روایت تلخ مرگ یوزها در جاده‌ها/ آمارهای معاون محیط زیست درباره بحران یوزپلنگ‌های آسیایی چقدر صحیح است؟
روایت تلخ مرگ یوزها در جاده‌ها/ آمارهای معاون محیط زیست درباره بحران یوزپلنگ‌های آسیایی چقدر صحیح است؟
یولن- سپیده سیر: یوزپلنگ آسیایی، این زیبای باصلابت، در خطر انقراض است و از این‌رو، اهمیت آن برای دوستداران محیط‌زیست صدچندان می‌شود.
بنا به آمارها، فقط شماری از این گونه ارزشمند جانوری در ایران و آفریقا زیست می‌کنند و سمنان، مأمن خوبی برای زیست و زادآوری آنهاست.
سازمان حفاظت محیط‌زیست هم تأکید کرده که «یوزپلنگ آسیایی یک گونه در معرض انقراض است که تنها زیستگاه آن، کشور ایران و بر اساس بررسی‌های به عمل آمده، آخرین پناهگاه جمعیتی این گونه، منطقه توران با وسعت حدود یک و نیم میلیون هکتار در استان سمنان و بخش‌هایی از جنوب استان خراسان شمالی، خراسان جنوبی تا استان‌های یزد و کرمان است».
ذخیره‌گاه زیست‌کره توران در شرق استان سمنان و در جنوب‌شرقی شهرستان شاهرود واقع شده و آنقدر دارای جاذبه‌های فراوان است که آن را «آفریقای ایران» می‌نامند.
پناهگاه حیات‌وحش بزرگ‌ترین ذخیره‌گاه زیست‌کره ایران محل مناسبی برای زیست و تکثیر این گونه جانوری است؛ اما جلوگیری از انقراض گونه‌های در معرض خطر نظیر یوزها به اقدامات حمایتی مؤثر هم نیاز دارد.
معاون محیط‌زیست طبیعی سازمان حفاظت محیط‌زیست اخیراً با اشاره به شرایط شکننده یوزپلنگ آسیایی در ایران گفته: یوزپلنگ یک گونه خاص است و اکنون با مشکلات درون جمعیتی مواجه است و در بهترین شرایط هم ممکن است به سمت انقراض برود.
از طرفی، قسمت زیادی از کریدور مهاجرتی یوزپلنگ آسیایی در محور تهران- مشهد قرار دارد و تصادفات جاده‌ای خودروها با یوزها، در سال‌های اخیر، شماری از آنها را قربانی دستکاری انسان در دل طبیعت کرده است.
سمنان؛ استان مرکزی زاد و ولد یوزپلنگ آسیایی
سمنان، استانی ویژه برای یوزپلنگ‌های آسیایی محسوب می‌شود و پارک ملی توران در شرق استان، محل خوبی برای زندگی این جانور است. منطقه‌ای به نام «توران» که باید بیش از همیشه به آن توجه شود.
امیر عبدوس، مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان سمنان در همین زمینه در گفت‌وگو با خبرنگار یولن می‌گوید: سمنان، کماکان به‌عنوان تنها استان میزبان جمعیت باقیمانده یوزپلنگ آسیایی در ایران مطرح است. پارک ملی توران به‌عنوان مرکز زاد و ولد این‌گونه از یوزپلنگ مطرح بوده و سازمان حفاظت محیط‌زیست در حال تأمین زیستگاه‌های دیگر برای حضور این گونه است.
سمنان، کماکان به‌عنوان تنها استان میزبان جمعیت باقیمانده یوزپلنگ آسیایی در ایران مطرح است
وی گفت: میاندشت در خراسان شمالی و احتمالاً در آینده، زیستگاه‌هایی در خراسان رضوی، خوش‌ییلاق، چاه شیرین و پارک ملی کویر در استان سمنان از زیستگاه‌هایی هستند که امیدواریم در آینده به پارک ملی توران برای نگهداری جمعیت یوزپلنگ‌های آسیایی اضافه شود.
مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان سمنان تصریح کرد: یوزها امیدواریم این زیستگاه‌ها را به‌عنوان قلمرو خود انتخاب کنند؛ در منطقه میاندشت خراسان شمالی، چند ماه پیش، یعنی در شهریورماه، یک یوزپلنگ ماده با دو توله دیده شد.
عبدوس گفت: چون سال‌ها بود که یوزپلنگ آسیایی در خراسان شمالی مشاهده نشده بود، این احتمال تقویت می‌شود که این یوزپلنگ‌ها از استان سمنان به آنجا رفته باشند.
مانور رسانه‌های بیگانه روی آمارهای نادرست
در روزهای اخیر، سخنان معاون محیط‌زیست طبیعی سازمان حفاظت محیط‌زیست درباره وضع بحرانی یوزپلنگ آسیایی در ایران، در رسانه‌ها خبرساز شد.
