دلیل وقفه در مذاکرات ایران و آمریکا چیست؟
دلیل وقفه در مذاکرات ایران و آمریکا چیست؟
رسول سلیمی: توقف مذاکرات غیرمستقیم ایران و ایالات متحده، که قرار بود در ۱۲ اردیبهشت ۱۴۰۴ (۲ مه ۲۰۲۵) در رم برگزار شود، یکی از مهم‌ترین تحولات دیپلماتیک اخیر است. این مذاکرات، که از ۲۳ فروردین در مسقط آغاز شد و پس از یک دور دیگر در ۳۰ فروردین در رم، باز در ششم اردیبهشت در مسقط با تمرکز بر مسائل فنی ادامه یافت، در فضایی «سازنده» پیش می‌رفت.
با این حال، اخبار ۲۴ ساعت اخیر نشان‌دهنده وقفه این گفت‌وگوها به دلایل متعدد است.
چه آنکه تامی بروس، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا در پاسخ به سوال بی‌بی‌سی در خصوص پست وزیر خارجه عمان در شبکه اجتماعی ایکس برای تعویق دور جدید مذاکرات «به دلایل لجستیکی و فنی» گفت: «هیچگاه زمان و مکان حضور ایالات متحده در دور چهار مذاکرات تایید نشده بود.»
او تاکید کرد «اما می‌توانم به شما بگویم براساس آنچه نماینده ما در مذاکرات می‌گوید، حدس می‌زنم در آینده نزدیک اتفاقی رخ خواهد داد و به محض اینکه این جزئیات را داشته باشیم، به شما اطلاع خواهیم داد.»
سخنگوی وزارت خارجه آمریکا همچنین گفت که او در خصوص پست هیچ شخصی «صرف نظر از موقعیتش صحبت نمی‌کند» و «ممکن است یکی از این جلسات در آینده نزدیک برگزار شود، اما ما در مورد مکان یا زمان بحث نخواهیم کرد.»
عباس عراقچی نیز با تاکید بر اینکه بیش از هر زمان دیگری مصمم هستیم تا به توافقی عادلانه و متوازن دست یابیم در شبکه ایکس نوشت به همراه طرف‌های عمانی و آمریکایی، تصمیم گرفتیم دور چهارم گفت‌وگوها را به دلایل فنی و لجستیکی به تعویق بیندازیم. او اذعان کرد از سوی ایران، هیچ تغییری در عزم ما برای دستیابی به یک راه‌حل از طریق مذاکره وجود ندارد.
در این میان رسانه‌های آمریکایی، از جمله «وال‌استریت ژورنال»، «نیویورک تایمز»، «فاکس نیوز»، و «آسوشیتدپرس»، تحلیل‌های متنوعی درباره دلایل این توقف ارائه کرده‌اند که به نظر می رسد در راستای جریان سازی رسانه ای غیرسازنده در مذاکرات است و از واقعیت اظهار دو مقام مهم ایرانی و آمریکایی فاصله دارد.
۱. اختلافات فنی و سیاسی
رسانه‌های آمریکایی، به‌ویژه «وال‌استریت ژورنال» و «نیویورک تایمز»، اختلافات فنی و سیاسی را دلیل اصلی توقف مذاکرات می‌دانند. «وال‌استریت ژورنال» گزارش داد که مذاکرات مسقط بر سر سطح غنی‌سازی اورانیوم (۲۰ درصد در برابر ۳.۶۷ درصد) و ذخایر اورانیوم ۶۰ درصدی ایران به بن‌بست رسید. این رسانه به نقل از یک مقام آمریکایی نوشت: «ایران بر حفظ توانایی غنی‌سازی اصرار دارد، که برای آمریکا غیرقابل‌قبول است.»
ایران، به گفته «آسوشیتدپرس»، غنی‌سازی را «حق غیرقابل‌مذاکره» می‌داند، در حالی که مارکو روبیو، وزیر خارجه آمریکا، به «سی‌ان‌ان» گفت که ایران باید اورانیوم مورد نیاز خود را وارد کند. این اختلاف، که ریشه در بی‌اعتمادی متقابل دارد، مذاکرات را پیچیده کرد.
در همین حال، «نیویورک تایمز» افزود که ایران خواستار لغو یکجای تحریم‌هاست، در حالی که آمریکا رفع تدریجی تحریم‌ها را به گام‌های هسته‌ای مشروط کرده است. این رسانه به نقل از یک دیپلمات غربی نوشت: «اختلافات بر سر جزئیات، مانند مکانیزم راستی‌آزمایی و تضمین‌ها، مذاکرات را متوقف کرد.»
«فاکس نیوز» نیز گزارش داد که ایران پیشنهاد کرده ذخایر اورانیوم ۶۰ درصدی را تحت نظارت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی (IAEA) نگه دارد، اما آمریکا خواستار تخریب یا انتقال آن به خارج است. این گزارش، که به یک تحلیل از گروه «اتحاد علیه ایران هسته‌ای» (UANI) استناد کرد، ادعا کرد که ایران با «تاکتیک‌های مذاکراتی پیچیده» زمان می‌خرد.
