رسول سلیمی: بازگشت دونالد ترامپ به کاخ سفید به دلیل ماهیت غیرقابل پیش بینی تصمیمات او، زبان صریحش، نگرانی های زیادی را برانگیخته است. ترامپ در دومین دور ریاست جمهوری خود، دنیای متفاوتی را به ارث می برد که دو جنگ منطقه ای فلسطین و اوکراین در جریان است. بسیاری بر این باورند که رویکرد معاملاتی و مواضع غیرمتعارف او می تواند بر ماهیت این درگیری ها تأثیر بگذارد. پیش بینی اینکه آیا او واقعا برای صلح تلاش خواهد کرد نیز دشوار است، اما مطمئنا او عامل مهمی خواهد بود.
در این میان بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل از هم اکنون در مرکز سیاست های ترامپ قرار گرفته است. او پس از هفته ها تعلل، تصمیم گرفت توافق آتش بس غزه را پیش ببرد که روز جمعه با تصویب کابینه امنیتی او مواجه شد. در حالی که این تعلل از طرف اسرائیل ریشه در نگرانی های نتانیاهو از اعتراض احتمالی دو مقام ملی گرای افراطی اسرائیل داشت که برای حفظ ائتلاف سیاسی او نقش کلیدی داشتند. این دو نفر بتسالل یوئل اسموتریچ، وزیر دارایی هستند.
در همین راستا شیرا افرون، مدیر ارشد تحقیقات در مجمع سیاست اسرائیل و مشاور سابق سازمان ملل متحد در اورشلیم، به نیوزویک گفته: «روشن است که تعلل نتانیاهو نتیجه فشارهای سیاسی در اورشلیم و ترس او از فروپاشی ائتلاف سیاسی خود است همان ترسی که امضای این توافق را از ماه مه ۲۰۲۴ به تأخیر انداخته است.»
چگونه نتانیاهو اعضای مخالف کابینه خود را متقاعد به پذیرش آتش بس کرد؟
این در حالی است که تایمز اسرائیل در گزارشی گفته نتانیاهو روز دوشنبه به این موضوع اشاره کرده که اسرائیل هنوز در مرحله پایان درگیری نیست و در یک فایل صوتی که به سرعت فاش شده، به اعضای کنست لیکود تاکید کرده که «نمی تواند با درخواست حماس برای پایان دادن به جنگ در ازای ۱۰۱ گروگانی که هنوز در اختیار دارد، موافقت کند.»
چه آنکه ترامپ نیز در هفته های اخیر نشان داد که به اسرائیل آزادی بیشتری برای تصمیم گیری می دهد در حالی که همزمان جو بایدن را به دلیل تلاش برای محدود کردن اهداف بالقوه تلافی جویانه در حمله موشکی بالستیک ایران در اول اکتبر مورد انتقاد قرار داده است.
در همین حال، نمرود نوویک، عضو مجمع سیاست اسرائیل که به عنوان مشاور ارشد سیاست خارجی شیمون پرز نخست وزیر سابق اسرائیل فعالیت می کرد، به نیوزویک گفته: «مشکل کابینه اسرائیل برای تصویب توافق آتش بس، رفتار نتانیاهو در مورد این مسئله بود. او به طول عمر ائتلاف سیاسی حاکم خود در کابینه می اندیشید که با قبول آتش بس متزلزل می شد»
نوویک ادامه داد: «هنگامی که نتانیاهو به این نتیجه رسید که یکی از دو عضو افراطی دولتش، که تنها در صورت اجتماع می توانند او را از اکثریت حاکم محروم کنند، قصد ندارد او را از اکثریت بیندازند، توافق را پذیرفت.» در واقع نتانیاهو به این نتیجه رسیده بود که در حالی که بن گویر(وزیر امنیت ملی) ممکن است استعفا دهد، اسموتریچ(وزیر دارایی) این کار را نخواهد کرد.» نوویک استدلال کرد که این توانایی نتانیاهو برای جلب نظر وزیر دارایی خود بود که واقعا او را تشویق کرد تا آتش بس را به رأی بگذارد و در نهایت توافق با حماس اجرایی شود.
