به گزارش گروه بین‌الملل یولن، عربستان سعودی با داعیه رهبری کشورهای عربی حوزه خلیج‌فارس از همان ابتدا حامی عادی‌سازی روابط ابوظبی و منامه با رژیم صهیونیستی بوده است. حالا و پس از گذشت یک‌سال از توافق موسوم به «توافق ابراهیم»، شواهد و قرائن حاکی از آن است که ریاض نیز در این مسیر قرار گرفته و خواهان پیوستن به آن است. سعودی به عنوان رهبر ائتلاف عربی همسوی خود، برای عادی‌سازی روابط با تل‌آویو ملاحظاتی دارد که برای دیگر کشورهای مسلمان و عرب مطرح نیست؛ این ملاحظات را می‌توان در قالب چند قید زمانی بررسی کرد.
نگاه اجمالی
- عربستان سعودی به‌عنوان حامی توافق ابراهیم، امارات و بحرین را به سازش با رژیم صهیونیستی سوق داد؛ رضایت ضمنی به چنین توافقی، اولین نشانه موافقت ریاض با روند عادی‌سازی است.
- مقامات سعودی در مواجهه با روند عادی‌سازی و پیوستن به آن، سیاستِ انتظار را در پیش گرفته و منتظر مهیا شدن بهترین شرایط در آینده‌اند.
- ریاض در تصمیم‌گیری درباره عادی‌سازی روابط با تل‌آویو مراقب آن خواهد بود تا داعیه رهبری جهان اسلام به رقبای منطقه‌ای نسپارد.
- عربستان سعودی با تاکید مداوم بر طرح «دو دولت» تلاش می‌کند تا با تقسیم فلسطین به دو نیمه، به درگیری‌ها خاتمه دهد و عادی‌سازی‌اش را روندی مابعد سازش و عامل استمرار آن نشان دهد.
- توافق الزام‌آوری نظیر عادی‌سازی روابط با تل‌آویو برای ولی‌عهد سعودی، تصمیم آسانی نیست و مقابله با واکنش‌های احتمالی نیازمند اقتدار بیشتر از طریق انتقال قدرت در ریاض است.
ارزیابی وضعیت
مقامات سعودی انگیزه‌های مختلفی برای پیوستن رسمی به روند عادی‌سازی روابط با رژیم صهیونیستی دارند؛ انگیزه‌هایی بیشتر سیاسی-امنیتی که سعی می‌شود در پوشش‌های اقتصادی مطرح شوند. همانطور که رسانه‌ها اذعان کرده‌اند ریاض از همکاری اقتصادی با صهیونیست‌ها بی‌نیاز است؛ در واقع طبق آمارها و پیش‌بینی‌ها، مبادلات تجاریِ احتمالی سعودی-صهیونیستی تاثیر چندانی بر وضعیت عربستان نخواهد داشت. سیاست کنونی ریاض در قبال تل‌آویو «سیاستِ انتظار» است؛ سعودی‌ها مراقب‌اند تا این اتفاق در بهترین زمان ممکن بیفتد.
رقابت عربستان سعودی با ترکیه و ایران در جهان اسلام، همواره یکی از مولفه‌های مهم سیاست‌گذاری برای ریاض بوده است. مقامات عربستان به هیچ وجه نمی‌خواهند پرستیژ رهبری جهان اسلام را به یکی از رقبا واگذار کنند. مسئله فلسطین، موضوع محوری جهان اسلام و منطقه بوده و خواهد بود؛ حالا و با افزایش درگیری‌ها در سرزمین‌های اشغالی این به وضعیت جهانی تبدیل شده است. نزدیکی روابط ترکیه با رژیم صهیونیستی و سفرهای متقابل مقامات تل‌آویو-آنکارا، امیدهای ریاض برای عادی‌سازی ترکیه را افزایش داده است. عادی‌شدن روابط ترکیه با رژیم اشغالگر، ریاض را از رقابت با یکی از مدعیان بزرگ آرمان فلسطین، برای رهبری جهان اسلام دور خواهد کرد.