حسن اکبری گفته بود: «بر اساس رصدهایی که صورت گرفته، فقط ۱۲ قلاده یوزپلنگ در ایران وجود دارد که از این تعداد، سه قلاده ماده بالغ هستند. وضعیت یوزپلنگ آسیایی در ایران نگران‌کننده است و شرایط حادی از نظر این گونه داریم. البته اقداماتی خوبی در زیستگاه توران انجام شده است؛ اما اقدامات کافی نیست».
این موضوع، ما را برانگیخت تا از مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان سمنان درباره آمارهایی که این روزها در گوشه و کنار رسانه‌ها مطرح می‌شود، هم بپرسیم.
عبدوس می‌گوید: ما به هیچ عنوان تعدادی به‌عنوان جمعیت یوزپلنگ آسیایی اعلام نمی‌کنیم؛ بلکه تعداد مشاهده‌شده‌ها یا تعداد شناسنامه‌های صادره برای یوزها را اعلام می‌کنیم و قطعاً جمعیت این گونه بیش از آن چیزی است که مشاهده و شناسنامه از آن تهیه شده باشد.
سخنان معاون سازمان محیط‌زیست درباره وضع بحرانی یوزپلنگ آسیایی در ایران چقدر درست است؟
وی در واکنش به انتشار خبری مبنی بر اینکه تنها ۱۲ یوزپلنگ آسیایی در کشور باقی مانده است، تصریح کرد: اطلاعات ما نسبت به کل جمعیت یوزپلنگ آسیایی محدود است. این سخنان بر اساس مطالعه ناقص که انجمن یوزپلنگ ایرانی ارائه کرده، نقل قول شده و این مطالعه هم محدودیت‌هایی داشته است و نمی‌تواند ملاکی برای اعلام جمعیت یوزپلنگ آسیایی باشد.
مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان سمنان گفت: در آن مصاحبه هم جمعیت اعلام نشده بود؛ رسانه‌ها این‌طور برداشت کردند که اعلام جمعیت شده و متأسفانه رسانه‌های معاند هم از آن استفاده و بهره‌برداری کردند.
عبدوس بیان کرد: به نظر می‌رسد که این برداشت، اشتباهی از نتایج یک مطالعه ناقص بوده است.
همه اعداد غلط است!
سخنان معاون محیط‌زیست طبیعی سازمان حفاظت محیط‌زیست این روزها دستمایه شبکه‌های خارجی شده است تا از آن در راستای سیاست‌های خود علیه ایران بهره‌برداری کنند.
یوزپلنگ آسیایی در معرض خطر انقراض است و تردیدی در آن وجود ندارد؛ اما آمارهایی که درباره وضع بحرانی یوزپلنگ آسیایی در ایران ارائه شده، تا چه حد قابل استناد است؟
مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان سمنان به فارس می‌گوید: همه اخباری که در آنها تعداد یوزپلنگ‌های آسیایی اعلام می‌شود، اخبار نادرستی هستند. ممکن است روزی مسؤولی بگوید ما کمتر از فلان تعداد یوزپلنگ داریم؛ اما وقتی عدد ذکر می‌کند، می‌خواهد سقف یا کف را بگوید.
عبدوس گفت: اعلام این عدد هرگز بیان‌کننده جمعیت نیست. عدد ۱۰۰ یا کمتر از ۱۰۰ قلاده را با فعالیت پروژه‌های بین‌المللی یوزپلنگ آسیایی در حدود سال‌های ۸۲ و ۸۳ مطرح کردند و در آن زمان اعلام می‌کردند که کمتر از ۱۰۰ قلاده یوزپلنگ آسیایی در ایران وجود دارد که در هفت استان زندگی می‌کنند.
آمارهایی که درباره وضع بحرانی یوزپلنگ آسیایی در ایران ارائه شده، تا چه حد قابل استناد است؟
وی بیان کرد: این آمار مربوط به استان‌های سمنان، خراسان شمالی، رضوی، جنوبی، یزد، اصفهان و کرمان بود.
مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان سمنان تصریح می‌کند: تعداد شناسنامه‌های تهیه‌شده برای یوزپلنگ آسیایی، ۱۸ قلاده است. چهار قلاده توله هنوز با مادرشان در حال زندگی هستند و ۶ توله سال گذشته از مادرشان جدا شدند.
عبدوس گفت: بعد از اینکه توله‌ها سال گذشته از مادرشان جدا شدند، پنج قلاده از آنها مجدداً دیده شدند؛ ولی یوزپلنگ‌هایی را خارج از منطقه توران داشتیم که احتمال دارد توله ششم از توران خارج شده باشد.
