سقوط غیرمنتظره ماهواره‌های استارلینک در یک شب / ماجرای خورشیدِ خشمگین!
سقوط غیرمنتظره ماهواره‌های استارلینک در یک شب / ماجرای خورشیدِ خشمگین!
به گزارش یولن، در آن زمان، این اتفاق به یک طوفان ژئومغناطیسیِ ملایم نسبت داده شد. اما حالا، نشانه‌هایی از یک عامل عمیق‌تر و بنیادی‌تر در دل خورشید دیده می‌شود؛ پدیده‌ای به نام «رویداد ترمیناتور» (Terminator Event).
به نقل از یک‌پزشک، آن‌چه باعث نابودی ماهواره‌ها شد، نه برخورد، نه انفجار، بلکه تورم (پُف کردن) پیش‌بینی‌نشده‌ی جوّ زمین بود. حتی در ارتفاعاتی که تراکم هوا بسیار کم است، باز هم همین مقدار اندک کافی‌ست تا سرعت ماهواره‌ها را کاهش دهد و آن‌ها را به سوی مرگ هدایت کند. در نتیجه‌ی افزایش انرژی ناشی از طوفان‌های خورشیدی، لایه‌های بالایی جو گرم و منبسط می‌شوند و نیروی «کشش» یا «دِرَگ» (Drag) بر ماهواره‌ها افزایش می‌یابد.
وقتی سرعت کاهش می‌یابد، ماهواره‌ها پایین‌تر می‌افتند. و در ارتفاع پایین‌تر، دِرَگ بیشتر می‌شود، تا جایی که دیگر ماهواره‌ها نمی‌توانند خود را در مدار نگه دارند و به درون جو بازمی‌گردند و می‌سوزند.
برخی پژوهش‌ها، به‌ویژه آن‌هایی که پس از این رخداد منتشر شدند، نشان می‌دهند که ترکیبی از چند طوفان کوچک پشت سر هم، عامل افزایش تدریجی چگالی جو بوده است. اما داده‌های دقیق‌تر، دیدگاهی متفاوت مطرح می‌کنند.
ترمیناتور خورشیدی: پایانِ نوارهای مغناطیسیِ متقابل
ما دو چرخه‌ی اصلی در رفتار خورشید داریم:
- چرخه ۱۱ ساله خورشیدی (Solar Cycle): این چرخه با افزایش و کاهش تعداد لکه‌های خورشیدی و شدت فعالیت خورشید همراه است. تقریباً هر ۱۱ سال یک‌بار، خورشید از حداقل فعالیت به حداکثر (solar maximum) می‌رسد و دوباره به حداقل بازمی‌گردد. اما این چرخه فقط تغییر شدت فعالیت را نشان می‌دهد.
- چرخه ۲۲ ساله هِیل (Hale Cycle): در این چرخه، قطب‌های مغناطیسی خورشید هر ۱۱ سال یک‌بار جایشان را عوض می‌کنند. یعنی برای اینکه خورشید دوباره به همان پیکربندی مغناطیسی اولیه برسد، باید ۲ بار چرخه‌ی ۱۱ ساله طی شود. پس یک چرخه‌ی مغناطیسی کامل = ۲ چرخه‌ی فعالیت ظاهری = ۲۲ سال.
و اما پدیده‌ی ترمیناتور (Terminator Event)
در این زمان خاص، نوارهای مغناطیسی با بارهای مخالف که در دو نیم‌کره‌ی خورشید از عرض‌های بالا به سمت استوا حرکت کرده‌اند، در استوا به هم می‌رسند و همدیگر را نابود می‌کنند. این لحظه، پایان چرخه‌ی مغناطیسیِ قبلی و آغازِ چرخه‌ی جدید است.
حالا چه اتفاقی افتاد؟
در دسامبر ۲۰۲۱، این رویداد ترمیناتور دقیقاً رخ داد – یعنی درست پیش از آن‌که چرخه‌ی ۲۵م خورشیدی به اوج برسد. این همزمانی بین پایان یک چرخه مغناطیسی (۲۲ ساله) و آغاز فوران فعالیت در چرخه‌ی جدید (۱۱ ساله)، یک شوک شدید و غیرمنتظره در سطح خورشید ایجاد کرد.
این شوک، باعث شد که میزان تابش انرژی و ذرات به زمین، از پیش‌بینی‌ها بیشتر شود. در نتیجه، جوّ فوقانی زمین منبسط شد و ماهواره‌هایی که تازه پرتاب شده بودند، دچار کشش شدید شدند و سقوط کردند.
تقارن نادر بین پایان چرخه ۲۲ ساله و شروع چرخه ۱۱ ساله بود که باعث تغییرات شدید در رفتار خورشید شد. و این همان چیزی‌ست که مدل «ترمیناتور» پیش‌بینی کرده بود اما پیش‌بینی رسمی نه.
زمانی که علم، پیش‌بینی رسمی را به چالش کشید
پژوهش‌های دکتر اسکات مک‌اینتاش (Dr. Scott McIntosh)، از مرکز ملی پژوهش‌های جوی ایالات متحده، نگاهی متفاوت به چرخه‌ی ۲۵م خورشیدی داشت. برخلاف پیش‌بینی رسمی که خورشیدی آرام و کم‌فعال را تا سال ۲۰۲۴ انتظار داشت، تیم مک‌اینتاش روی فعال‌تر بودن خورشید و وقوع زودهنگام اوج فعالیت حساب باز کرده بود.
و همین طو رهم شد، خورشید در اکتبر ۲۰۲۴ با ۲۱۶ لکه خورشیدی (Sunspots) به اوج رسید. اما نکته‌ی مهم این است: رویداد ترمیناتور دقیقاً در دسامبر ۲۰۲۱ اتفاق افتاده بود. درست همان زمان که جوّ زمین شروع به تغییرات عجیب کرده بود.
در همین راستا، محقق دیگری به نام اسکات شَمبا (Scott Shambaugh) از شرکت فضایی کاپلا، در مقاله‌ای درباره کشش جوّی بر ماهواره‌ها، به این نتیجه رسید که مدل «ترمیناتور» پیش‌بینی دقیق‌تری از رفتار خورشید و شار خورشیدی (Solar Flux) ارائه می‌دهد تا مدل‌هایی که فقط طوفان‌ها را در نظر می‌گیرند.
خورشیدی که هنوز هم بیشتر از آن‌چه می‌دانیم در دل دارد
بله، طوفان‌های ژئومغناطیسی هنوز هم در مقاطع کوتاه، افزایش چگالی جو را ایجاد می‌کنند. اما داستان سقوط ماهواره‌های استارلینک در سال ۲۰۲۲، فراتر از یک طوفان ساده بود. انگار خورشید، در لحظه‌ی خاصی از چرخه‌ی ۲۲ ساله‌اش، با قدرتی پنهان‌تر و پیچیده‌تر، دکمه‌ی سقوط را فشرد.
و این، یادآور واقعیتی تلخ است: با وجود تمام پیشرفت‌ها، ما هنوز هم بسیاری از رازهای خورشید را نمی‌دانیم. این ستاره، درخشان‌ترین و نزدیک‌ترین جسم آسمانی به ماست، اما گویی همچنان، قلبش را برای ما پنهان نگه داشته است.
۵۸۵۸
