حجت‌الاسلام سید محمدمهدی رفیع‌پور تهرانی، استاد حوزه علمیه و پژوهشگر مطالعات دینی در گفت‌وگو با خبرنگار حوزه اندیشه یولن در باب تأثیرات امام صادق(ع) بر جامعه شیعه گفت: در باب اثرگذاری امام صادق (ع) بر جامعه آن زمان، باید در ابتدا متذکر شد که ایشان در زمانه‌ای امامت را برعهده داشتند که اجتماع مسلمین، شاهد یک تغییر قدرت در دستگاه خلافت بود. ضعف قدرت امویان و پس از آن، تازه‌کاری و عدم استقرار کامل حکومت عباسیان موجب شد تا امام صادق(ع) بتوانند بیشتر و بهتر به فعالیت‌های خود بپردازند. ایشان از این فرصت طلایی، نهایت استفاده را بردند و توانستند که جامعه شیعی را تا درجه بالایی تربیت کنند.
آموزه‌های شیعی کنونی مرهون تلاش‌های امام باقر و امام صادق(ع) است
وی افزود: امام صادق(ع) با پیش‌گرفتن فعالیت‌های علمی پدر بزرگوارشان امام باقر(ع)، توانستند دانشگاه علمی مدینه را که توسط امام پنجم پایه‌گذاری شده بود، گسترش دهند و در آن شاگردان زیادی پرورش یافتند. تشیع کنونی و آموزه‌هایی که امروزه در اختیار شیعیان قرار دارد، در ابتدا به این گستردگی نبوده و این گنج مهم معارف را باید مرهون زحمات و مجاهدت‌های ائمه بالاخص تلاش‌های امام باقر و امام صادق(ع) دانست.
رفیع‌پور تهرانی ادامه داد: از اقدامات مهم امام صادق(ع)، ترغیب و تشویق شاگردان و شیعیان علمی خود به کتابت و نگارش مطالب بود. بسیاری از آثاری که در ادبیات علمی شیعه به «اصول» معروف هستند، حاصل فعالیت‌های اطرافیان امام صادق(ع) است که هرکدام از آنها بنا به موضوعاتی که دارد، احادیثی را در باب مباحث مختلف: کلامی، فقهی و اخلاقی شامل می‌شود.
استاد حوزه تأکید کرد: اگر نبود فعالیت‌های مهم امام صادق(ع)، شاید امروز شیعیان در موضوعات مختلف از جمله مسائل فقهی، تفاوتی با سایر مذاهب اسلامی نداشتند، بنابراین باید به تلاش اساسی امام صادق(ع) در تبیین و بسط و گسترش معارف اسلامی توجه کرد. امام صادق(ع) با تربیت فقهایی نظیر زرار‌ة بن اعین، محمد بن مسلم و… در کنار تشویق مردم به فراگیری علم از این افراد که دانش‌آموخته مکتب اهل‌بیت(ع) هستند، علم و فرهنگ شیعی را تنظیم کردند. شروع این فعالیت، با امام باقر(ع) بود، اما امام صادق(ع) با پیگیری اساسی، این مسأله را تثبیت کرد و قوام بخشید.
نفی حکومت طاغوت به شکل غیرمستقیم
رفیع‌پور ادامه داد: امام صادق(ع) همچنین در رد و نفی حکومت عباسیان، سیاستی غیرمستقیم را درپیش گرفت تا طاغوت بودن این حکومت را نشان دهد. ایشان با نهی شیعیان نسبت به رجوع به حاکمیت جور به منظور رفع دعوا و خصومت، به شکل نامحسوس، روی نامشروع بودن حکومت وقت و طاغوتی بودن آن انگشت می‌گذارند.
وی اضافه کرد: نمونه‌ای از این اقدامات را می‌توان در مقبوله عمر بن حنظله مشاهد کرد. در این حدیث می‌خوانیم که: «عمر بن حنظله می‌گوید از امام صادق(ع) درباره دو نفر از دوستانمان (یعنی شیعه) که نزاعی بین‌شان در مورد قرض یا میراث بود و به قضات برای رسیدگی مراجعه کرده بودند، سؤال کردم که آیا این رواست؟ فرمود: هرکه در مورد دعاوی حق یا دعاوی ناحق به ایشان مراجعه کند، در حقیقت به طاغوت (یعنی قدرت حاکمه ناروا) مراجعه کرده باشد و هرچه را که به حکم آنها بگیرد، در حقیقت به طور حرام می‌گیرد؛ گرچه آن را که دریافت می‌کند حق ثابت او باشد زیرا که آن را به حکم و با رأی طاغوت و آن قدرتی گرفته که خدا دستور داده به آن کافر شود.
استاد حوزه افزود: در ادامه روایت داریم: خدای تعالی می‌فرماید: یریدُونَ انْ یتَحاکَمُوا إلَی الطّاغُوتِ وَ قَدْ أُمِروا أَنْ یکْفُرُوا به. پرسیدم: چه باید بکنند؟ فرمود: باید نگاه کنند ببینند از شما چه کسی است که حدیث ما را روایت کرده و در حلال و حرام ما مطالعه کرده است و صاحب‌نظر شده و احکام و قوانین ما را شناخته است… بایستی او را به عنوان قاضی و داور بپذیرند، زیرا که من او را حاکم بر شما قرار داده‌ام. پس آنگاه که به حُکم ما دستور داد و از وی نپذیرفتند، بی‌گمان حکم خدا را سبک شمرده و به ما پشت کرده‌اند و کسی که به ما پشت کند، به خداوند پشت کرده و این در حد شرک به خداوند است.
امام صادق(ع) هویت شیعی را بازسازی کرد
رفیع‌پور گفت: امام صادق(ع) مکرراً با بیان حقانیت اهل‌بیت(ع) نسبت به مسائل سیاسی و حاکمیتی، فارغ از هویت‌بخشی علمی و فرهنگی به شیعیان، یک نوع هویت سیاسی را هم برای پیروان خود ترسیم کردند. نتیجه فعالیت‌های امام صادق(ع) آن شد که در جهان اسلام، شبکه عظیمی به ریاست امام صادق(ع) تشکیل شود که چه از لحاظ علمی و فرهنگی و چه از لحاظ مالی و سیاسی یک هویت مستقلی را داراست.
این استاد مطالعات دینی در پایان بیان کرد: امام صادق(ع) همانطور که در بین شیعیان، اثرگذاری‌های بالایی را برجاگذاشت، در بین اهل سنت هم شخصیت امام صادق(ع) از اهمیت بالایی برخوردار است. در آثار اهل سنت ما شاهد آن هستیم که ده‌ها حدیث از امام صادق(ع) نقل شده است که این حاکی از توجه آنها به جایگاه علمی ایشان است.
انتهای پیام/
