ریشه تنش در گرجستان چیست؟

مهسا مژدهی: پارلمان گرجستان درصدد محدود کردن برخی از آزادی‌های سیاسی در این کشور برآمده است. طرحی که هفته گذشته در پارلمان این کشور مطرح شد، تفلیس را به مرکز اعتراضات و تنش‌ها تبدیل کرده است. البته رئیس‌جمهور این کشور؛ لایحه را وتو کرده است. اما از آنجایی که او مخالف حزب حاکم در گرجستان به‌حساب می‌آید، وتویش ممکن است در مورد چنین قانونی به‌ جایی نرسد.

قانون نفوذ خارجی چیست؟

بر اساس قانونی که به تازگی در پارلمان گرجستان به تصویب رسیده،‌ نهادهای مدنی و سیاسی باید به اطلاع نهادهای دولتی و امنیتی برسانند که بودجه خود را دقیقا از کجا دریافت می‌کنند. بر اساس این قانون فعالیت‌های مدنی به‌نحوی در معرض کنترل کامل دولت قرار می‌گیرند. طرفداران چنین قانونی می‌گویند تنها هدف برای تصویب آن افزایش شفافیت است تا شهروندان بدانند نهادها و رسانه‌هایی که آنها را حمایت می‌کنند از سوی کدام کشورها یا گروه‌ها مورد حمایت مالی قرار می‌گیرند.

مخالفان قانون نفوذ خارجی می‌گویند تصویب آن شلیک به سمت دموکراسی در گرجستان است و استقلال نهادهای مدنی و آزادی آنها را به شدت زیر سوال می‌برد. نظارت دولتی بر هر نوع فعالیت مدنی در این کشور می‌تواند ضربه‌ای اساسی بر آزادی‌های اجتماعی باشد.

قانون جدید در گرجستان گروه‌ها و رسانه‌های غیردولتی را ملزم می‌کند تا در صورتی که بیش از ۲۰ درصد بودجه آنها از خارج از کشور تأمین شود، به‌عنوان سازمان‌هایی که در خدمت منافع یک قدرت خارجی هستند، ثبت شوند.

گرجی‌ها چه نگرانی دارند؟

از دسامبر سال قبل که گرجستان به‌عنوان نامزد پیوستن به اتحادیه اروپا معرفی شد، گروه‌های اجتماعی و مدنی در این کشور امیدوار بودند تا دولت قدم‌های جدی برای اروپایی‌سازی کشور بردارد. تعداد افرادی که در این کشور نسبتا کم جمعیت خواهان پیوستن به اتحادیه اروپا و رفتن گرجستان به سمت اروپا و فاصله از شرق و روسیه هستند کم نیست. آنها معتقدند محدود شدن آزادی‌های مدنی با قوانینی مانند نفوذ خارجی، به معنای فاصله گرفتن گرجستان از رویای پیوستن به اتحادیه اروپایی است. آنها تا پیش از تصویب قانون شب و روز در مقابل پارلمان صف کشیدند و خواهان حذف لایحه در پارلمان شدند. البته تمام این تلاش‌ها به جایی نرسید و حزب حاکم یعنی رویای گرجستان به خواسته معترضان تن نداد.

اتحادیه اروپا فهرستی از درخواست‌های خود برای پذیرش گرجستان در اتحادیه به آنها داده است که شرایطی مانند اصلاحات در سیستم قضایی و انتخاباتی، افزایش آزادی مطبوعات و محدودسازی قدرت ثروتمندانی که نفوذشان در این کشور بسیار است را در برمی‌گیرد. حزب حاکم اما تمایلی به برقراری چنین اصلاحاتی از خود نشان نداده بلکه در مواردی درست نقطه مقابل آنها عمل می‌کند. خشوت پلیس در برخورد با معترضانی که مدت‌هاست برای جلوگیری از تصویب قانون نفوذ خارجی در خیابان‌های تفلیس هستند؛ این کشور را از مسیر پیوستن به قافله کشورهای اروپایی دور می‌کند.

جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا هم نسبت به تصویب احتمالی این لایحه ابراز نگرانی و تاکید کرده بود که این قانون در صورت تصویب به مانعی در مسیر پیوستن گرجستان به اتحادیه اروپا تبدیل خواهد شد. در همین راستا، اورزولا فن در لاین، رئیس کمیسیون اروپا نیز پیش‌ترضمن محکوم کردن خشونت‌های خیابانی در گرجستان، خواهان پایبند ماندن این کشور به مسیر وعده داده شده در جهت رسیدن به یک آینده اروپایی شده است.

از طرف دیگر، از آنجایی که مشابه چنین قانونی در روسیه هم سال ۲۰۱۲ تصویب شده است، بسیاری قانون نفوذ خارجی را در ادامه تمایل حزب حاکم به نزدیک شدن به روس‌ها و کرملین می‌دانند. مساله‌ای که می‌تواند عمیقا در عضویت گرجستان در اتحادیه اروپا اثر منفی بگذارد.

با وجود وتوی رئیس‌جمهور گرجستان بر روی قانون نفوذ خارجی، حزب رویای گرجستان آنقدر کرسی در پارلمان این کشور دارد که وتوی سالومه زورابیشویلی را بشکند. آنطور که یورونیوز نوشته است حزب حاکم به نام «رویای گرجستان» در سال گذشته تلاش کرده بود تا این قانون را تصویب کند، اما پس از موج عظیمی از اعتراضات مردمی ناچار به عقب نشینی شد. آنها بار دیگر در مارس ۲۰۲۴ به تلاش‌های خود برای تصویب این لایحه ادامه دادند و استدلال کردند که چنین قانونی برای جلوگیری از نفوذ خارجی و تلاش‌های بی ثبات کننده در سیاست گرجستان ضروری است. رئیس‌جمهور گرجستان در حال‌حاضر نقطه مقابل نخست‌وزیر این کشور ایستاده است. او اعتقاد دارد آسیب زدن به آزادی نهادهای مدنی و رسانه‌ها می‌تواند گرجستان را در وضعیت دشواری فرو برده و آزادی را در این کشور محدود کند. در عوض نخست‌وزیر بر روی این موضوع که قانون نفوذ خارجی تنها برای شفاف شدن فعالیت‌های مدنی شکل گرفته، اصرار دارد.

گرجستان یک کشور سه میلیون و ۷۰۰ هزار نفری است. با توجه به شدت اعتراضات این امکان وجود دارد که حزب حاکم که به سمت روسیه متمایل است، پس از بیش از یک دهه، شانس خود را در سیاست این کشور از دست بدهد. با انقلاب گل‌سرخ در سال ۲۰۰۳ تصور می‌شد که تفلیس به سمت دموکراسی و فاصله گرفتن از روسها پیش برود. اما حزب رویای گرجستان و روسایش در طی سال‌های اخیر، وضعیت را به سمتی مخالف برده است.

311312