به گزارش یولن جنگ ۱۲ روزه در شرایطی خاتمه یافت که به نظر می‌رسد بخش بزرگی از تحلیل‌گران انتظار تجاوزهای آتی را دارند و این آتش بس را جز وقفه‌ای کوتاه نمی‌دانند. در این شرایط اداره اقتصاد کشور باید آرایش لازم را به خود بگیرد. پیش از این در گفتگویی که با حسین صمصامی انجام شد، وی از دلایل تن دادن به این آتش بس را ضعف اقتصاد کشور می‌دانست و معتقد بود اگر برای آینده چاره جویی لازم نشود، به زودی ممکن است کشور باز هم ضربات دیگری بخورد.
در این رابطه حسین راغفر، منتقد اقتصاد کلان نگاه خاص خود را دارد. او در مصاحبه‌ای که در میانه جنگ ۱۲ روزه داشت معتقد بود تجربه سالهای جنگ می‌تواند راهگشای سیاستگذاران امروز باشد. راغفر در گفتگوی اخیر خود با تاکید بر اینکه آتش بس فعلی طولانی مدت نخواهد بود، تاکید کرد اگر حمایت‌های لازم از فرودستان صورت نگیرد، اسراییل خواهد توانست پادوهای بیشتری در ایران پیدا کند. از نظر او حمایت از معیشت عمومی هر هزینه‌ای که داشته باشد، در شرایط فعلی باید تامین شود.
متن کامل این گفتگو را می‌توانید در ادامه بخوانید.
دولت برای اداره کشور در دوره پس از جنگ ۱۲ روزه برنامه‌ای دارد؟
متاسفانه دولت فعلی در هیچ موردی برنامه مشخص نداشته و به نظر هم نمی‌رسد برای اداره این وضعیت برنامه خاصی داشته باشند یا حتی سناریوها مختلف را برنامه‌ریزی کرده باشند.
* به سرعت باید از انفعال دست برداشت
فکر می‌کنید در این شرایط دولت و مجموعه نظام حکمرانی چه کارهایی باید بکنند؟
به گمانم باید به سرعت از این انفعال دست بردارند و برای اداره کشور در دوره پیش‌رو برنامه‌ریزی لازم صورت بگیرد. من فکر می‌کنم در وضعیت فعلی بیش از هر زمان دیگری باید از زندگی مردم و خصوصا اقشار آسیب پذیر یا آسیب دیده حمایت شود. این بسته‌ها اگر کوتاه مدت و چند ماهه هم باشند، می‌توانند تا حد زیادی مثمر ثمر باشند.
منظورتان از حمایت از اقشار فرودست چیست؟
ببینید این جنگ بیشترین تاثیر را برای زندگی عموم جامعه و فرودستان داشته است؛ اقشاری که تا پیش از جنگ هم وضعیت معیشتی بحرانی داشتند و حالا وضعیت بدتر شده است. بنا برآمارها ما در کشور با ۵ میلیون راننده موتور که از این راه درآمد کسب می‌کنند و همچنین ۸ میلیون نفر هم از طریق مسافرکشی اینترنتی کسب درآمد می‌کنند که در این روزها به دلیل قطع اینترنت و … از کسب درآمد محروم شدند.
در این وضعیت باید دولت برای این مسائل چاره‌جویی کند تا جامعه‌ای که در این روزها، حمایت در خور و شایسته‌ای از کشورش داشته، دچار مشکلات مضاعف نشوند.
فکر می‌کنید این حمایتها باید به شکل یارانه نقدی باشد؟
نه لزوما. یارانه نقدی حتما برای آن دسته از اقشاری که شغل‌شان را از دست داده‌اند یا بخش‌هایی که درآمد بسیار ناچیزی دارد، می‌تواند مفید باشد. در زمینه حمایت از مصرف مواد غذایی اساسی، کوپن یا کالا برگ هم می‌تواند کمک کننده باشد. در شرایط جنگها پرداخت یارانه چه به شکل نقدی و چه به شکل کالا برگ، ضروری است و این تجربه در کشورهای مختلف هم آزموده شده است.
فکر می‌کنید اهمیت این مساله در بخش تصمیم‌گیری اقتصادی، مورد توافق قرار گرفته است؟
چیزی که حاکی از یک تحرک هدفمند باشد را مشاهده نمی‌کنیم اما یک چیز مشخص است؛ از گذشته هم منتقدان گفته بودند که فقر و نابرابری صرفا موجب بحرانهای اجتماعی یا اخلاقی نمی‌شوند بلکه در نهایت یک جامعه فقیر، تبدیل به یک جامعه ناامن می‌شود. بخش بزرگی از طعمه‌هایی که تبدیل به پادوی آمریکا یا اسراییل شدند افرادی بودند که فقر در انتخابشان موثر بود. اگر هنوز مسئولان به اهمیت این موضوع پی نبرده باشند، بسیار تاسف آور است. زیرا بازگشت حتی به تجربه جنگ هشت ساله هم اهمیت حمایت از معیشت مردم در این وضعیت را نشان می‌دهد و این مهم را باید به عنوان اقدام عاجل و فوری در دستور بگذارند.
