جواد مرشدی: پائیز گذشته بود که تروئیکای اروپایی اعلام کردند آماده‌اند تا مکانیسم ماشه را که در قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل متحد گنجانده شده با هدف جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح اتمی فعال کنند. درپی این اعلام نیز دستگاه دیپلماسی جمهوری اسلامی بیکار ننشست و گفتگو با طرف اروپایی را از سر گرفت و توپ را در زمین سه کشور اروپایی انداخت، تا جایی که برخی کارشناسان گفتند ایران با ابتکار پیشنهاد آغاز گفت‌وگو با اروپا در تمامی حوزه‌های مورد دغدغه دو طرف روند اعتمادسازی به منظور تنش زدایی را در پیش گرفته است .
اما با روی کار آمدن ترامپ و آغاز مذاکرات ۱+۱ ایران و آمریکا اروپایی ها دیگر در مذاکرات سهمی نداشتند و غایب بودند آنچنانکه به زعم عباس عراقچی روابط اخیر ایران با سه کشور اروپایی فراز و فرودهای زیادی داشته و در حال حاضر در وضعیت نزولی قرار دارد.
وزیر خارجه ایران این را هم گفته که «پس از مشورت‌های اخیرم در مسکو و پکن آماده‌ام تا اولین گام را با سفر به پاریس، برلین و لندن بردارم.» حالا سه کشور اروپایی درخواست کرده‌اند که در حاشیه مذاکرات آتی ایران و آمریکا در رم با وزیر خارجه ایران دیدار کنند و عراقچی نیز امروز در حاشیه جلسه هیأت دولت از دیدار با سه کشور اروپایی آلمان،فرانسه و انگلیس در روز جمعه خبر داد.
خبرگزاری “یولن “در گفت‌وگو با علی بیگدلی کارشناس مسائل بین الملل به بررسی روند این مذاکرات پرداخته است.
هدف اروپا از ورود مجدد به مذاکرات هسته‌ای با ایران چیست؟ آیا تغییری در رویکرد آنها نسبت به گذشته مشاهده می‌شود؟
قابل پیش‌بینی بود که پیش از رسیدن به توافق با آمریکا، ایران باید با اروپا به تفاهم برسد. حال که این مذاکرات هم‌زمان شده، می‌توان گفت شرایط به نفع ایران پیش می‌رود و این موقعیت می‌تواند برای ایران در مذاکرات با اروپا سودمند باشد. اگر مذاکرات صورت گیرد و اروپا همچنان اعلام کند که در جلسات ایران و آمریکا حضور خواهد داشت، بهتر است این نشست‌ها به‌صورت جداگانه نیز برگزار شوند. در کل، این مذاکرات بسیار به‌موقع هستند و می‌توانند منافع متقابلی داشته باشند.
در حال حاضر، ایران در گفت‌وگوهایش با آمریکا از موضع قوی‌تری برخوردار است و این امکان وجود دارد که با اروپا نیز به نقطه توافقی برسد. البته باید توجه داشت که ایران با اروپا علاوه بر موضوعات مرتبط با «مکانیسم ماشه»، اختلافاتی درباره برخی تحریم‌های دیگر دارد که لازم است رفع شوند. اکنون شرایط مناسبی برای رسیدن به توافق با اروپا فراهم شده و امید است که وزارت امور خارجه از این فرصت به خوبی استفاده کند.
از سوی دیگر، اروپایی‌ها نیز علاقه‌مندند که تنش‌ها در خاورمیانه کاهش یابد. برای نمونه، طبق آمار موجود، فرانسه با حدود ۹ درصد کاهش اشتغال و تورمی در حدود ۲.۵ درصد مواجه است. این بحران اقتصادی اروپا را وادار می‌کند تا با کاهش تنش در خاورمیانه، فضای سرمایه‌گذاری را بهبود بخشد. بنابراین، زمان‌بندی کنونی برای مذاکرات بسیار مناسب است و باید هرچه زودتر به نتیجه برسد.
مذاکرات عمان چه تأثیری بر رویکرد اروپا در تعامل با ایران داشته است؟ آیا این مذاکرات مسیر جدیدی برای گفت‌وگوها باز کرده‌اند؟
مذاکرات عمان تاکنون به نفع ایران پیش رفته‌اند. هر دو طرف ایران و آمریکا آمادگی دارند تا اختلافات را از مسیر دیپلماسی حل‌وفصل کنند و این به نفع ایران است. با توجه به این شرایط ایران می‌تواند با آغاز گفت‌وگو با اروپا امتیازات بیشتری نیز کسب کند. اکنون موقعیت ایران در مذاکرات قوی‌تر است، ضمن آنکه پیش‌تر نیز مقامات ایرانی از جمله آقای عراقچی بر آمادگی ایران برای مذاکره با اروپا تأکید کرده بودند.
