته زیستگاه ها را رصد کردند و متاسفانه این ویروس به نقاط دیگر موسوم به “گلستانک ” بخش ییلاقی و کوهستانی کجور نوشهر هم سرایت کرده است.

وی آمار تلفات این گونه حیات وحش در سال جاری را دست کم ۶۰ راس اعلام کرد و گفت : اگرچه تاکنون از دیگر نقاط از جمله ۲ هزار و سه هزار تنکابن ، کلاردشت ، هریجان و نیز مناطق زیستگاهی شهرستان عباس آباد که سال گذشته آلوده به ویروس طاعون بود و تلفات داشتیم در سال جاری گزارشی از مرگ و میر اینگونه نداشتیم اما احتمال گسترش آن به این نقاط دور از انتظار نیست. 

این مسوول محیط زیست گفت : در زمان حاضر بیماری در گله های بز و کل وحشی به صورت پراکنده وحشی وجود دارد و مانند دام نیست که یکباره در زمان اوج بیماری شمار زیادی از دام ها تلف شوند روزانه به تعداد انگشت شمار تلفات این گونه های حیات وحش در زیستگاه ها داریم و درمانی هم به خاطر در تیر رس نبودن ندارند تمام تلاش ها باید به سمت و سوی پیشگیری انجام گیرد.

ربیعی افزود : هم اینک استان البرز که در منطقه طالقان هم مرز شهرستان کلاردشت مازندران است درگیر این ویروس بوده و دومین منطقه هم خطه غرب این استان است بنابراین محیط مرتفع کوهستانی که پذیرای دام های کوچ رو و ییلاقی است در حقیقت زیستگاه حیات وحش بوده و از آب آشامیدنی و مراتع همان نقاط تعلیف می کنند و دامی که از این مراتع استفاده می کند و بر می گردد ادارات منابع طبیعی و دامپزشکی منطقه مسوولیت تزریق واکسن آن دام ها را برعهده دارند. 

وی توضیح داد  : اداره منابع طبیعی و آبخیزداری منطقه باید با همکاری دهیاری ها و شوراها اجازه ندهد دام ها وارد طبیعت شوند چرا که آن مناطق ممکن است آلوده باشد و باید ورود و خروج دام ها به زیستگاه های جانوری را نظارت و کنترل بیشتری کنند.

رئیس اداره نظارت بر حیات وحش اداره کل حفاظت محیط زیست مازندران یادآور شد :  نکته مهم تر مساله بیماریابی است یعنی زمانی که دام ها منطقه را ترک می کنند دامداران رعایت ورود و خروجشان را بکنند و برای چرا به ارتفاعات رانده نشوند اداره کل دامپزشکی مازندران به دنبال مکاتبه هایی که انجام گرفت گزارش دادند که واکسن علیه طاعون در دام ها تزریق شد و البته نظر کارشناسان این نهاد آن است ویروسی که وارد منطقه شد دیگر بومی و ماندگار شده و برنامه های ریشه کنی این ویروس در دامپزشکی زمانبر است. 

ربیعی تصریح کرد: افزون بر این پیگیری ها ، نشستی هم در ابتدای امسال در آستانه کوچ دام ها با مسوولان حفاظت محیط زیست استان های البرز داشتیم و از آنان خواسته شد که ضمن پایش پیوسته نقاط آلوده همچنین از جابه جایی دام ها تاحدودی خودداری کنند و لاشه ها به صورت کامل بهداشتی معدوم سازی نمایند.

بیماری طاعون در دام های اهلی گزارش نشد

مدیرکل دامپزشکی استان مازندران اضافه کرد: برای اجرای طرح ریشه کنی بیماری طاعون در فصل بهار امسال بیش از ۸۵ درصد حدود یک میلیون و  ۵۰۰ هزار راس جمعیت دام سبک استان با اولویت دام های کوچ رو روستاهای حاشیه مناطق حفاظت شده حیات وحش بر علیه این بیماری واکسینه شده اند.  

محمدحسن گلپایگانی در گفت و گوی تلفنی با خبرنگار یولن افزود: تاکنون موردی از بیماری طاعون نشخوارکنندگان کوچک در میان دام های اهلی این استان گزارش نشد و افزون بر این اقدامات برای مهار بیماری طاعون با مسوولان ادارات دامپزشکی تابعه در شهرستان ها هم نامه نگاری های لازم نسبت به ممنوعیت صدورمجوز حمل دام بدون تزریق واکسن انجام گرفته است.

