غزال زیاری: وقتی صحبت از دید استثنایی می‌شود، انتخاب یک برنده مطلق سخت‌تر از چیزی خواهد بود که فکرش را می‌کنید.
تصور کنید یک شاهین دُم‌قرمز هستید که در آسمان اوج گرفته‌اید. با دقت زمین را نظاره می‌کنید و صدها متر پایین‌تر سنجابی را می‌بینید. اگرچه رنگ بدن او با محیط ترکیب شده، اما تمام تلاش‌های سنجاب برای استتار کردن، در برابر چشمان تیزبین شما بی‌فایده است.
پرنده‌های شکاری مثل شاهین، عقاب و باز به خاطر بینایی بسیار دقیق‌شان مشهورند. اما آیا واقعاً آنها بهترین و تیزبین‌ترین چشم‌ها را دارند یا حیوانات دیگری در این زمینه رکوردی فراتر ثبت کرده‌اند؟
در واقع، پاسخ ساده‌ای برای این سؤال وجود ندارد؛ اما قدرت دید و تیزبینی بعضی از موجودات واقعاً حیرت انگیز است.
استبان فرناندز-جوریشیک، استاد زیست‌شناسی دانشگاه پوردو در این باره توضیح داد: «هیچ سیستم بینایی کاملی وجود ندارد. از نظر تکاملی، توسعه سیستم‌های پیشرفته بینایی واقعاً پرهزینه است، چون چشم‌ها بخشی عظیم از دستگاه عصبی هستند که انرژی زیادی می‌طلبند. به همین خاطر تکامل باعث می‌شود حیوانات فقط همان نوع بینایی را داشته باشند که برای محیط و رفتارشان لازم خواهد بود.»
دقیق‌ترین بینایی: پرنده‌های شکاری
پرنده‌های شکاری مثل عقاب، شاهین و باز به دید عالی‌شان شهرت دارند و شایسته این شهرت هم هستند. آنها باید طعمه را از کیلومترها دورتر ببینند و به همین خاطر سیستم بینایی‌شان طوری تکامل یافته که وضوح دید فوق‌العاده بالایی داشته باشند.
توماس کرونین، استاد زیست‌شناسی دانشگاه مریلند در این باره به این نکته اشاره کرده که وضوح دید پرنده‌های شکاری ۳ تا ۵ برابر بیشتر از انسان است. داشتن “چشمان عقاب” به منزله نگاه کردن از درون یک دوربین دوچشمی است!
چشم‌های عقاب‌ها نسبت به اندازه بدنشان بزرگ‌تر است و تعداد گیرنده‌های نوری (سلول‌های حساس به نور در شبکیه) خیلی بیشتری دارند. همین ویژگی‌ها، این امکان را برای عقاب‌ها فراهم می‌کند تا طعمه را از فاصله‌های دور ببینند.
رنگارنگ‌ترین بینایی: میگوی آخوندکی
وقتی صحبت از بهترین بینایی رنگی به میان می‌آید، یک موجود زنده، با فاصله برنده خواهد بود: میگوی آخوندکی.
این سخت‌پوست عجیب‌وغریب در آب‌های کم‌عمق زندگی می‌کند و احتمالاً رنگ‌هایی را می‌بیند که حتی ما انسان‌ها قادر به تصورشان هم نیستیم. انسان سه نوع گیرنده رنگی دارد (قرمز، سبز و آبی). بسیاری از مهره‌داران چهار نوع گیرنده دارند؛ در نتیجه بینایی رنگی ما از بسیاری گونه‌های جانوران ضعیف‌تر است.
جالب اینجاست که میگوی آخوندکی ۱۲ نوع گیرنده رنگی دارد! در نتیجه حتی برخی از این میگوها قادر به دیدن نور فرابنفش هستند و می‌توانند قطبش نور را هم تشخیص دهد.
هنوز مشخص نیست مغز این جانور چطور چنین حجم عظیمی از اطلاعات را پردازش می‌کند، اما احتمالاً آنها به‌جای دیدن چهار برابر رنگ بیشتر، الگوهای ترکیب رنگ‌ها را رمزگشایی می‌کنند.
سریع‌ترین بینایی: حشرات
دید ما به شکل یک جریان پیوسته احساس می‌شود، اما در واقع محدودیت پردازش دارد. انسان‌ها حدود ۶۰ تصویر در ثانیه می‌بینند. اما بیشتر حشرات صدها تصویر در ثانیه ثبت می‌کنند و به همین دلیل هم هست که چراغ‌های فلورسنت برای اکثر حشرات مثل چراغ‌های چشمک‌زن است.
به بیان ساده، اگر مگسی وارد سینما شود، فیلم را مثل یک اسلایدشوی فوق‌سریع می‌بیند! این توانایی باعث می‌شود تا ما نتوانیم به‌سادگی حشرات را کشته یا شکار کنیم؛ چون آنها حرکت دست ما را قبل از خودمان می‌بینند.
این سرعت، نتیجه فاصله بسیار کوتاه بین چشم و مغز کوچک حشرات است که امکان پردازش سریع‌تر را برایشان فراهم می‌کند.
نقاط ضعف جانوران تیزبین
هرکدام از سیستم‌های بینایی در گونه‌های جانوری در نوع خود شگفت‌انگیزند، اما طبیعتاً نقاط ضعفی هم دارند. مثلاً میگوی آخوندکی و حشرات، چشم‌های مرکبی دارند که از واحدهای جداگانه ساخته شده‌اند.
تعداد این واحدها محدود است و بنابراین وضوح تصویرشان پایین‌تر از دید انسان خواهد بود: چیزی شبیه به یک عکس پیکسلی.
با وجود این، در چشم انسان یک تعادل متناسب ایجاد شده و به قول کرونین: «ترکیب وجودی آدم‌ها خوب است. من نمی‌خواهم جای یک میگوی آخوندکی باشم، چون مغزم به اندازه یک نخود می‌شد. راستش از چیزی که دارم راضی‌ام.»
منبع: livescience
۲۲۷۲۲۷