وی بیان کرد: این توله، ممکن است در منطقه حفاظت‌شده، زیستگاه خود را انتخاب کرده یا پناهگاه دیگری را انتخاب کرده باشد.
روایت حوادثی که خودروها می‌آفرینند
محور عباس‌آباد در مسیر جاده بین‌المللی تهران- مشهد همواره شاهد سوانح متعددی بوده است؛ قربانی هم کم نداشته است. از انسان‌ها تا حیوانات؛ از بهترین فرزندان این خاک تا کمیاب‌ترین گونه‌های جانوری.
هر از گاهی در خبرها می‌خوانید که محور عباس‌آباد باز هم حادثه آفرید؛ گاهی می‌خوانید این‌بار، یک قلاده باارزش یوزپلنگ آسیایی یا توله‌ای نوباوه در سانحه جاده‌ای آسیب دیده یا کشته شده است.
خبر سانحه جاده‌ای برای گونه باارزش یوزپلنگ البته تنها به محور عباس‌آباد محدود نمی‌شود؛ در سایر مسیرهای زادگاه این گونه با ارزش نیز این امر هرازگاهی رخ می‌دهد.
تعداد قابل‌توجهی از یوزپلنگ‌های آسیایی یا توله‌های آنها تا امروز بر اثر بی‌دقتی رانندگان و بی مسؤولیتی مدیران متولی، در تصادفات جاده‌ای مصدوم یا کشته شده‌اند.
گزارش‌های دریافتی از محیط‌بانان و کارشناسان محیط‌زیست مستقر در محل‌های حومه زادگاه‌های این گونه ارزشمند نیز نشان می‌دهد که دغدغه مرگ یوزها در جاده‌ها هنوز رفع نشده است.
کارشناسان محیط‌زیست هم عقیده دارند که باید خیلی دقیق‌تر و بهتر از گذشته، وضع این‌گونه باارزش و مخاطراتی که آن را تهدید می‌کند، مورد بررسی قرار گیرد.
برای صیانت از یوزها چه کرده‌ایم؟
محور عباس‌آباد در شرق استان سمنان از داخل یکی از مهم‌ترین زیستگاه‌های حیات‌وحش ایران عبور می‌کند. یوزپلنگ آسیایی هم از این جاده‌کشی‌ها در امان نمانده است.
تردد جاده‌ای در محور تهران- مشهد در سال‌های اخیر رشد قابل‌توجهی داشته و از این‌رو، همواره شاهد افزایش تلفات حیات‌وحش به‌خصوص یوزپلنگ آسیایی بوده‌ایم؛ امری که مسؤولان را به اینجا رساند تا در راستای حفاظت از یوزپلنگ آسیایی برخی تفاهم‌نامه‌ها مانند فنس‌کشی و علائم ترافیکی جاده و احداث روگذر بر روی محور تهران- مشهد را با وزارت راه و شهرسازی امضا کنند.
اما پرسش اصلی امروز این است که برای صیانت از یوزها چه کار مبنایی‌ای انجام داده‌ایم و آیا این اقدامات کافی بوده است؟ و آیا بالاخره کریدور عبور یوزپلنگ آسیایی در بزرگ‌ترین جاده ترانزیتی ایران امن می‌شود؟
عبدوس، مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان سمنان به فارس می‌گوید: در ارتباط با تصادفات جاده‌ای یوزپلنگ‌های آسیایی، ۳۰ کیلومتر حیاتی در استان برای این جانور وجود دارد. در جاده تهران- مشهد، حدفاصل بین کاروانسرای میاندشت در جاده شاهرود-سبزوار تا روستای عباس‌آباد شاهد نقاط حساسی هستیم.
محور عباس‌آباد در شرق استان سمنان از داخل یکی از مهم‌ترین زیستگاه‌های حیات‌وحش ایران عبور می‌کند. یوزپلنگ آسیایی هم از این جاده‌کشی‌ها در امان نمانده است
وی بیان کرد: در این ۳۰ کیلومتر با مصوبه شورای راهبردی تصادفات جاده‌ای، حداکثر سرعت مجاز خودروها کاهش یافت و ما در طول مدت بعد از اخذ این مصوبه، تابلوهای متعددی را در این مسیر نصب کردیم.
مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان سمنان گفت: تابلوها به رانندگان هشدار می‌دهد که اینجا زیستگاه یوزپلنگ آسیایی است و حداکثر سرعت ۸۰ کیلومتر بر ساعت باید باشد و احتمال تصادف با یوزپلنگ آسیایی وجود دارد.
عبدوس گفت: خودروها در این مسیر باید آهسته به رانندگی خود ادامه دهند و خوشبختانه از آن تاریخ یعنی از ابتدای سال ۹۸ تا امروز، تصادفات جاده‌ای یوزپلنگ آسیایی نداشته‌ایم.
