نوراحسینی: تهران سال‌هاست با معضل نظافت و خدمات شهری دست‌وپنجه نرم می‌کند. اقدامات مقطعی مدیران گاهی به بهبود نسبی شرایط انجامیده، اما تغییرات مدیریتی، خروج ناگهانی اتباع خارجی و ضعف پیمانکاران در جذب نیروی جایگزین، دوباره این معضل را به دغدغه جدی شهروندان بدل کرده است. اگرچه مدیران شهری نقش خروج اتباع در این بحران را به‌طور رسمی نمی‌پذیرند، آمار و مشاهدات میدانی نشان می‌دهد وابستگی به نیروی کار افغانستانی جدی و طولانی‌مدت بوده است.
سال گذشته رضا محمدی، مدیر وقت سازمان مدیریت پسماند شهرداری تهران، اعلام کرد که از حدود ۱۰ هزار پاکبان فعال در شهر، ۶ هزار نفر افغانستانی هستند؛ عمدتاً مجاز و بخشی غیرمجاز. او هشدار داده بود که برخورد پلیس با محل‌های اسکان کارگری حتی اتباع مجاز را هم درگیر می‌کند و این موضوع ناگهانی مناطق شهری را از نیروی کار خالی خواهد کرد. به گفته او، شهرداری آمادگی جذب پنج هزار پاکبان ایرانی با حقوق ۱۲.۵ تا ۱۵ میلیون تومان را داشت و از وزارت کشور خواسته بود برنامه زمان‌بندی خروج اتباع را اعلام کند تا فرصت جایگزینی فراهم شود.
اختلال در خدمات شهری؛ از رفت‌وروب تا بهشت زهرا
کمبود نیرو در نظافت شهری تنها به رفت‌وروب معابر ختم نشده است. بهشت زهرا نیز با کمبود نیروی ماهر روبه‌رو شده و کار سخت کندن قبور قدیمی که پیش‌تر به کارگران افغانستانی سپرده می‌شد، اکنون توسط نیروهای ایرانی با صرف زمان بیشتر انجام می‌گیرد. دربرخی از پروژه های عمرانی هم وضعیت به همین گونه است.
هشدار معاون خدمات شهری و برخورد با پیمانکاران
داود گودرزی، معاون خدمات شهری و محیط زیست شهرداری تهران، مدتی پیش اعلام کرد که برای جذب نیروی ایرانی در رفت‌وروب و فضای سبز، فراخوان کشوری منتشر شده و حقوق ۲۰ تا ۲۲ میلیون تومانی به همراه بیمه و مزایا پیشنهاد شده است. او با اشاره به هزینه سنگین نظافت بر دوش مدیریت شهری، از پیمانکاران خواست در انجام کار جدی‌تر باشند و با لحنی هشدارآمیز اعلام کرد که از این پس دیگر بهانه‌هایی مانند کمبود نیرو یا ضعف تجهیزات پذیرفته نخواهد شد. به گفته او، پیمانکارانی که نتوانند استانداردهای لازم را رعایت کنند، با جریمه‌های سنگین روبه‌رو خواهند شد و حتی امکان فسخ قراردادشان وجود دارد.
با این وجود همچنان این حوزه گرفتار کمبود نیروی انسانی است.
ناصر امانی، عضو شورای شهر تهران، با اشاره به تأثیر کمبود نیروی انسانی در بخش خدمات شهری گفت که شهرداری از ابتدا پیمانکاران را موظف به جذب نیروهای بومی کرده و وعده داده با افزایش حقوق و مزایا این جایگزینی را انجام دهد، اما شواهد نشان می‌دهد این هدف به‌طور کامل محقق نشده است. او تأکید کرد که این کمبود نیرو عمدتاً در دو بخش خدمات شهری و فضای سبز مشهود است و سایر حوزه‌ها تأثیر کمتری دیده‌اند.
نیروهای افغانستانی بدون بیمه، بدون مالیات و با حداقل دستمزد
محمد حقانی، عضو پیشین شورای شهر، نیز با انتقاد از نبود نظارت مؤثر بر پیمانکاران یادآور شد که سال‌ها پیش دولت بخشنامه ممنوعیت استفاده از اتباع خارجی را به شهرداری‌ها ابلاغ کرد، اما پیمانکاران بی‌اعتنا به این ممنوعیت عمل کردند. او گفت که حتی در پروژه‌های عمرانی، مترو و فضای سبز و… از نیروهای افغانستانی استفاده شده است؛ بدون بیمه، بدون مالیات و با حداقل دستمزد.
او ادامه داد:پیش از این شهرداری از کارگرهای خودش در حوزه خدمات شهری استفاده می کرد که در اوایل دهه هشتاد استفاده از کارگران افغانستانی در پروژه‌های شهری شدت گرفت و حتی کارگران رسمی بازخرید شدند تا پیمانکاران بتوانند نیروهای ارزان‌قیمت خارجی را به‌کار گیرند.
مهدی اقراریان، عضو شورای شهر تهران هم با اشاره به وضعیت نامناسب نگهداشت پایتخت گفت که از ابتدای دوره ششم شورا تاکنون، موضوع نگهداشت و نظافت شهر یکی از چالش‌های جدی مدیریت شهری بوده است. او با یادآوری تغییرات متعدد معاونان خدمات شهری و روسای سازمان مدیریت پسماند، افزود که این جابه‌جایی‌های مکرر بارها مورد انتقاد کمیسیون‌های تخصصی شورا قرار گرفته و مستندات و تصاویر از وضعیت نامطلوب نظافت شهری نیز در جلسات صحن شورا ارائه شده است، اما تاکنون نتیجه ملموسی به دست نیامده است.
اقراریان تأکید کرد که آزمون و خطا در شیوه نگهداشت شهر بارها تکرار شده و کاهش تعداد پیمانکاران یا تغییر روش‌ها، نتوانسته رضایت شهروندان را جلب کند. به گفته او، بحران مدیریتی، جابه‌جایی‌های پی‌درپی مدیران و بی‌توجهی به استفاده از روش‌ها و تجهیزات نوین، از عوامل اصلی این مشکلات است. او بر ضرورت مکانیزه‌کردن نظافت و استفاده از ماشین‌آلات به‌روز تأکید کرد و هشدار داد که فاصله میان وعده‌های مدیران و واقعیت‌های اجرایی به دلیل کم‌تجربگی برخی مدیران همچنان ادامه دارد.
کمبود جدی کارگر و پاکبان و مشکل جمع‌آوری زباله‌ها در پایتخت، به گفته برخی اعضای شورای شهر و مسئولان شهرداری تهران، عمدتاً ناشی از بازگرداندن اتباع افغانستان به کشورشان است؛ اقدامی که باعث کاهش ۸۰ درصدی نیروی پیمانکاران این حوزه شده است.
گزارش‌ها نشان می‌دهد شمار مهاجران افغانستانی که در یک سال اخیر از ایران به افغانستان بازگردانده شدند به بیش از یک میلیون و ۶۰۰ هزار نفر رسیده است.
محسن قضاتلو، مدیرعامل سازمان مدیریت پسماند شهرداری تهران، نیز کمبود جدی نیروی کار را تأیید کرده و گفته است که برای جبران این کمبودها، فراخوان به‌کارگیری ۱۶ هزار نیروی پاکبان در استان تهران صادر شده است. اما به نظر می رسد با پاسخ سرد کارگران ایرانی رو به رو شده است.
۴۷۴۷