در کشورهای دیگر هم چنین حمایتهایی انجام می‌شود؟
نه تنها در طول جنگها، مانند جنگ دوم جهانی که حتی در دوره بحرانهایی چون کرونا هم این اقدامات مشهود است. برعکس تصور نولیبرالهای شیفته آمریکا و غرب، حتی در ایالات متحده هم در دوره شیوع کرونا از فعالیتهای تولید خود حمایت یارانه‌ای کرد و به بخش بزرگی از مردمش یارانه نقدی پرداخت. در زمینه قیمت گذاری انرژی هم دولت آن کشور سرسختانه برخورد کرد و اجازه نداد به دلیل افزایش قیمتها در سطح بین‌المللی، شرکتهای نفتی هزینه مردم را بالا ببرند و قیمتها تثبیت شد.
من فکر می‌کنم این تجاوز آشکار ۱۲ روزه که اکنون دچار یک وقفه شد تا سیاستهای مضر تعدیل ساختاری که در این سالها بی وقفه اجرا شده را کنار بگذاریم. این اقداماتی که در سالهای پس از جنگ اجرا شده موجب گیر افتادن کشور در یک بحران تو در تو شده است.
* دولت اجازه افزایش قیمت را به تولیدکنندگان ندهد
در حوزه قیمت‌گذاری هم دولت باید مداخله کند؟
دولت نباید اجازه افزایش قیمت را به تولیدکنندگان بدهد و حتما باید در این عرصه مداخله کند. همانطوری که گفتم حمایت از معیشت مردم در این روزها ضروری ترین اقدام هاست و نباید اجازه بدهند توده های مردم به قربانی طمعکاری برخی تبدیل شوند. همچنین باید جلوی تعدیل نیرو بنگاهها گرفته شود و در صورت لزوم یارانه مربوط به تثبیت قیمت یا حفاظت از مشاغل هم به برخی تولیدکنندگان بپردازند.
این اقدامات در شرایط فعلی پر هزینه نیست؟
این طور فکر نمی‌کنم ولی حتی اگر بیشترین هزینه‌ها را هم در پی داشته باشد، من فکر می‌کنم باید پرداخته شود چرا که این مهم هم جلوی بحرانهای اجتماعی را خواهد گرفت و هم جلوی ناامنی‌های آتی را. نیازی هم نیست که همه این حمایتها همیشگی باشند و می‌تواند برای چند ماه، تا زمانی که آتش بس واقعی فرا برسد، ادامه داشته باشد و پس از آن قطع شود.
فکر می‌کنید آتش بس فعلی موقت است؟
بله و معتقدم دیگر توجیه غافلگیری از سوی حاکمیت و دولت در حمله آتی پذیرفتنی نخواهد بود.
* به بخش مسکن و اجاره‌بها دقت کنید
بسته حمایتی معیشتی مدنظر شما چه ویژگی‌هایی دارد؟
این بسته، برای هر دهک یا منطقه باید یکسری ویژگی خاص داشته باشد. درواقع بسته به موقعیت اقتصادی و معیشتی خانوارها می‌توان اشکال متنوع‌تری از حمایتها به شکل کالا برگ یا یارانه نقدی را انجام داد. همچنین می‌توان تسهیلات بانکی برای آن دسته از فرودستانی که بدهکار هستند، در نظر گرفت.
سر آخر باید در مورد بخش مسکن و هزینه اجاره بها هم فکری بیاندیشند. این وضعیت نابسامان مسکن حتی می‌تواند کار آن دسته از نفوذی‌هایی باشد که در نظام تصمیم‌گیری اقتصادی رخنه کرده و با اقدامات‌شان این وضعیت ناهنجار فعلی را رقم زده‌اند. تحت نام اقتصاد آزاد، مسکن را به کالای لوکس و کمیاب تبدیل کرده‌اند و دولت باید پاسخگوی نیاز به سرپناه جامعه خود باشد. برای این مهم هم راههای مختلفی هست که در جای خود می‌توانیم بررسی کنیم.
ضمن اینکه این روزها اخبار مختلفی از تعدیل نیروی کار شنیده می‌شود که نیاز به مداخله فوری دارد. دولت باید هم با مشوق‌های مالیاتی و هم پرداخت یارانه دستمزد، اجازه ندهد سطح اشتغال فعلی کاهش یابد و برای این مهم باید تولیدکنندگان را به حفظ حداکثری نیروی کار خود فرا بخواند.
۲۲۳۲۲۹