وی گفت: در فاصله بین سال‌های ۸۹ تا ۹۷، هفت قلاده یوزپلنگ آسیایی در اثر تصادفات جاده‌ای جان خود را از دست داده‌اند که آخرین آن، مردادماه سال ۹۷ بوده است.
مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان سمنان می‌گوید: علت کاهش تصادفات، فنس‌کشی و کاهش سرعت بوده است. مهم‌ترین عامل جلوگیری از تصادفات، کاهش سرعت است. راننده در سرعت بالا به‌طور قطع نمی‌تواند خودرو را کنترل کند؛ اما با سرعت ۸۰ کیلومتر بر ساعت، هم راننده دید کافی خواهد داشت و هم حیوان فرصت فرار دارد.
فنس‌کشی‌ها چرا ادامه نمی‌یابد؟
محور میاندشت- عباس‌آباد در استان سمنان یکی از محورهای اصلی کشور و جاده ترانزیتی و مواصلاتی تهران- مشهد است که از حاشیه مرز شمالی منطقه حفاظت‌شده توران عبور می‌کند.
اجرای پروژه فنس‌کشی در محدوده محور میاندشت- عباس‌آباد همراه با ایجاد کریدور زیرگذر سبز عبور حیات‌وحش (یوزپلنگ آسیایی) مطرح بوده است.
پروژه فنس‌کشی و ایمن‌سازی کریدور عبور یوزپلنگ آسیایی در جاده ترانزیتی میاندشت- عباس‌آباد در قالب برنامه مهم حفاظت محیط‌زیست استان سمنان آغاز شده بود که گفته‌های مسؤولان امر حاکی از توقف اجرای این طرح است.
اجرای پروژه فنس‌کشی در محدوده الحاک محور میاندشت- عباس‌آباد در فاز اول به میزان هشت کیلومتر (چهار کیلومتر در دو سوی محور) و با اعتباری بالغ بر ۱۵ میلیارد ریال همراه با ایجاد کریدور زیرگذر سبز عبور حیات‌وحش (یوزپلنگ آسیایی) آغاز شد.
عبدوس، مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان سمنان به فارس می‌گوید: فنس‌کشی پنج کیلومتر رفت و پنج کیلومتر برگشت در این مسیر انجام شده است و احتمالاً فنس‌کشی دیگر ادامه نمی‌یابد.
در فاصله بین سال‌های ۸۹ تا ۹۷، هفت قلاده یوزپلنگ آسیایی در اثر تصادفات جاده‌ای جان خود را از دست داده‌اند
وی گفت: با تأمین نور و نصب دوربین‌های کنترل سرعت به مراقبت از جاده ادامه می‌دهیم و روی این موضوعات متمرکز می‌شویم.
مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان سمنان افزود: پنج کیلومتری که فنس نصب‌شده، در واقع حساس‌ترین قسمت‌ها بوده است. بقیه مسیر را با نصب‌ها و نصب دوربین کنترل سرعت و تأمین نور بهتر می‌توان در ارتباط با تصادفات یوزپلنگ‌های آسیایی با خودروها مدیریت کرد.
عبدوس ادامه داد: با دستگاه‌های دیگر مثل وزارت نیرو در زمینه تأمین برق و روشنایی گذرگاه‌ها و مسیرهای مهاجرت یوز در تلاقی با جاده‌ها مذاکراتی صورت گرفته است و امیدواریم بتوانیم نتایج خوبی از آن به دست آوریم.
مشکل کجاست؟
بی‌شک، تدابیری که سازمان حفاظت محیط‌زیست برای کاهش اتلاف یوزپلنگ آسیایی در جاده‌های کشور انجام داده، تا حدودی مفید واقع شده، اما کافی نبوده است.
دولت امروز باید توجه بیشتری به صیانت از گونه در معرض خطر یوزپلنگ آسیایی داشته باشد و برای تقویت سرمایه‌گذاری در این بخش فکری کند؛ چه اینکه معاون سازمان حفاظت محیط‌زیست می‌گوید: «چندین نگرانی برای سازمان و معاونت منابع طبیعی وجود دارد؛ اما مهم‌ترین دغدغه فعلی ما، نبود پول و اعتبار است. ۱۰ ماه از سال گذشته اما تا الآن نقدینگی نیامده است؛ در حالی که بخش زیادی از فعالیت‌ها وابسته به فصل است و در برخی فعالیت‌ها نیاز به اقدام آنی است».
در روزهای اخیر، مخاطبان فارس کمپینی با عنوان «نگذارید یوزپلنگ‌های آسیایی در تصادفات جاده‌ای از بین بروند» را در سامانه فارس من ثبت کرده بودند.
انتهای پیام/۲۵۶۸/م/ ق
