غزال زیاری: شاید برایتان این سؤال پیش‌آمده باشد که بلندترین صاعقه دنیا چه وسعتی داشته و چه زمانی رخ‌داده است؟
اگر به دنبال پاسخ این سؤال هستید، باید بدانید که در پاییز سال ۲۰۱۷ میلادی، صاعقه‌ای در آمریکا به وقوع پیوست که از آسمان تگزاس تا کانزاس امتداد یافت و رکورد بلندترین صاعقه ثبت‌شده در جهان را شکست. این تخلیه عظیم الکتریکی که در جریان یک طوفان شدید در اکتبر ۲۰۱۷ رخ داد، مسافتی معادل ۸۲۹ کیلومتر را طی کرد و رکوردی که ۶۱ کیلومتر بیشتر از رکورد قبلی بود را به خود اختصاص داد.
رندی سرونی، جغرافی‌دان دانشگاه ایالتی آریزونا و عضو سازمان جهانی هواشناسی (WMO) دراین‌باره توضیح داد: «ما به این پدیده، صاعقه مگافلش می‌گوییم و به تازگی در حال شناسایی سازوکارهای بروز آن هستیم.»
او معتقد است که احتمالاً پدیده‌هایی با ابعاد بزرگ‌تر نیز وجود دارند که با پیشرفت فناوری‌های سنجش دقیق‌تر صاعقه، امکان شناسایی آن‌ها در آینده فراهم خواهد شد.
صاعقه چگونه شکل می‌گیرد؟
صاعقه یکی از شگفت‌انگیزترین پدیده‌های طبیعی زمین است و زمانی شکل می‌گیرد که آشفتگی‌های جوی باعث برخورد و اصطکاک ذرات معلق در هوا شده و در نتیجه بار الکتریکی تولید می‌شود. پس از تجمع بار زیاد، انرژی حاصله تخلیه می‌شود و صاعقه‌ای با میلیون‌ها ولت برق در آسمان پدیدار می‌گردد.
پیش از این، بلندترین صاعقه افقی شناخته‌شده در روز ۲۹ آوریل سال ۲۰۲۰ میلادی ثبت شده بود؛ زمانی که یک صاعقه مگافلش از میان ابرها مسافت ۷۶۸ کیلومتری را در ایالت‌های تگزاس، لوئیزیانا و می‌سی‌سی‌پی طی کرد.
هر دو صاعقه رکوردشکن توسط ماهواره‌های هواشناسی GOES-16 و GOES-17 متعلق به اداره ملی اقیانوسی و جوی ایالات متحده (NOAA) ثبت شده‌اند. این ماهواره‌ها به سامانه‌های پایش صاعقه (GLM) مجهز هستند که به‌طور مداوم آسمان را برای ثبت صاعقه‌های شدید پایش می‌کنند.
اگرچه ماهواره GOES-16 در سال ۲۰۱۶ میلادی به فضا پرتاب شد و طوفان عظیم اکتبر سال ۲۰۱۷ را ثبت کرد، اما این مگافلش تا سال‌ها بعد شناسایی نشده بود. گروهی به رهبری مایکل پیترسون، دانشمند علوم جوی در مرکز تحقیقاتی طوفان‌های شدید مؤسسه فناوری جورجیا، با بازنگری داده‌های آرشیوی موفق به کشف آن شدند.
اکثر صاعقه‌ها مسافتی کمتر از ۱۶ کیلومتر را طی می‌کنند و بیشتر به‌صورت عمودی رخ می‌دهند؛ اما برخی صاعقه‌ها، به‌ویژه اگر سامانه ابری وسیع باشد مسیر افقی را در میان ابرها طی می‌کنند. درصورتی‌که طول صاعقه بیش از ۱۰۰ کیلومتر باشد، آن را مگافلش می‌نامند.
نحوه اندازه‌گیری مگا فلش‌ها
اندازه‌گیری یک مگافلش فرآیند خیلی دقیق و پیچیده‌ای است که نیاز به ترکیب داده‌های ماهواره‌ای و زمینی برای بازسازی سه‌بعدی رویداد دارد. این کار مشخص می‌کند که آیا با یک صاعقه واحد طرف هستیم یا نه و همچنین اندازه دقیق آن را تعیین می‌کند. از آنجا که خیلی از صاعقه‌ها معمولاً توسط ابر پوشانده می‌شوند، در نتیجه بسیاری از مگافلش‌ها از دید پنهان می‌مانند.
ماهواره‌های GOES ابزار اصلی در این زمینه محسوب می‌شوند؛ این ماهواره‌ها در سال ۲۰۲۲ میلادی بلندترین صاعقه از نظر زمان را نیز ثبت کردند که در جریان طوفانی در ژوئن سال ۲۰۲۰ بر فراز اروگوئه و آرژانتین بود و ۱۷.۱۰۲ ثانیه طول کشید.
البته چندان عجیب هم نیست که هر دو مگافلش در دشت‌های بزرگ آمریکا رخ داده‌اند. این منطقه، محل وقوع طوفان‌های همرفتی مقیاس میانه است که شرایط مناسبی برای شکل‌گیری مگافلش‌ها را فراهم می‌کنند؛ بنابراین، اگر قرار باشد رکورد جدیدی ثبت شود، به احتمال زیاد باز هم در همین منطقه خواهد بود.
پیترسون در این باره توضیح داد: «مطالعه این پدیده‌های شدید خیلی سخت است؛ چراکه فراتر از توان سنجش عملی ما هستند. افزودن پایش مستمر از مدار زمین‌ایستا، یک پیشرفت بزرگ بود. الآن بیشتر نقاط مستعد مگافلش در جهان توسط ماهواره‌های زمین‌ایستا پوشش داده شده‌اند و روش‌های پردازش داده به حدی بهبود یافته که بازنمایی دقیق صاعقه‌ها در مقیاس‌های مختلف ممکن شده است. با گذشت زمان و افزایش داده‌ها، می‌توانیم نادرترین گونه‌های صاعقه را نیز رصد کرده و تأثیرات گسترده آن‌ها بر جامعه را بررسی کنیم.»
منبع: sciencealert
۲۲۷۲۲۷
