غزال زیاری: روسیه در سال‌های اخیر موفق شده تا توانمندی‌های پهپادی‌اش را به یکی از مهم‌ترین تحولات نظامی در جنگ جاری اوکراین تبدیل کند. آن‌ها با وجود تحریم‌های سنگین غرب و فشارهای گسترده سیاسی، موفق به ایجاد صنعتی بزرگ و پیشرفته در حوزه سامانه‌های بدون سرنشین شده‌اند.
مسکو تنها در عرض چند سال، تمرکزش را برروی طراحی‌های کم‌هزینه، اثبات‌شده و تولید انبوه قرار داده که حالا می‌توان آن‌ها را در مقیاسی وسیع و بدون فشار بر منابع به کار گرفت. همین رویکرد منجر به تولید سریالی طیف وسیعی از سامانه‌ها شده است؛ از مهمات سرگردان و پهپادهای کنترل‌شونده با فیبر نوری و دید اول‌شخص (FPV) گرفته تا پهپادهای رهگیر، شناورهای بدون سرنشین دریایی و سامانه‌های رباتیک زمینی.
موفقیت در ساخت پهپاد
از نظر تاکتیکی، موفقیت روسیه بیش از هر چیز در طراحی و ساخت پهپادهای تهاجمی با برد ۲۰ تا ۵۰ کیلومتر، مثل لنست، مولنیا و “کنیاز واندال نووگرادسکی” که به‌طور گسترده علیه توپخانه، سامانه‌های پدافندی و مراکز لجستیکی اوکراین به کار گرفته شده‌اند، بوده است.
از حیث راهبردی هم سامانه‌هایی مثل گران و هارپیا که با الگوبرداری از سری پهپادهای شاهد ایران ساخته‌شده‌اند، با برد بیش از ۵۰۰ کیلومتر توان ضربه زدن عمیق در خاک اوکراین را به روس‌ها داده‌اند.
نیروهای روسی هرسال هزاران پهپاد دریافت می‌کنند و برآوردها حکایت از آن دارد که در سال ۲۰۲۴ میلادی بیش از ۱۲۰ هزار فروند پهپاد به خطوط مقدم روسیه تحویل داده شده است. البته انتظار می‌رود که در سال ۲۰۲۵ این رقم افزایش به‌مراتب بیشتری داشته باشد؛ چرا که روسیه با تلفیق درس‌هایی که از نوآوری‌های میدانی اوکراین یاد گرفته با تاکتیک‌های خودش که شامل ادغام هوش مصنوعی برای شناسایی هدف، تحلیل ویدئویی بلادرنگ و قفل‌گذاری خودکار روی اهداف به‌منظور افزایش دقت و کاهش فشار کاری اپراتور است، به مراتب پیشرفته‌تر از قبل شده است.
بخش مهمی از رویکرد روسیه، حرفه‌ای سازی عملیات پهپادهای تاکتیکی از طریق یگان‌های تخصصی مثل مراکز روبیکون است. تمرکز این یگان‌ها بر پهپادهای فیبر نوری که توانایی حمله به خطوط تدارکاتی اوکراین را دارند، رهگیرهای تاکتیکی که برای از کار انداختن سامانه‌های بزرگ‌تر شناسایی-ردیابی (ISR) طراحی‌شده‌اند و عملیات هماهنگ دسته‌ای (Swarm) که می‌توانند سامانه‌های دفاعی را در هم بشکنند، قرار دارد.
البته باید این را هم در نظر داشت که برنامه پهپادی روسیه بدون ایراد و ضعف نیست. وابستگی سنگین به قطعات ساخت چین و پهپادهای تجاری موجود در بازار (ازجمله سری DJI Mavic) همچنان بالاست. کنترل کیفیت در تولیدکنندگان کوچک پهپادهای FPV یکدست نیست و استاندارد آموزش خلبانان نیز بین یگان‌ها متفاوت است.
اوکراین گوش به زنگ‌تر از همیشه
اوکراین با وجود فشار هوایی زیاد و درگیری در جنگ، این تحولات را زیر نظر دارد. صنایع دفاعی این کشور در حال مطالعه و مهندسی معکوس چند نمونه روسی (مثل لنست و مولنیا) برای ساخت نسخه‌های ارزان‌تر و مقرون‌به‌صرفه تر هستند.
هرچند که درعین‌حال استراتژیست‌های اوکراینی هشدار می‌دهند که سرعت تولید روسیه می‌تواند به‌زودی موازنه هوایی را تغییر دهد.
کارشناسان امنیتی اوکراین درباره سناریویی در آینده نزدیک هشدار داده‌اند که در آن هزاران پهپاد مسلح روسی بتوانند به‌طور مداوم در آسمان اوکراین گشت‌زنی کنند و نه‌تنها مثل موشک‌ها اهداف ثابت را بزنند، بلکه به‌صورت فعال اهداف انسانی و متحرک را در زمان واقعی شکار کنند. چنین وضعیتی می‌تواند علاوه بر تهدید شهرهای خط مقدم مثل سومی، خارکیف و دنیپرو، مراکز شهری غرب اوکراین مثل لفیف و چرنیوتسی را هم با تهدید مواجه کند.
این روزها هر دو کشور درگیر یک رقابت تسلیحاتی پهپادی شتاب‌گیرنده هستند و هر دو طرف به‌سرعت خود را با شرایط وفق می‌دهند. اولویت اول روس‌ها همچنان غلبه بر اوکراین با اتکا به حجم بالای حملات و تداوم ضربات است و از سوی دیگر اوکراین تلاش می‌کند تا سامانه‌های تهاجمی و شناسایی انبوه، ارزان و کارآمد خود را مستقر کند.
سرنوشت این جنگ پهپادی می‌تواند الگوی نبرد را بازتعریف کرده و طرفی که بتواند جنگ پهپادی کم‌هزینه، پرحجم و تطبیق‌پذیر را بهتر از دیگری به کار بگیرد، احتمالاً در ماه‌ها و سال‌های پیش‌رو برتری قاطع را به دست خواهد آورد.
منبع: thedefensenews
۵۸۳۲۱