لزوم برپایی کلاس های آموزشی 

وی برگزاری کلاس های آموزشی برای بهره برداران و ارایه توضیحات لازم در باره شیوع  و تبعات منفی بروز این بیماری از دیگر اقدامات پیشگیرانه شیوع این بیماری برشمرد و بیان داشت:  یکی از علت های احتمالی شیوع و گسترش این بیماری در حیات وحش می توان به جابه جایی و کوچ غیرمجاز دام عشایر از سایر مناطق به داخل استان از مسیرهای کوهستانی اشاره کرد.

مدیرکل دامپزشکی مازندران خاطرنشان کرد : منشا این بیماری در حقیقت ویروسی است که فقط نشخوارکنندگان کوچک از جمله گوسفند، بز و حیوانات خانگی را درگیر می کند و به انسان سرایت نمی کند. 

کارشناسان و صاحبنظران، مراکز قرنطینه بین جاده ای به عنوان یکی از ارکان و ابزارهای بسیار مهم در تامین بهداشت دام، فرآورده های دامی و مهار و ریشه کنی بیماری های دامی مطرح می کنند و تاکید دارند: در این ارتباط نقش دامپزشکی و نیروی انتظامی نسبت به نظارت بر روند جابه جایی دام ها از مبدا به مقصد به عبارتی حمل دام از استانی به استان دیگر بسیار مهم بوده است چرا که با جابه جایی دام های آلوده بیماری از نقطه ای به نقطه دیگر شیوع پیدا کرده و سبب بیماری دام های بومی مقصد می شود.

مدیرکل دامپزشکی مازندران اضافه کرد: در غرب مازندران  ، جاده کرج – چالوس (کندوان ) به عنوان پل ارتباطی میان پایتخت و سایر استان ها با مازندران است و متاسفانه در گذشته یک ایستگاه قرنطینه در محدوده پلیس راه کندوان فعال بود و نیروی انتظامی هم در انجام وظایف محوله یعنی به هنگام جابه جایی دام های زنده در این مسیر نظارت بیشتری داشت منتهی چند سالی است این ایستگاه دیگر فعال نیست.     

حمل و نقل دام بدون گواهی حمل بهداشتی غیرمجاز است

به گفته گلپایگانی براساس قوانین سازمان دامپزشکی هرگونه حمل و نقل دام و فرآورده های خامی دامی منوط به دریافت گواهی حمل بهداشتی از دامپزشکی است و بنابراین درصورت مشاهده تخلف با متخلفان بهداشتی و افرادی که بدون داشتن گواهی حمل بهداشتی مبادرت به حمل و نقل غیر مجاز می کنند برابر قانون با آنان برخورد می شود.

امروزه حیات وحش و زیستگاه های جانوری سرمایه های ملی جامعه به شمار می آید بنابراین با توجه به اهمیت و نقش آن در حفظ اکوسیستم ضرورت دارد با مدیریت صحیح منابع زیستی در حفظ و حراست از این سرمایه ملی منطبق با اصول و روش های علمی برنامه ریزی و تلاش کرد.

مساله مهم تر آنکه گونه های مختلف حیات وحش فواید زیادی برای افراد در جامعه دارند به نوعی باید گفت منابع تامین کننده غذا ، دارو ، لباس و سوخت هستند و افزون بر این مزایا نقش موثری در رونق فعالیت های اقتصادی و کشاورزی دارند که متاسفانه نابودی آن ها امنیت پایه اقتصادی را دچار مشکل می کند.

افزون  بر منابع تامینی غذایی ،استفاده از گونه‌های مختلف حیات وحش بسیاری از معیشت‌ها و اقتصادهای محلی را پشتیبانی می‌کند از این روز  صیانت از این منابع در مقابل شکار بی رویه و همچنین بیماری‌های از بین برنده  ارزش و اهمیت بالایی دارد.

۳۰ هزار هکتار از منطقه حفاظت‌ شده البرز مرکزی به همراه ۲ رودخانه حفاظت ‌شده سردآبرود به طول ۶۶ کیلومتر و چالوس به طول ۷۸ کیلومتر در شهرستان چالوس قرار دارد که زیستگاه مرال، پلنگ، خرس، شوکا، قرقاول و کل و بز است و گونه های گیاهان منحصر به ‌فرد دارد.

شهرستان نوشهر با داشتن حدود ۲۲۰ هزار هکتار منطقه حفاظت شده البرز مرکزی و برخورداری از گونه های حیات وحش نظیر مرال ، شوکا ، کل بز ، خرس قهوه ای ، پلنگ ، قرقاول ، کبک دریایی و معمولی در غرب مازندران واقع است.