واکنش ایران به تلاش‌های اروپا برای پیوستن به مذاکرات چگونه بوده است؟ آیا تهران از این روند استقبال کرده یا شروطی را مطرح کرده است؟
پیش از این نیز وزیر خارجه ایران اعلام کرده بود که مایل به گفت‌وگو با اروپاست. سطح اختلافات ایران با اروپا هم در حوزه داخلی و هم بین‌المللی به‌مراتب کمتر از اختلافات با آمریکا است، بنابراین امکان دستیابی به توافق با اروپا سریع‌تر فراهم است. ضمن اینکه با توجه به نزدیک شدن به ۱۸ اکتبر که قطعنامه ۲۲۳۱ به پایان می‌رسد، هم ایران و هم اروپا تمایل دارند مذاکرات را زودتر آغاز کنند. با این حال اختلافات میان ایران و اروپا متنوع‌تر است، به‌ویژه در زمینه مسائل موشکی و برخی اتهامات نظیر حمایت از گروه‌های شبه‌نظامی. اما سابقه همکاری‌های پیشین ایران و اروپا در زمینه هسته‌ای زمینه مناسبی برای پیشرفت مذاکرات فراهم می‌آورد.
آیا اروپا ابزار و نفوذ کافی برای پیشبرد توافق جدید با ایران را دارد؟ و نقش بحران اوکراین در این روند چیست؟
فرانسه که ریاست دوره‌ای اتحادیه اروپا را بر عهده دارد اخیراً اعلام کرده که باید در برخی مسائل عقب‌نشینی کند. این نشان می‌دهد که تحت فشارهای بین‌المللی از جمله از سوی آمریکا و حتی اظهارات ترامپ اروپا تلاش می‌کند که پرونده‌های پرتنش از جمله بحران اوکراین و ایران را هرچه سریع‌تر ببندد.
از سوی دیگر اروپا با اختلافات داخلی در خصوص تداوم کمک به اوکراین مواجه است و اکنون تمرکز خود را بر حل مشکلات دیگر مانند پرونده ایران معطوف کرده است. امید می‌رود که مسائلی مانند تحریم سپاه پاسداران نیز از طریق مذاکرات حل‌وفصل شود. با وجود تنوع اختلافات سابقه روابط ایران با اروپا شفاف‌تر و از سطح خصومت پایین‌تری نسبت به آمریکا برخوردار است و می‌تواند زمینه‌ساز توافق باشد.
با توجه به اختلافات موجود بین آمریکا و اروپا در پرونده هسته‌ای ایران، آیا اروپا قادر است مسیر مستقلی را دنبال کند؟
هرچند اروپا نیز در چارچوب توافق برجام مانند آمریکا با غنی‌سازی محدود ایران موافق بوده (در حد ۳.۶۷ درصد)، اما اختلاف نظرهای آمریکا با ایران بیشتر بر اظهارات سیاسی نظیر سخنان نتانیاهو استوار است که عمدتاً با هدف فشار بر ایران مطرح می‌شود و چندان مبنای حقوقی یا فنی ندارد.
امید است که در نشست آینده ایران و اروپا فضای مناسبی برای انعطاف بیشتر فراهم شود و بتوان اختلافات باقی‌مانده را کاهش داد. پیش از فرارسیدن اکتبر فرصتی مناسب برای حل این مسائل وجود دارد.
چالش‌های اصلی پیش روی اروپا در مذاکرات هسته‌ای با ایران چیست و چگونه می‌توانند بر آنها غلبه کنند؟
مهم‌ترین چالش‌ها عبارت‌اند از موضوع غنی‌سازی اورانیوم، کنترل برنامه موشکی ایران و تحریم‌هایی که علیه نهادها و سازمان‌های مختلف از جمله سپاه وضع شده‌اند. با این حال این موارد قابل حل به نظر می‌رسند زیرا اروپا بیش از آمریکا خواهان حفظ توافق و کاهش تنش‌هاست.
اگر اروپا از سطح غنی‌سازی فعلی ایران (در حد توافق سابق) رضایت داشته باشد می‌تواند زمینه‌ساز توافق باشد. اکنون فضای مذاکرات نسبتاً مساعد به نظر می‌رسد و در صورت آغاز رسمی گفت‌وگوها امکان رسیدن به توافق محتمل است.
۲۱۲۱۲
