راهبرد همکاری دولت سیزدهم با روسیه؛ وضعیت فعلی و الزامات بنیادین

سرویس بین‌الملل یولن- هادی غلام نیا کارشناس اقتصاد سیاسی بین‌الملل؛ سفر اخیر سید ابراهیم رئیسی به فدراسیون روسیه و دیدار با ولادمیر پوتین، رئیس جمهور مقتدر این کشور دارای اهمیت راهبردی و دستاوردهای متعددی بود که زیر بمباران رسانه‌‌ای برخی جریانات تبلیغاتی غربی و منطقه‌ای تا حد زیادی نادیده گرفته شد و ضرورت آن مورد غفلت قرار گرفت.

واقعیت آن است که روابط جاری دو کشور به ویژه در بُعد اقتصادی بسیار نازل‎تر از ظرفیت‌های موجود در دوسوی دریای خزر می‎باشد. عدم توسعه یافتگی زیرساخت‎های تجاری به ویژه تکمیل نشدن راهگذر شمال-جنوب در این سال‎ها و ضعف دستگاه‌های اقتصادی در شناخت بازار روسیه و تامین نیاز به برخی کالاهای اساسی همچون گندم و دانه‌های روغنی از این کشور، از برجسته‌ترین نقاط ضعف روابط اقتصادی دو کشور به شمار می‎رود.

جنبه سیاسی روابط اما درحال پوست اندازی و تحول جدی است و روی کار آمدن سید ابراهیم رئیسی در ایران، امیدهای نخبگان سیاسی دو کشور را به بسط و توسعه روابط و مقاوم‌سازی آن افزایش داده است. در نهایت، در بُعد امنیتی و نظامی همکاری موفق دو کشور در جریان بحران سوریه در دهه اخیر، همسوئی نسبی در بحران قره‎باغ و هماهنگی دیپلماتیک در تحولات جاری افغانستان نشان دهنده روابط گرم و صمیمانه دوطرف در این حوزه می‎باشد که می‎تواند به سایر حوزه‌های منطقه‌‌ای و جهانی گسترش یابد.

در این میان، سفر رئیس‌جمهور رئیسی با هدف توسعه روابط اقتصادی با بزرگترین اقتصاد همسایه ایران، همان نوشدارویی بود که دولت‎های مختلف بدان بی توجه بودند. این حرکت هوشمندانه رئیس دولت سیزدهم اما با هجمه رسانه‌ای خارجی و بی تحرکی شدید رسانه‌‎‌های حامی به ویژه در دستگاه‎های دولتی، نه ‎تنها مورد تقدیر و حمایت قرار نگرفت، بلکه سوژه مباحثات مختلف میان مردم و نخبگان نیز شد.

با این حال باید درنظر داشت که این لحظه تاریخی با فهم ویژه دوطرف از ظرفیت‎ها و الزامات راهبردی موجود در ذهن رهبران ایران و روسیه کلید خورده است و می‎بایست آن را به فال نیک گرفت. عزم و اراده ایران و روسیه در این لحظه تاریخی جهت توسعه روابط اقتصادی از ۳ میلیارد دلار به ۱۰ میلیارد دلار تا چهار سال آینده و نهایی سازی سند همکاری راهبردی ۲۰ ساله ایران و روسیه نشان می‌دهد که همه چیز برای ایجاد یک جهش تاریخی در روابط دو کشور مهیاست.

با این تفاسیر باید پرسید که برای راهبردی سازی روابط ایران و روسیه چه الزاماتی مورد نیاز است؟ از نظر بنده، پاسخ به این سوال را باید در ایجاد یک چشم‎انداز عملیاتی برای همکاری بلندمدت و همه‌جانبه به ویژه در بخش‎های اقتصادی-تجاری ، سیاسی-دیپلماتیک و امنیتی-نظامی یافت. به نظر محورهای زیر جهت دستیابی به این هدف اجتناب ناپذیر باشند؛

۱-توسعه روابط اقتصادی-تجاری:

بسط همکاری‌های تجاری و سرمایه‌گذاری مشترک علی ‎الخصوص در بخش نفت، گاز، پتروشیمی و اتصال زیرساخت‎های ترانزیتی دو کشور بستر اصلی راهبردی سازی روابط دوجانبه در بخش اقتصادی می‎باشد. تصمیم‌سازان اقتصادی دو سوی خزر باید بدانند که بدون درنظر گرفتن و اراده جدی برای استفاده از ظرفیت‎های موجود در هر کشور به ویژه در بخش امنیت غذایی و همکاری صنعتی و فناورانه و ایجاد پیوند وثیق در تجارت خارجی روسیه و ایران، نمی‎توان به آینده‎ای مشترک خوش‎بین بود. درنهایت دوطرف باید سطح ویژه‌ای برای توسعه روابط اقتصادی در ۲۰ سال آینده طراحی کنند به طوری که در ۴ سال آینده حجم روابط اقتصادی به ۱۰ میلیارد دلار افزایش یابد. همچنین در پایان ۱۰ ساله نخست این رقم باید به ۲۰ میلیارد دلار و در فرجام امر یعنی پایان قرارداد ۲۰ ساله باید به سقف ۳۰ میلیارد دلاری دست یافت.

۲- بخش نظامی-امنیتی:

در چارچوب همکاری‌های نظامی-امنیتی نیز، راهبردی سازی روابط از یک سوی به کمک روسیه به ایران جهت تقویت بنیه دفاعی کشور به خصوص در بخش هوایی و فروش جنگنده‌های پیشرفته جهت نوسازی نیروی هوایی ایران بازمی‎گردد و از دیگر سوی به همکاری و همراهی ایران با روسیه در مقابله با گسترش ناتو به شرق و تقویت همکاری‌های دوجانبه جهت مقابله با افراط‌گرایی و تروریسم پیوند می‎خورد. برگزاری مانو مشترک ایران-روسیه به همراه چین در دریای عمان نشان داد که دولت چین هم به مایل به همکاری امنیتی با دوگانه ایران و روسیه می‎باشد.

۳-بخش سیاسی-دیپلماتیک:

در پایان توسعه همکاری سیاسی دیپلماتیک در سطح منطقه‌ای دو کشور را می‎توان در مواردی همچون ایجاد سازوکاری مشابه آنچه در بحران سوریه با عنوان روند آستانه شکل گرفت، جهت کنترل بحران قره ‎باغ و مدیریت تنش‌ها در افغانستان مشاهده کرد. در سطح جهانی نیز، همکاری در چارچوب حقوق بین‎‌الملل و ارزش‎‌های بنیادین جهانی با محوریت سازمان‌ها و نهادهای جهانی و مقابله با یکجانبه‎‌گرایی آمریکا پایه‌های همکاری بلند مدت سیاسی-دیپلماتیک دو کشور را فراهم خواهد کرد.

انتهای پیام/