خبرگزاری یولن – خراسان‌جنوبی؛ هیچ گاه فراموش نمی کنم که آن پیرمرد و پیرزن شمالی چطور هزاران کیلومتر را از پایتخت کوبیده و خود را به نهبندان رسانده بودند تا ایران گردیشان را با دیدن آسبادهای خوانشرف نهبندان به پایان برسانند و حظ و لذت این دست سازها گذشتگان که به خوبی انرژی پاک کویر را به خدمت گرفته بودند را بچشند چرا که تعریف این بناها و آثار گذشتگان را از طبیعت گردان و کویر نوردان بسیار شنیده بودند و دوست داشتند این آثار از نزدیک ببیند.
این معماری شگرف ایرانی که در شرق ایران خودنمایی می کند نشان از به کارگیری انرژی پاک باد برای گرداندن آسبادها دارد، چرا که انعطاف بادهای ۱۲۰ روزه کویر می توانست پره های چوبی آسیاب را به چرخش درآورد و دانه های گندم را به آرد تبدیل کند.
وجود ۳۱۲ آسباد شناسایی شده در ایران و شرق کشور نام از کاربرد فراوان این سازه مهندسی کهن در گذشته دارد.
۱۷۵ آسباد شناسایی شده در خراسان‌جنوبی
اما قرار گیری خراسان‌جنوبی در مسیر تجارت با هند سبب شد تا با استفاده ۱۷۵ آسیاب بادی که در شهرها و روستاهای این استان ایجاد شده بود گندم مورد نیاز کاروانیان عبوری را که از سیستان به آنجا حمل می شد در آسبادهای این استان به آرد تبدیل شود و در اختیار کاروانیان قرار گیرد.
به گفته کارشناسان کهن شناس، تکنیک ساخت آسبادها در خراسان جنوبی حداقل از هزار سال پیش (از زمان گزارش مسعودی) رواج داشته که البته به دلیل فرسایش باد و تخریب، اثری از بسیاری از آن‌ها باقی نمانده است. آسبادهای کنونی پابرجا در این منطقه بیشتر متعلق به سده‌های اخیر، به‌ویژه از اواخر صفویه تا قاجار است. به طور مثال آسبادهای گوند هم‌زمان با قلعه گوند ساخته شده و هر دو متعلق به دوره قاجار است و در خوان شرف این آسبادها در مجاورت بخش مسکونی قرار گرفته‌اند. آسبادهای خوان شرف به تازگی مرمت شده‌اند و قدمت آن‌ها به عهد صفوی باز می‌گردد.
بنابراین گزارش، بعد از ثبت جهانی باغ اکبریه بیرجند، قنات بلده فردوس و کویر لوت در فهرست آثار جهانی پرونده آسبادها و کاروانسراها نیز برای ثبت در یونسکو ارسال شد تا با ثبت این پرونده آسبادها و کاروانسرها تعداد آثار جهانی خراسان جنوبی به پنج اثر برسد هرچند اپیدمی جهانی کرونا سبب شد تا مراحل کارشناسی پرونده‌های ارسالی به یونسکو از سوی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی ایران به تعویق بیفتد اما اگر مراحل کارشناسی به موقع انجام شود به طور حتم آسبادها و کاروانسراها نیز تا سال آینده به تعداد آثار جهانی خراسانی افزوده خواهد شد.
پرونده ثبت آسبادها و کاروانسراها نیز با عنوان پرونده این دو اثر تاریخی ایرانی در دستور کار وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی کشور است که پرونده آسبادها شامل سه استان سیستان و بلوچستان، خراسان‌جنوبی و رضوی ست.
بنا به گفته مدیر میراث فرهنگی،گردشگری و صنایع دستی نهبندان، به جرات می توان گفت که این شهرستان بیشترین تعداد آسبادهای کشور را دارد به طور ۲۰ درصد این اثر تاریخی در نهبندان وجود دارد.
«شبانی» تعداد آسبادهای شناسایی شده در این شهرستان را ۱۱۲ اثر اعلام کرد و اظهار داشت: ۱۵ تا ۱۶ آسباد ثبت آثار ملی شده است که از این تعداد دواثر در شهر و ۱۳ اثر در روستاها موجود است.
نهبندان، خاستگاه شکل گیری آسبادها
وی از نهبندان به عنوان خاستگاه و نقطه شکل گیری آسبادها در شرق کشور یاد کرد و ادامه داد: دراین سال ها به دلیل این که منابع اعتباری کمی به حوزه مرمتی و حفاظت آسبادها تخصیص یافته منابع تخصیصی صرف حفاظت و نگهداری از این بناها شده است.
مدیر پایگاه آسبادهای خراسان جنوبی که مسئول پیگیری پرونده ثبت جهانی آسبادهای استان هم است به خبرنگار یولن از بیرجند اعلام کرد: پرونده ثبت جهانی آسبادهای ایران که شامل سه استان سیستان و بلوچستان،خراسان جنوبی و خراسان رضوی است شهریور امسال توسط وزرات میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی کشور به یونسکو ارسال شد که به احتمال زیاد تیرسال آینده این پرونده مصوب شود.
«شریعتی منش» با بیان این که حدود ۵ تا ۶ آسباد از شهرستان های نهبندان و درمیان خراسان جنوبی برای ثبت در فهرست آثار جهانی پیشنهاد شده است، افزود: پرونده ثبت جهانی آسبادهای ایران منتظر ارزیابان یونسکوست تا به نقاط پیشنهادی برای ثبت این آثار در شرق کشور سفر کنند.
به گفته وی در غالب پرونده ثبت جهانی آسبادهای ایران منابع برای ثبت ملی و مرمت تعدادی از آسباد های کاندید تخصیص می یابد.
همچنین قرار است دو آسباد یکی در نهبندان و دیگری در شهرستان درمیان احیا و گندم در این آسبادها آرد شود.
انتهای پیام/۳۶۳۵
