دستمالچیان: گرایش کشورهای عربی به ایران یک دلیل مهم دارد/ تحولات هفته گذشته یک نقطه عطف بود

مهسا مژدهی: بیش از یک دهه پس از قطع روابط تهران و منامه دو طرف حالا آماده هستند تا یکبار دیگر روابط دیپلماتیک را از سر بگیرند. هفته گذشته پس از شهادت ابراهیم رئیسی، وزیرخارجه بحرین برای شرکت در مراسم تشییع وارد تهران شد. این نخستین بار پس از ۱۳ سال بود که وزیرخارجه این کشور به ایران می‌آمد. او در این مسیر تنها نبود. دیگر مقامات کشورهای عربی هم راهی تهران شده بودند تا بابت مراتب تسلیت خود را اعلام کنند. این درحالیست که روابط بین تهران و پایتخت‌های عربی در سال‌های گذشته نه تنها صمیمانه نبود بلکه حتی زمانیکه عربستان با ایران وارد مذاکره برای برقراری روابط دیپلماتیک شد هم بسیاری از آنها؛ یعنی شیخ‌نشینان خلیج‌فارس پا پیش نگذاشتند و ترجیح دادند تا یخ روابط‌شان با ایران آب نشود. اما اتفاقات هفته گذشته نقطه عطفی در روابط میان تهران و این پایتخت‌ها به‌نظر می‌رسد. از آنجایی که پادشاه بحرین از پوتین خواسته تا میان تهران و منامه پادرمیانی کند، احتمال آن می‌رود که روابط دیپلماتیک بین دو کشور در دستور کار قرار گرفته و در نهایت در زمانی نه چندان دور برقرار شود. از طرف دیگر پروژه برقراری ارتباط بین تهران و قاهره که از زمان ریاست حسین امیرعبداللهیان بر دستگاه وزارت‌خارجه کلید خورده بود، وارد مراحل امیدوارکننده‌ای شده است. بازگشایی سفارت‌خانه در تونس هم یکی دیگر از اتفاقاتی است که به‌احتمال زیاد باید منتظر آن باشیم.

احمد دستمالچیان کارشناس مسائل خاورمیانه و سفیر سابق ایران در لبنان در مورد میل کشورهای عربی به ارتباط با ایران گفت:

یکی از اولویت‌های اصلی سیاست خارجی ابراهیم رئیسی اولیت دیپلماسی همسایگان بود که با موفقیت به سرپرستی وزارت خارجه انجام شد و بعد از مدت‌ها که با عربستان و امارات قطع رابطه بودیم، روابط مجددا برقرار شد و سفارت‌ها بازگشایی شدند. واکنش کشورهای عربی که از خود نشان دادند پیام مثبتی بود در برابر سیاست دیپلماسی همسایگی ابراهیم رئیسی و وزیرخارجه کشور ما. با اینکه تلاش‌هایی شده بود تا رابطه با بحرین و مصر هم خوب شود، در سطح پادشاه بحرین واکنش خوبی انجام گرفت. برای اولین بار وزیرخارجه مصر هم به ایران سفر کرد که نشان می‌دهد یک رویکرد عربی خوبی در برابر ایران انجام می‌شود و ایران هم همیشه آغوشش باز بوده برای ارتباط با همسایگانش.

به گفته دستمالچیان این نشان می‌دهد با وجود جنایت‌های اسراییل علیه فلسطین کشورهای عربی متوجه خطر بزرگ شده‌اند و نیازمند اتحاد و همدلی بیشتری بین کشورهای اسلامی هستند و در نتیجه باید تجدید نظر در مورد روابط با کشورهای اسلامی داشته باشند. جمهوری اسلامی ایران می‌تواند یک پشتوانه خوب برای کشورهای عربی و اسلامی باشد. یکی از دلایل گرایش کشورهای عربی منطقه به ایران، قدرت و استحکام و اقتدار جمهوری اسلامی ایران است که در عملیات وعده صادق نشان داده شد. ایران نشان داد که دارای توازن استراتژیک است و می‌تواند بازدارندگی را در سطح بالایی ایجاد کند. در نتیجه تمام این تحولات منجر به این شده که کشورهای عربی به سمت ایران گرایش بیشتری داشته باشند.

این دیپلمات سابق در مورد اینکه روابط دیپلماتیک میان ایران و کشورهایی همچون بحرین در چه زمانی و با چه شرایطی برقرار خواهد شد گفت: طبعا دو طرف نیازمند یک سری مذاکرات هستند تا ذهنیت‌های قبلی و مسائل موجود برطرف شوند تا برقراری رابطه مجدد شدنی باشد. به‌نظر می‌رسد که به زودی چنین اتفاقی بیفتد.

او در جمع‌بندی نظراتش اذعان داشت: در گذشته ثابت شد که امنیت در منطقه با دخالت‌های خارجی نه تنها نمی‌تواند برقرار شود بلکه می‌تواند به ضد امنیت تبدیل شده و بی‌ثباتی و هرج‌ومرج به وجود بیاورد. حضور نیروهای بیگانه در منطقه همیشه با تشنج و عدم ثبات سیاسی و امنیتی توام بوده. چه دموکرات‌ها بیایند و چه جمهوری‌خواهان، نمی‌توانند در این منطقه با حضور مداخله‌گر خود امنیت را برقرار کنند. این چیزی است که ثابت شده و واقعیت غیرقابل انکاری است که کشورهای منطقه هم به تدریج به این نتیجه می‌رسند که اگر خواهان رشد و توسعه در خاورمیانه هستند باید یک امنیت دسته‌جمعی برقرار شود. این امنیت دسته‌جمعی هم خریدنی یا وارداتی نیست و با مداخله خارجی برقرار نمی‌شود و بلکه برداری از همکاری‌های دسته‌جمعی است که می‌تواند امنیت‌زا باشد. اگر امنیت باشد توسعه و عمران و آبادی را در منطقه شاهد خواهیم بود. هر آنچه در فقدان نظام امنیتی در منطقه انجام شود؛ می‌تواند بی‌حاصل شود. در خلا امنیت هر گونه فعالیت و سرمایه‌گذاری در ریسک و خطر است و باید در سایه نظام امنیتی صورت بگیرد. نظام امینتی در منطقه به جز همکاری دسته‌جمعی کشورهای منطقه امکان‌پذیر نیست. ایران و عراق و کشورهای عربی حوزه خلیج‌فارس باید دور یک میز بنشینند و اشتراک نظر پیدا کنند. اخیرا برخی از مقامات کشورهای شورای همکاری‌های خلیج‌فارس نسبت به این موضوع تمایل نشان داده‌اند.

311312