این تحلیلگر می افزاید «نظرسنجی های مداوم در اسرائیل نشان می دهد که نتانیاهو در آستانه انتخاب مجدد قرار نخواهد گرفت و کابینه او حفظ خواهد شد. چه آنکه نتانیاهو با پذیرش آتش بس با حماس تلاش کرد سرمایه گذاری پر ریسکی را برای به دست آوردن حسن نیت ترامپ به عنوان یک امتیاز برای اسرائیل کسب کند»
آیا نتانیاهو می تواند با وجود ترامپ، کابینه را حفظ کند؟
نتانیاهو ممکن است در هفته های پیش رو انتخاب سرنوشت سازی داشته باشد: اکثریت پارلمانی خود با از سرگیری مبارزه با حماس در غزه حفظ کند که این گزینه آسان برای نتانیاهو است تا بیش از قبل، غزه را ویران کند. گزینه دوم برای او استمرار آتش بس و پذیرش خطر فروپاشی ائتلاف سیاسی او در نیمه راه دوره چهار ساله خود و قمار بر روی انتخابات زودهنگام است که او را بیش از هر زمان به نقض آتش بس سوق می دهد.
این در حالی است که اسموتریچ وزیر دارایی اسرائیل، که حزبش هفت کرسی کابینه را در اختیار دارد، تهدید کرده که اگر نتانیاهو از مرحله اول توافق آتش بس که خواستار آتش بس شش هفته ای است، به مرحله دائمی برسد، در مرحله بعدی از دولت کناره گیری خواهد کرد تا کابینه سقوط کند. نتانیاهو در روزهای اخیر جلسات مکرر و طولانی با اسموتریچ داشته تا او را متقاعد کند که در ائتلاف باقی بماند. پس از سه ساعت مذاکره بین اسموتریچ و نمایندگان حزبش در روز پنجشنبه، این حزب اولتیماتوم صادر کرد و از نتانیاهو خواست که بلافاصله پس از آتش بس شش هفته ای اول، جنگ علیه حماس را از سر بگیرد و این را به عنوان شرط ماندن اسموتریچ در دولت، قرار دادند.
در همین راستا موشه کلوگافت، مشاور استراتژیک دولت اسرائیل و مدیر کمپین سیاسی بین المللی، به نیویورک تایمز گفته: «انتخابات در مورد یک داستان است! (اشاره به رٌمان تولستوی)» و ادامه داد که در صورت برگزاری انتخابات مجدد در اسرائیل، انتخاب مجدد نتانیاهو همان داستان «جنگ و صلح» خواهد بود! چرا که خانواده های اسرای اسرائیلی از نتانیاهو خواسته اند که از سیاست کناره گیری کند و توافق آتش بس را ادامه دهد. ترامپ نیز به صراحت گفته که می خواهد جنگی که حماس با اسرائیل آغاز کرده پایان یابد.
نتانیاهو به این نتیجه رسیده بود که بن گویر(وزیر امنیت ملی) ممکن است استعفا دهد اما اسموتریچ(وزیر دارایی) این کار را نخواهد کرد. این توانایی نتانیاهو برای جلب نظر وزیر دارایی خود بود که واقعا او را تشویق کرد تا آتش بس را به رأی بگذارد و در نهایت توافق با حماس اجرایی شود.
در مقابل اگرچه دولت اول ترامپ برای عادی سازی روابط دیپلماتیک بین اسرائیل و سه کشور عربی میانجیگری کرد اما اسرائیلی ها در حال حاضر به چشم انداز یک معامله بزرگ تر که منجر به روابط رسمی با عربستان سعودی در دوره بعدی ترامپ شود، چشم دوخته اند. سیاستی که موضع متحدان امریکا را در برابر دشمن اصلی اسرائیل یعنی ایران، تقویت می کند.