«وال‌استریت ژورنال» گزارش داد که کارشناسان ایرانی، به رهبری تخت‌روانچی، اطلاعات فنی ارائه کردند، اما بر حفظ سانتریفیوژهای پیشرفته (مانند IR-۶) تأکید دارند. در مقابل، تیم آنتون خواستار غیرفعال‌سازی این سانتریفیوژها و بازرسی‌های گسترده است. در همین حال «آسوشیتدپرس» نوشت که مذاکرات فنی، که «دشوار و پیچیده» توصیف شد، به دلیل عدم توافق بر سر چارچوب به تعویق افتاد.
۲. فشارهای خارجی (به‌ویژه اسرائیل)
فشارهای اسرائیل یکی دیگر از دلایل توقف مذاکرات است که در رسانه‌های آمریکایی، به‌ویژه «فاکس نیوز» و «جروزالم پست»، برجسته شده است. «فاکس نیوز» گزارش داد که اسرائیل، به رهبری بنیامین نتانیاهو، با مذاکرات مخالف است و خواستار «نابودی کامل زیرساخت هسته‌ای ایران» است. این رسانه به نقل از جک کین، ژنرال بازنشسته، نوشت: «اسرائیل معتقد است که مذاکرات به ایران زمان می‌دهد تا برنامه هسته‌ای خود را پیش ببرد.» «جروزالم پست» نیز گزارش داد که یک مقام اسرائیلی توقف مذاکرات را «موقت» خواند، اما فشار اسرائیل بر آمریکا برای تشدید تحریم‌ها را تأیید کرد.
این درحالی است که «وال‌استریت ژورنال» افزود که رون درمر، وزیر امور استراتژیک اسرائیل، در سفر اخیر به واشنگتن خواستار استفاده از بمب‌های «بانکرباستر» علیه سایت‌های هسته‌ای ایران شد که مذاکرات را تحت‌الشعاع قرار داد. «الجزیره» نیز گزارش داد که ایران، اسرائیل را به «تلاش آشکار» برای تضعیف مذاکرات متهم کرده است.
در همین حال، «نیویورک تایمز» گزارش داد که نتانیاهو پس از دور سوم مذاکرات در مسقط، در ۲۷ آوریل خواستار توقف کامل غنی‌سازی ایران شد، که با مواضع آمریکا همخوانی نداشت. این رسانه افزود که لابی اسرائیل در کنگره، به‌ویژه از سوی سناتورهای جمهوری‌خواه، فشار بر دولت ترامپ را افزایش داده است. کارشناسان سیاسی معتقدند که «اسرائیل نمی‌گذارد توافق بشود» و مذاکرات به دلیل فشارهای اسرائیل لغو شده است. در همین راستا «فاکس نیوز» گزارش داد که اعدام یک متهم به جاسوسی برای اسرائیل در ایران، تنش‌ها را تشدید کرد و اسرائیل را به واکنش واداشته است.
چه آنکه فشارهای اسرائیل، که در رسانه‌های آمریکایی به‌عنوان عامل کلیدی توقف مذاکرات مطرح شد، نشان‌دهنده تأثیر بازیگران خارجی بر دیپلماسی است. «وال‌استریت ژورنال» هشدار داد که این فشارها می‌تواند مذاکرات را به سمت شکست کامل سوق دهد.
۳. مسائل لجستیکی و تحریم‌های جدید
مسائل لجستیکی و تحریم‌های جدید آمریکا نیز به‌عنوان دلایل توقف مذاکرات در رسانه‌های آمریکایی مطرح شده است. «آسوشیتدپرس» گزارش داد که مذاکرات رم به دلیل «مشکلات لجستیکی» به تعویق افتاد، اما جزئیات بیشتری ارائه نکرد.
«رویترز» نیز گزارش داد که تحریم‌های جدید آمریکا علیه شبکه نفتی ایران در ۳۰ آوریل، که «شش نهاد و شش فرد» را هدف قرار داد، فضای مذاکرات را متشنج کرد. «فاکس نیوز» نوشت که این تحریم‌ها، که با هدف فشار بر ایران اعمال شد، واکنش تند تهران را برانگیخت.
این در حالی است که تحریم‌های جدید و مسائل لجستیکی، که در گزارش‌های «رویترز» و «آسوشیتدپرس» برجسته شد، فضای اعتماد را در مذاکرات تضعیف کرد.
چرا مذاکرات به وقفه افتاد؟
تحلیل وقفه در مذاکرات در رسانه های آمریکایی و اسرائیلی نتیجه ترکیبی از اختلافات فنی، فشارهای اسرائیل، و مسائل لجستیکی است. «وال‌استریت ژورنال» و «نیویورک تایمز» بر اختلافات فنی، مانند غنی‌سازی و ذخایر اورانیوم، تأکید کردند، که ریشه در بی‌اعتمادی متقابل دارد. این در حالی است که هر دو طرف ایرانی و آمریکایی بر اراده خود برای ادامه مذاکرات تاکید دارند و دور چهارم مذاکرات بزودی برگزار خواهد شد.
«فاکس نیوز» و «جروزالم پست» فشارهای اسرائیل را برجسته کردند، که با لابی در کنگره و تهدیدات نظامی همراه بود. «آسوشیتدپرس» و «رویترز» مسائل لجستیکی و تحریم‌های جدید را عامل تشدید تنش دانستند.
توقف مذاکرات فرصتی برای هماهنگی داخلی فراهم می‌کند، اما بدون انعطاف و مدیریت فشارهای خارجی، خطر بن‌بست باقی است. دیپلماسی فعال، با حمایت عمان می‌تواند مذاکرات را به مسیر بازگرداند.
۲۱۳