اخیراً عربستان سعودی در سازمان ملل متحد، شرط عادی‌سازی روابط با رژیم صهیونیستی را اجرای طرح صلح عربی پیشنهادی ریاض در سال ۲۰۰۲ توسط تل آویو، عنوان کرد. براساس آن طرح ریاض خواستار پایان دادن به اشغال تمام سرزمین‌های عربی اشغال‌شده توسط صهیونیست‌ها در سال ۱۹۶۷، ایجاد یک کشور مستقل فلسطینی و انتخاب بیت‌المقدس شرقی به عنوان پایتخت آن شده بود. گرچه تا کسب موافقت فلسطینیان با این شرط و پذیرش توسط اشغالگران راه زیادی در پیش است؛ اما ریاض امیدوار است با چنین طرحی، بانی سازش در سرزمین اشغالی فلسطین باشد.
انتظار برای پذیرش این طرح با انتظار برای اتمام مسئله جانشینی در هیات حاکمه سعودی هم‌زمان شده است. به تازگی برخی منابع خبری سعودی به خبرگزاری‌های بین‌المللی نظیر رویترز گفته‌اند که روند انتقال قدرت در عربستان نزدیک است. با وجود آن‌که «سلمان بن عبدالعزیز» شاه عربستان که به تازگی از بیمارستان مرخص شده، توان لازم برای اداره مملکت سعودی را از دست داده اما ولی‌عهد برای تصمیمات حساس و الزام‌آوری مثل عادی‌سازی روابط با تل‌آویو نیازمند اختیارات تام حکومتی است. در شرایطی که احتمال وقوع اعتراضات مردمی در عربستان و ضدیت شاهزادگان مخالف ولی‌عهد وجود دارد، بن سلمان الزامات زمانی بیشتری را مدنظر قرار می‌دهد.
تاکنون تمام چرخش‌های سیاسی ولی‌عهد سعودی در چارچوب برنامه اصلاحات افق ۲۰۳۰ بوده است. برنامه‌ای که تا اینجای کار، اجرایی‌شدنش حتی در سطوح ملی و در ابعاد فرهنگی با مخالفت بخشی از جامعه سنتی و قشر دینی مواجهه شده است. هنوز پروازهای ریاض به تل‌آویو با حساسیت و دقت انجام می‌شود و علی‌رغم درخواست سران صهیونیست، سعودی‌ها رسماً میزبان آنان نبوده‌اند. طبق پیش‌بینی‌های جامعه‌شناختی، آماده کردن اذهان عمومی برای پذیرش تصمیم به عادی‌سازی روابط با رژیم صهیونیستی نیازمند زمان است. در این شرایط ملل عربی و آفریقایی از سازش با صهیونیست‌ها اعلام انزجار می‌کنند و پذیرش گزاره‌ها و تحلیل‌های سعودی مبنی بر موفقیتِ عادی‌سازی، دشوار به نظر می‌رسد.
دورنما
ولی‌عهد سعودی یکی از راه‌های ایجاد تغییرات سیاسی در عربستان را، تغییر متحد و متحدان چندجانبه یافته است. راهبرد بازیگری بین طرف‌های مختلف منطقه‌ای، شاید موفقیت‌آمیز نباشد اما قطعاً ریاض را به سوی تصمیمات متفاوت خواهد کشاند. مذاکره با تهران و تلاش برای خروج از بحران یمن و همین‌طور برقراری روابط با آنکارا و بستن پرونده اختلافات با ترکیه یک پیام دارد؛ تلاش برای بستن کانال‌های درگیری و گشودن روندهای صلح‌آمیز. بیم از ایران و یا رقابت با ترکیه، باعث شده تا توافق با رژیم صهیونیستی برای مقامات عربستان جذاب و متفاوت به نظر آید. این انگیزه‌های سیاسی-اعتقادی و رقابت‌های منطقه‌ای، مشوّق‌های وسوسه‌برانگیزی برای عادی‌سازی روابط ریاض با تل‌آویو خواهند بود اما منجر به افزایش قدرت آن نخواهند شد. این ائتلاف شکننده و توافق حساس، بر سطح تهدیدات سعودی افزوده و آسیب‌پذیری حکومت آینده ولی‌عهد را بیشتر خواهد کرد.
انتهای پیام/