از این رو ناظران سیاسی معتقدند شانس بیشتری وجود دارد که نتانیاهو، اتحاد با عربستان سعودی را به جای اتحاد با اسموتریچ و ادامه جنگ انتخاب کند. این در حالی است که بن گویر و اسموتریچ می خواهند جنگ در غزه تا زمانی که حماس نابود شود ادامه یابد. آن هم در شرایطی که بن گویر این توافق را به مثابه “تسلیم” اسرائیل به حماس توصیف کرده و در یک بیانیه ویدیویی از اسموتریچ خواسته است تا با استعفا از دولت به او کمک کند تا کابینه اسرائیل ساقط شود.
تلاش نتانیاهو برای استمرار نخست وزیری در زمان ترامپ
نتانیاهو از یک سو در محاکمه ای طولانی با اتهام فساد مواجه است و احتمالا پس از پایان جنگ، به دلیل شکست های نظامی و سیاسی با یک تسویه حساب سیاسی روبرو خواهد شد. با توجه به این شرایط، برخی تحلیلگران بر این باورند که او تصمیم خواهد گرفت مرحله دوم توافق را اجرا نکند تا ائتلاف خود را دست نخورده نگه دارد.
در چنین شرایطی نقض هرگونه مفاد توافق از سوی حماس به نفع نتانیاهو خواهد بود و برگ برنده رایگانی را در اختیار او قرار خواهد داد. چرا که به گفته تحلیلگران سیاسی برای او منطقی نیست که خود را در معرض انتخابات مجدد قرار دهد در حالی که ممکن است برنده نشود. این در حالی است که به نظر می رسد اگر نتانیاهو مجبور باشد بین رابطه با دولت ترامپ و اسموتریچ و بن گویر یکی را انتخاب کند، ترامپ را انتخاب خواهد کرد.
در حال حاضر نتانیاهو انگیزه کافی برای حمله به برنامه هسته ای ایران را دارد. چرا که در صورت وقوع حملات متقابل بین ایران و اسرائیل، جایگاه سیاسی نتانیاهو بیش از هر زمان در کابینه محکم خواهد شد.
ایران مهمترین مسئله مشترک نتانیاهو و ترامپ در خاورمیانه
در حال حاضر، به نظر می رسد آتش بس اسرائیل و حماس اجازه توقف جنگ و آزادی برخی از اسرا را داده است اما این توافق به حدی شکننده است که بعید است برای مدت طولانی دوام بیاورد. چه آنکه در شرایط فعلی قوی ترین روابط سیاست خارجی ترامپ با بنیامین نتانیاهو و رهبران کشورهای عربی خلیج فارس باقی مانده است و این همان جایی است که ترامپ هشت سال پیش، ریاست جمهوری خود را آغاز کرد و عربستان سعودی و اسرائیل اولین دیدارهای خارجی او بودند.
خاورمیانه همچنین محل بزرگترین دستاورد سیاست خارجی او بود. پیمان ابراهیم که عادی سازی روابط بین اسرائیل و چندین کشور عربی را برای او به امتیازی مهم تبدیل کرد به اندازه ای اهمیت داشت تا در برابر جنگ اسرائیل در غزه و حملات به حزب الله در لبنان، مقاومت کند.
بنابراین از نظر تحلیلگران سیاسی، بزرگترین مسئله ترامپ در خاورمیانه برای سال ۲۰۲۵، احتمال یک جنگ گسترده است که ایران را هدف قرار می دهد. در حال حاضر نتانیاهو نیز انگیزه کافی برای حمله به برنامه هسته ای ایران را دارد. چرا که در صورت وقوع حملات متقابل بین ایران و اسرائیل، جایگاه سیاسی نتانیاهو بیش از هر زمان در کابینه محکم خواهد شد. اما از سوی دیگر نتانیاهو می داند که بدون کمک فعال ایالات متحده، نمی توان حمله موفقی به تاسیسات هسته ای ایران انجام داد.
این در حالی است که ترامپ همچنان اصرار دارد که آمریکا در جنگ دیگران دخالت نخواهد کرد. از این رو افزایش فشار ترامپ برای یک توافق دیپلماتیک گسترده با ایران در سال ۲۰۲۵ دور از انتظار نخواهد بود.
۲۱۳
