ذوب شدن یخهای دائمی زیرزمینی در قطبها اتفاق خوبی نیست. همین پارسال بود دانشمندان از کشف «ویروس زامبی» با قدمت ۴۸۵۰۰ سال در پرمافراست (یخهای دائمی) قطبی خبر دادند. آب شدن یخچالهای دائمی قطبی فقط تشدید گرمایش جهانی را به همراه ندارد، بیماریهای باستانی فراوانی هم که هزاران سال است در سرمای قطب خفتهاند، بیدار میشوند.
به گزارش یولن، یکی از عجیبترین پدیدههای مرتبط با ذوب شدن پرمافراستهای قطبی، گسترش ابعاد دهانه عظیم باتاگایگا در سیبری است که محلیها آن را «دروازه دوزخ» نامیدهاند. تازهترین تحقیقات نشان میدهد که این دهانه عظیم با سرعتی روزافزون زمین را میبلعد و سالانه با سرعت یکمیلیون مترمکعب منبسط میشود. طول این دهانه در حال حاضر حدود ۱ کیلومتر و عرض آن در پهنترین بخش به ۸۰۰ متر میرسد.
دهانه باتاگایکا در محدوده چرسکی، شمال شرقی سیبری واقع شده و درواقع نه یک دهانه که فرورفتگی ترموکارست است؛ نوعی فرورفتگی که در اثر فرونشست زمین به خاطر از بین رفتن یخچالهای دائمی ایجاد میشود. دهانه باتاگایکا نخستینبار در سال ۱۹۹۱ کشف شد، پسازآنکه این دهانه زیرزمینی بیشتر شکافت و بخش بزرگی از دامنه تپه را با خود برد. در ویدیوی زیر، رشد این دهانه را از زمان کشف تا سال ۲۰۰۷ میبینید.
پرمافراست هرچند به «یخ دائمی» ترجمه میشود، اما درواقع دائمی نیست. پرمافراست در اصل، زمینی است که بیش از دو سال در دمای ۰ درجه سلسیوس یا سردتر باقی مانده باشد. یکچهارم از وسعت زمینهای نیمکره شمالی زمین از این خاک یخزده سخت و سنگمانند تشکیل شده است که ضخامت آن میتواند بین چند متر تا حدود ۱٫۵ کیلومتر تغییر کند.
شاید بپرسید که چرا شکلگیری و رشد باتاگایکا که در منطقه نسبتاً دورافتادهای از سیبری واقع شده، هشداردهنده است؟ گسترش سریع این پدیده زمینشناختی با گرم شدن هوا تسریع میشود و ترکیب این دو، حلقه بازخورد مثبتی را تشکیل داده است که سبب میشود تا زمانی که یخ برای ذوب شدن وجود دارد، سرعت گسترش این دهانه هم افزایش یابد.
وقتی لایه منجمد دائمی تخریب یا ذوب میشود، از بتن مستحکم به توده گلآلودی تبدیل میشود که حتی نمیتواند پوشش گیاهی روی سطح خود را تحمل کند. با فرو ریختن لبههای رو به گسترش آن به داخل، زمین هم سایبانهای درختانی را که از آن در برابر خورشید (و گرما) محافظت میکنند، از دست میدهد. در این مرحله، مواد آلی ذخیرهشده در پرمافراست که پس از هزاران سال تازه در معرض محیط قرار میگیرند، تجزیه میشوند و با آزاد کردن کربن در جو، گرمایش جهانی را تشدید میکنند. صدالبته که این اتفاق به تلفات فزاینده یخبندان دائمی دامن میزند.
خطرهای غیراقلیمی
ممکن است در جریان ذوب شدن پرمافراستها، میکروبهای باستانی هم از خواب برخیزند! البته مشخص نیست که آیا آنها توانایی زنده ماندن طولانی در شرایط کنونی زمین را داشته باشند؛ اما توجه به این نکته مهم است که ما هنوز نمیدانیم که آیا زیستشناسی و پزشکی مدرن برای مقابله با ویروسهای جدیدی که از ۵۰ هزار سال پیش بازگشتهاند، مجهز است یا خیر. بسیاری از کارشناسان اعتقاد دارند که در سال ۲۰۱۶، ذوب شدن بخشی از پرمافراستها باعث آزاد شدن Bacillus anthracis، عامل بیماری سیاهزخم شد که ۲۶۴۹ گوزن شمالی را به کام مرگ فرو برد و دهها نفر از مردم محلی را بیمار کرد که در جریان آن، یک کودک چشم از جهان فرو بست.
با وجود همه این نگرانیها، چشمانداز منحصربهفرد دهانه باتاگایکا آن را به کانون جهانگردی منطقه تبدیل کرده است و محلیها آن را «دروازه جهان زیرین» و «دروازه جهنم» نامیدهاند. این دهانه دارای لبههای صخرهمانندی است و یخهای دائمی در عمق حدود ۵۰ متر و بیشترین عمق ۱۰۰ متری آن دیده میشوند. تخمین زده میشود باتاگایکا ۶۵۰ هزار سال منجمد بوده است.
منبع: نیواطلس
۵۴۵۴
