ابوالفضل خدائی: اولین نشست زنده یولن در اسپیس شبکه ایکس شنبه ششم اردیبهشت ماه با حضور کارشناسان در مورد مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا در عمان برگزار شد. در بخش هایی از این گفت‌وگو مجید تفرشی کارشناس مسائل بین‌الملل در ارزیابی خود از دور سوم مذاکرات در عمان نکاتی را مطرح کرد که در ادامه می خوانید؛
مذاکرات کنونی حاصل دانش، تجربه و بازنگری دو طرف در توافق برجام است. این توافق، با وجود ایراداتش، زمینه‌ای برای حل مسائل فراهم کرد. اگر ایران و جامعه جهانی تجربه بیشتری داشتند، شاید به توافق بهتری دست می‌یافتند. با این حال، دیدگاهی که ایران نسبت به برجام دارد، قرار نیست در این مذاکرات تکرار شود. در برجام، ایران با شش کشور طرف مذاکره بود، اما اکنون تنها با یک کشور روبه‌رو است؛ شرایطی که نقاط قوت و ضعف خاص خود را دارد. چین، روسیه و اروپا در این مذاکرات حضور ندارند، اما منطقی است که چین و روسیه احساس کنار گذاشته شدن نداشته باشند.
همچنین باید در نظر داشت که کشورهای اروپایی با توجه به عدم حضور در این مذاکرات رویکردی تخریبی در پیش گرفته‌اند، هرچند ایتالیا تلاش کرده از این فضا به نفع خود بهره‌برداری کرده و از دور دوم مذاکرات میزبانی کند.
تعامل تندروهای داخلی و خارجی
نکته دیگر اینکه فضای اندیشکده ای و نخبگانی در سطح بین المللی را مشاهده می کنیم. یک تعامل خواسته و یا ناخواسته بین تندروهای داخلی و خارجی در مساله تخریب مذاکرات وجود دارد. در داخل صحبت هایی از این قبیل شنیده می شود که ایران از مواضع خود کوتاه آمده و یا در خارج گفته می شود که نباید با ایران وارد مذاکره شد. در مجموع نوع حرف هایی که زده می شود پاس گل به یکدیگر است.
لابی های انگلیسی زبان مجاهدین خلق و یا لابی های اسرائیل نیز دست به کار شده اند و توافق با ایران را فاجعه تلقی می کنند و معتقدند که ایران در حال وقت کشی است تا به سراغ ساخت سلاح اتمی برود و دنیا را تهدید کند. این لابی ها می کوشند تا بگویند ایران در موضع ضعف قرار گرفته و اتلاف وقت برای کلاه گذاشتن سر آمریکا است تا در نهایت کار خود را ادامه دهد.
در داخل نیز بعضا شنیده می شود که این مذاکرات و یا توافق موقت است. یعنی دقیقا همان موضعی که از لابی های مجاهدین و اسرائیلی تکرار می شود به نوعی در داخل کشور نیز گفته می شود.
تغییر رویکرد اعراب نسبت به دوره برجام
تفرشی در ادامه گفت: در مورد نکته بعدی باید به بحث اعراب پرداخت. در جلسه ای که در اندیشکده چتم هاوس حدود ۱۵ سال پیش به ابتکار بخش رسانه ای سفارت آمریکا برگزار شد از سعود الفیصل وزیرخارجه وقت عربستان سوالی درباره نوع روابط ایران با عربستان و روابط ایران با آمریکا پرسیده شد که در نوع خود جواب کلاسیک و مهمی بود. وی تصریح کرد که روابط ایالات متحده با عربستان مستحکم و یک اتحاد ناگسستنی است و به دلیل راهبردی بودن آن هیچ گاه از بین نخواهد رفت. سعود الفیصل در ادامه گفت که ایران برادر و همسایه عزیز ما است و مردم برادر و همسایه خود را انتخاب نمی کنند چرا که حق گزینشی وجود ندارد. وزیرخارجه وقت عربستان اظهار داشت که کشورش مدارا با ایران را به منظور روابط خوب وظیفه خود می داند. اما در زمان برجام موضع او بدین شکل نبود و سعود الفیصل به دنبال تخریب برجام بود. موضعی که در دوران بن سلمان نیز شاهد بودیم که عربستان در تلاش برای مقابله با جمهوری اسلامی نیز بود. واقعیت این است که طی ده سال گذشته نه ملک سلمان بن عبدالعزیز و نه محمد بن سلمان توانسته اند منویات خود را در منطقه به پیش ببرند و نه ایران. درایت و هوشیاری که اکنون در عربستان سعودی نسبت به ایران وجود دارد در زمان برجام کاملا برعکس بود. شاید مهار برنامه هسته ای ایران برای آنها خوشایند بود اما آنها در آن برهه نگران این بودند که مبادا قدرت ایران پیش شش قدرت جهانی تثبیت شود.
این کارشناس مسائل بین‌الملل با اشاره به اینکه در برهه فعلی به شرایط متفاوت تر به نظر می رسد گفت: ایران و عربستان سعودی هیچ گاه به متحد راهبردی تبدیل نخواهند شد اما واقعیت این است که هیچکدام از دو کشور نمی توانند یکدیگر را نادیده گرفته و همدیگر را حذف کنند. در نتیجه دو کشور چاره ای جز اتحاد ندارند. دقیقا همان سیاستی که در دوره آقای هاشمی رفسنجانی شروع شد و در ادامه پیمان امنیتی که در زمان آقای خاتمی به امضا رسید. اگر ملک سلمان و پسرش و از آن طرف در ایران محمود احمدی نژاد سر کار نیامده بودند، دو کشور به لحاظ راهبردی ـ امنیتی در وضعیت متفاوتی به سر می بردند.
تفرشی در پایان گفت: با تحولات پس از هفتم اکتبر و تحولات منطقه باید در حفظ و حراست از روابط ایران با کشورهای عربی تلاش کرد تا بار دیگر خدشه ای به آن وارد نشود. حفظ چنین شرایطی کلیات و مبانی توافق را پیش می برد ولی در خصوص بحث های تکنیکی ـ امنیتی و نظامی همچنان جای کار وجود دارد. مسائلی چون نوع و درصد غنی سازی و همچنین محل نگهداری آن مهم به شمار می رود که بخشی از آن از کنترل سیاستمداران خارج است. در کل ایران و آمریکا می تواند به یک توافق دست پیدا کنند به شرطی که عناصر داخلی و خارجی در وارد کردن خدشه به آن موفق نشوند. به نظر نمی رسد که ایران و آمریکا بخواهند ماجرا را به طور کلی منتفی کنند اما هیچ بعید نیست که اسرائیلی ها و تندروهای داخلی به هر طریقی که شده و بدون توجه به تبعات آن روند توافق را برهم بزنند.
۳۱۱۳۱۱
