الهه جعفرزاده: وقایع و حوادث اخیر، تمام ابعاد جامعه و به‌طور ویژه اقتصاد کشور را تحت فشار شدیدی قرار داده و معیشت کارگران روزمزد و صاحبان مشاغل خرد را به خطر انداخته است. تعطیلی کارگاه‌ها، تخریب زیرساخت‌ها و مشکلات مالی ناشی از شرایط جنگی، زندگی بسیاری از کارگران را مختل کرده و ناپایداری و عدم برقراری ثبات در وضعیت فعلی نیز همچنان نگرانی‌ها را درباره آینده معیشتی این گروه‌ها زنده نگه داشته است.
در همین راستا، دکتر سید حسن موسوی چلک، مددکار اجتماعی و رئیس انجمن مددکاران اجتماعی ایران، در گفت‌وگو با یولن به بررسی تأثیرات این بحران بر کارگران و ضرورت حمایت‌های دولتی و اجتماعی می‌پردازد و می‌گوید: «بحران‌ها، همواره بر معیشت جوامع و کسب‌وکار در معنای عام تأثیرگذارند و می‌تواند منجر به رکود اقتصادی کوتاه‌مدت یا بلندمدت شوند. اما وقتی چرخ اقتصاد همواره در گردش باشد، طبیعتاً فقر کاهش پیدا می‌کند، نهادهای اجتماعی افراد کمتری را تحت پوشش قرار می‌دهند و به تناسب آن، دولت بخش کمتری از بودجه خود را به حمایت‌های اجتماعی اختصاص می‌دهد و قسمت اعظم آن را می‌تواند در توسعه به کار بندد. اینجاست که مردم بهزیستی را بیشتر در جامعه تجربه می‌کنند و رضایت اجتماعی بیشتری دارند. در نهایت، این رضایت جمعی به افزایش سرمایه و همبستگی اجتماعی کمک می‌کند.»
تأثیرات بحران جنگی بر کارگران و مشاغل خرد
رئیس انجمن مددکاران اجتماعی ایران با اشاره به تأثیرات گسترده بحران‌های طبیعی و غیرطبیعی مانند جنگ بر کسب‌وکارها، کارگران روزمزد و صاحبان مشاغل خرد را از آسیب‌پذیرترین گروه‌ها در شرایط کنونی می‌داند و در این‌باره توضیح می‌دهد: «بحران‌هایی مانند جنگ، اثرات کوتاه‌مدت و بلندمدتی بر کسب‌وکارها دارند. کارگران روزمزد به دلیل ناپایداری شغلی، بیش از دیگران در معرض از دست دادن درآمد و امنیت شغلی قرار می‌گیرند.»
در این زمینه «مشکلات بیمه‌ای کارگران» هم مطرح است؛ که موسوی چلک در رابطه با این مسئله می‌گوید: «بسیاری از کارگران در شرایط بحرانی قادر به پرداخت حق بیمه ماهانه نیستند؛ که این امر، فاصله‌ای در سوابق بیمه‌ای آن‌ها ایجاد می‌کند و می‌تواند بازنشستگی‌شان را تهدید کند. در این شرایط انتظار می‌رود نظام‌های بیمه‌ای با انعطاف‌پذیری، این فاصله‌ها را به‌عنوان قطع پرداخت بیمه در نظر نگیرند تا کارگران از حمایت لازم برخوردار شوند. شدت بحران کنونی، این نیاز را بیش از پیش برجسته می‌کند.»
هم‌چنین بخوانید:
«معیشت»، پررنگ‌ترین دغدغه مردم در سال جدید
نقش دولت در ایجاد چترهای حمایتی
به باور این مددکار اجتماعی، دولت‌ها در شرایط بحرانی، مانند جنگ، وظیفه دارند با ایجاد چترهای حمایتی، از کارگران و مشاغل آسیب‌دیده پشتیبانی کنند. او در این راستا خاطرنشان می‌کند: «در کنار اینکه نظام‌های بیمه‌ای می‌بایست به کارگران فرصت دهند، نظام بانکی هم می‌تواند با ارائه تسهیلات و معافیت از جریمه دیرکرد وام‌ها، به احیای مشاغل کمک کند؛ که از قضا این اقدام اخیراً از سوی برخی بانک‌ها صورت گرفته و اعلام کرده‌اند که طی ماه جاری، برای دیرکرد در بازپرداخت اقساط وام‌ها، جریمه‌ای لحاظ نمی‌شود.
علاوه بر این، کارگرانی که محل کارشان تخریب شده، انتظار دارند دولت با ارائه تسهیلات و حمایت‌های بازسازی، در کنارشان باشد. یا افرادی که در بخش‌های خصوصی مشغول به کار هستند، گاهی مواقع در نتیجه بحران‌ها -اگر نگوییم ورشکستگی- دست‌کم دچار رکود می‌شوند. طبیعی است که دولت‌ها باید برای این گروه از افراد هم تمهیداتی اتخاذ کنند، تسهیلاتی قائل شوند یا فرصت‌هایی به آن‌ها بدهند که بتوانند به چرخه کسب‌وکارشان در بخش خصوصی بپردازند. این‌ها نمونه‌هایی از حمایت مالی است. لذا گشودن چتر حمایتی دولت در بحران‌ها، می‌تواند فشار مالی بر کارگران را کاهش دهد و به بازگشت آن‌ها در چرخه اقتصادی کمک کند.»
مشارکت اجتماعی و تأثیرات بلندمدت حمایت‌ها
موسوی چلک بر نقش شهروندان و خیرین در کاهش فشارهای معیشتی کارگران تأکید می‌کند و تجربه همه‌گیری کرونا را مثال می‌زند: «در دوران کرونا، برخی موجران از دریافت اجاره صرف‌نظر کردند و خیرین به کمک نیازمندان آمدند. در شرایط جنگی کنونی نیز، چنین اقداماتی می‌تواند به کارگران کمک کند. خیرین ما می‌توانند در این مواقع به کمک کسانی بیایند که مشاغلشان را از دست داده‌اند یا تحت تأثیر بحران جنگ، فعالیت اقتصادی‌شان تحت‌الشعاع قرار گرفته است. مهم آن است که اگر بحرانی ایجاد می‌شود، همه ما چه در جایگاه دولتی و چه در جایگاه شهروندی به کاهش نگرانی‌های اجتماعی کمک کنیم تا احساس ترس در جامعه کمتر شود.»
او معتقد است که اگرچه این نوع حمایت‌ها در ایران هنوز به‌صورت گسترده مرسوم نیست، اما ظرفیت بالایی برای تقویت مسئولیت اجتماعی وجود دارد. از منظر مددکاری اجتماعی، او توضیح می‌دهد: «فروپاشی چرخه تولید می‌تواند کل جامعه را دچار بحران کند. اگر چرخه کار و تولید پویا باشد، اقتصاد رونق می‌یابد، فقر کاهش پیدا می‌کند، سرمایه اجتماعی تقویت می‌شود و نیاز به حمایت‌های اجتماعی دولتی کاهش می‌یابد. این امر به افزایش بهزیستی، رضایت و همبستگی اجتماعی منجر می‌شود.»
۴۷۲۳۲
